Το συνεταιριστικό δίκαιο σε τροχιά ανάπτυξης: Το 2ο Διεθνές Φόρουμ
Συνεταιριστικού Δικαίου, 26 -28 Σεπτεμβρίου 2018,
στην Αθήνα.
Υπό την παρούσα συγκυρία ολοένα
και μεγαλύτερο ενδιαφέρον σημειώνεται πλέον για τον κλάδο του συνεταιριστικού δικαίου. Στα
πλαίσια δε αυτά, πολλές και ποικίλες πρωτοβουλίες επιβεβαιώνουν την αύξηση του
ενδιαφέροντος στον κλάδο αυτό. Ειδικότερα, τον περασμένο Ιούνιο εκδόθηκε το
πρώτο τεύχος ενός νέου ακαδημαϊκού περιοδικού με τίτλο «International Journal of Cooperative Law”, το οποίο έχει ως αποκλειστικό αντικείμενο το
συνεταιριστικό δίκαιο και κυκλοφορεί με πλούσια ύλη που περιλαμβάνει αναλύσεις,
βιβλιοκριτικές, σχολιασμούς νομολογίας και νομοθεσίας από διάφορες έννομες
τάξεις και νομικές παραδόσεις. Στην στήλη «Practitioners’ Corner» φιλοξενεί άρθρα για ζητήματα που άπτονται της πρακτικής
εφαρμογής του συνεταιριστικού δικαίου, ενώ στο τέλος κάθε τεύχους παραχωρείται
συνέντευξη από επιφανείς νομικούς του χώρου, στήλη η οποία εγκαινιάστηκε στο
πρώτο τεύχος με την συνέντευξη του ομότιμου
καθηγητή του Πανεπιστημίου του Marburg, Hans Münkner.
Η ανάπτυξη, ωστόσο του
συνεταιριστικού δικαίου προωθείται και με αντίστοιχες συνεδριακές πρωτοβουλίες,
όπως με τη διεξαγωγή διεθνών φόρουμ ανά διετία σε διαφορετική κάθε φορά ήπειρο.
Το πρώτο φόρουμ συνεταιριστικού δικαίου πραγματοποιήθηκε στην Λατινική Αμερική
και ειδικότερα στην Ουρουγουάη το 2016, ενώ το δεύτερο κατά σειρά φόρουμ πραγματοποιήθηκε
στην Ευρώπη και συγκεκριμένα στην Αθήνα, με πρωτοβουλία του Ιus Cooperativum και την συμβολική στήριξη της Διεθνούς Συνεταιριστικής
Συμμαχίας (International Co-operative Alliance).
Ο στόχος των φόρουμ να αποτελέσουν
ένα διεθνές σημείο συνάντησης μεταξύ των νομικών του συνεταιριστικού δικαίου επιτεύχθηκε τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο
φόρουμ. Ειδικότερα στο φόρουμ της Αθήνας παρουσιάστηκαν πάνω από 50
εισηγήσεις (διαθέσιμες εδώ https://iuscooperativum.org/call-for-papers-2/), και συμμετείχαν ομιλητές από 15 διαφορετικές χώρες
εκτός από την Ελλάδα, όπως ο Καναδάς, η Βραζιλία, η Κολομβία, η Ουρουγουάη, η Γαλλία,
η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιταλία, η Φινλανδία, η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Τουρκία,
το Ισραήλ, η Ινδονησία, η Αυστραλία. Και στα δύο όμως πρώτα φόρουμ απουσιάζει,
ωστόσο η παρουσία νομικών από την Ανατολική
Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, την Μέση Ανατολή και την Κίνα.
Ως κεντρική θεματική του φόρουμ
της Αθήνας τέθηκε η σχέση των συνεταιριστικών αρχών με το συνεταιριστικό δίκαιο.
Οι συνεταιριστικές αρχές, ιδίως δε οι αρχές ευρωπαϊκού συνεταιριστικού δικαίου[1] και η συνεταιριστική ταυτότητα, εν γένει, αποτέλεσαν σημείο αναφοράς των περισσότερων εισηγήσεων, με βάση τις οποίες
διαπιστώθηκε αν συγκλίνουν οι διάφορες εθνικές έννομες τάξεις. Καθώς το
συνεταιριστικό δίκαιο δεν αποτελεί παγιωμένο κλάδο του δικαίου, οι συνεταιριστικές
αρχές και η συνεταιριστική ταυτότητα εν γένει αποτελούν μια σταθερή βάση για
την συγκρότηση νομικών κρίσεων.
Έμφαση δόθηκε σε ορισμένες
κατηγορίες συνεταιρισμών, όπως οι πιστωτικοί, οι αγροτικοί αλλά και οι
κοινωνικοί συνεταιρισμοί, ενώ οι εισηγήσεις δεν περιορίστηκαν μόνο σε θέματα
οργανωτικού συνεταιριστικού δικαίου, αλλά επεκτάθηκαν και σε άλλους κλάδους του
δικαίου, όπως το εργατικό δίκαιο, το φορολογικό δίκαιο, το συνταγματικό δίκαιο
και τα ανθρώπινα δικαιώματα, στις διατάξεις των οποίων υπόκεινται οι
συνεταιρισμοί.
΄Οπως, στο πρώτο φόρουμ, οι συμμετέχοντες είχαν την
ευκαιρία να εξοικειωθούν με το συνεταιριστικό δίκαιο της Λατινικής Αμερικής και
με τα κρίσιμα ζητήματα που καλείται αυτό να διευθετήσει, έτσι και στο δεύτερο φόρουμ αναδύθηκαν οι ιδιαιτερότητες του ελληνικού συνεταιριστικού δικαίου. Ειδικότερα,
συζητήθηκε η θέση υπό αμφισβήτηση των αναγκαστικών συνεταιρισμών μετά από σχετική απόφαση του ΕΔΔΑ, παρά την
συνταγματική τους κατοχύρωση, η ύπαρξη των ελληνικών γυναικείων συνεταιρισμών,
η συμφωνία τους με την συνεταιριστική αρχή της ανοικτής πόρτας, με το ισχύον
θεσμικό πλαίσιο, καθώς και αν η διατήρησή τους δικαιολογείται από την θέση της
γυναίκας στην ελληνική κοινωνία. Ένα επιπλέον ζήτημα που απασχόλησε τους Έλληνες
εισηγητές ήταν ο κατακερματισμός της συνεταιριστικής νομοθεσίας και ο καταρχήν αποκλεισμός
ορισμένων κατηγοριών συνεταιρισμών από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο κοινωνικής
αλληλέγγυας οικονομίας.
Στα πλαίσια του φόρουμ της Αθήνας
έλαβαν χώρα δυο επιπρόσθετες δραστηριότητες: ένα εργαστήριο για φοιτητές και
ένα στρογγυλό τραπέζι νομικών και οικονομολόγων. Ειδικότερα, το εργαστήριο για
τους φοιτητές αποτέλεσε καρπό συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση Φοιτητών Νομικής
(Elsa – European Law Students Association) ιδίως δε του ελληνικού της τμήματος. Στα πλαίσια του
εργαστηρίου αυτού, συμμετείχαν περισσότεροι
από 20 προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές από διάφορους επιστημονικούς
κλάδους όπως γεωπονία, διοίκηση επιχειρήσεων, οικονομικά, νομικά, οι
περισσότεροι από τους οποίους ήρθαν σε επαφή με το αντικείμενο αυτό για πρώτη
φορά. Το ενδιαφέρον των φοιτητών προσανατολίστηκε ιδίως στην νέα αναδυόμενη
μορφή των συνεταιριστικών πλατφορμών στον χώρο των νέων τεχνολογιών.
Το δε στρογγυλό τραπέζι μεταξύ
νομικών και οικονομολόγων είχε ως στόχο την εξεύρεση μιας κοινής προσέγγισης μεταξύ των δυο αυτών επιστημών για θέματα
συνεταιρισμών. Τα ερωτήματα που τέθηκαν προς συζήτηση αφορούσαν στο τι εν τέλει
ορίζουμε ως συνεταιρισμό, πώς ο συνεταιρισμός απαντά στις προκλήσεις που
συνδέονται με την συνεχώς αυξανόμενη περίπλοκη οργανωτική δομή του και το ότι
από «δημιούργημα μιας ανάγκης» τείνει να γίνει «δημιούργημα επιλογής». Στα πλαίσια του στρογγυλού τραπεζιού διαπιστώθηκαν σημαντικές διαφορές στην προσέγγιση
των συνεταιρισμών και στην ανάγκη συνέχισης του επιστημονικού διαλόγου μεταξύ
νομικών και οικονομολόγων.
Οι εργασίες του φόρουμ στην Αθήνα
ολοκληρώθηκαν με επιτυχία, ενώ το
επόμενο φόρουμ ανακοινώθηκε ότι θα πραγματοποιηθεί το 2020 στην Ασία, όπου και
οι συμμετέχοντες έδωσαν το επόμενο
ραντεβού τους.
[1] βλ. G. Fajardo, A. Fici, H. Hagen, D. Hiez, D. Meira,
H. Münkner, & I. Snaith (ed.), Principles of European cooperative law, Intersentia, 2016
