Οι συνέπειες της κρίσης στην αποταμιευτική συμπεριφορά των νοικοκυριών

(του Φ. Παναγιωτόπουλου¹)

Δύο βασικοί πυλώνες στους οποίους στηριζόταν η αποταμιευτική συμπεριφορά των νοικοκυριών, η εμπιστοσύνη στα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου και η εμπιστοσύνη στις τραπεζικές καταθέσεις, ο μεν πρώτος κατέρρευσε ο δε δεύτερος αποδυναμώθηκε σε μεγάλο βαθμό, λόγω της οικονομικής κρίσης που μαστίζει επί πενταετία τη χώρα.

Τα ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου χαρακτηρίζονταν ασφαλής τοποθέτηση των αποταμιεύσεων και συνιστούνταν ανεπιφύλακτα από ειδικούς και μη. Αυτά που οι τράπεζες κατείχαν στα χαρτοφυλάκιά τους εθεωρούντο με βάση κοινοτική οδηγία, μηδενικού κινδύνου. Ο πυλώνας αυτός κατέρρευσε μετά το PSI², γνωστό ως κούρεμα, στο οποίο περιελήφθησαν και τα ομόλογα που κατείχαν οι ιδιώτες, κατά κανόνα μικροομολογιούχοι.

Συνέπεια της εξέλιξης αυτής είναι η στροφή προς ομόλογα χωρών με ισχυρές οικονομίες ή σε άλλες μορφές επενδύσεων, όπως τα Αμοιβαία Κεφάλαια, το ρίσκο των οποίων οι μικροαποταμιευτές δεν είναι σε θέση να αξιολογήσουν.

Η αντιμετώπιση από την Ε.Ε. και το Δ.Ν.Τ. της κρίσης στην Κύπρο, με την απώλεια καταθέσεων ύψους άνω των 100.000€ και τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων, κλόνισε την εμπιστοσύνη των αποταμιευτών στις τραπεζικές καταθέσεις, που αποτελούν το δεύτερο πυλώνα της αποταμιευτικής συμπεριφοράς των νοικοκυριών. Ο κλονισμός επιτάθηκε από την αβεβαιότητα περί την κατάληξη των διαπραγματεύσεων μεταξύ της Ελληνικής Κυβέρνησης και των πιστωτών (Ε.Ε. , Ε.Κ.Τ. , Δ.Ν.Τ.), για το κλείσιμο του τρέχοντος προγράμματος και τη σύναψη νέου δανείου.

Ήδη , με την κοινή ευρωπαϊκή τραπεζική πολιτική που προβλέπει εγγύηση των καταθέσεων μέχρι 100.000€ ανά δικαιούχο καταθετικού λογαριασμού και ανά τράπεζα, σε συνδυασμό με την εποπτεία των συστημικών τραπεζών από τον ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό της Ε.Ε. δημιουργούνται προϋποθέσεις για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των αποταμιευτών προς τις τραπεζικές καταθέσεις.

Οι προϋποθέσεις αυτές, που ισχύουν σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, θα πρέπει να συμπληρωθούν και από μέτρα της Ελληνικής Πολιτείας, ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των αποταμιευτών και των επενδυτών στους παραδοσιακούς πυλώνες που καθόριζαν την συμπεριφορά των αποταμιευτών και των επενδυτών. Αλλά και οι άμεσα εμπλεκόμενες στις αποταμιεύσεις και επενδύσεις τράπεζες θα πρέπει με δική τους πρωτοβουλία να διαμορφώσουν και να εφαρμόσουν πολιτική που να οδηγεί στην αποκατάσταση προς αυτές της εμπιστοσύνης των καταθετών και των επενδυτών. Η αναμονή από τις τράπεζες πρωτοβουλιών της εκάστοτε κυβέρνησης και για μέτρα της αρμοδιότητάς τους, μειώνει το κύρος τους και δεν συμβάλλει, με τον επικοινωνιακό χαρακτήρα που συνοδεύει την εξαγγελία τους, στην εξασφάλιση της εμπιστοσύνης της κοινής γνώμης προς το τραπεζικό σύστημα της χώρας.

Ιούνιος 2015

1 Ο Φώτης Παναγιωτόπουλος είναι πρώην Διοικητής της πρώην ΑΤΕ και μέλος του ΙΣΕΜ.

2 PSI είναι ένας οικονομικός όρος προερχόμενος από τα αρχικά των λέξεων Private Sector Involvement (Εμπλοκή Ιδιωτικού Τομέα). Πρόκειται για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στο δανεισμό μίας χώρας και για την ακρίβεια, στην αγορά ομολόγων της χώρας αυτής.