Δόκιμα και αδόκιμα

Η άγνοια δικαιολογείται. Κανείς δεν είναι παντογνώστης. Όχι όμως και η αίσθηση επάρκειας που χαρακτηρίζει κυρίως του κατέχοντες θέσεις ή αξιώματα ψηλότερα από το ανάστημά τους, του γράφοντος ενδεχομένως συμπεριλαμβανομένου. Από το σύνολο της γνώσης, καθένας κατέχει ένα μικρό μέρος, στο οποίο έχει εμβαθύνει. Για τα υπόλοιπα, σοφό είναι να συμβουλεύεται εκείνους που έχουν εμβαθύνει στα άλλα θέματα, που ενδεχομένως είναι υποχρεωμένος να χειρισθεί.

Αφορμή για τις σκέψεις αυτές δίνουν συχνά οι ιθύνοντες διαφόρων επιπέδων, οι οποίοι διαμορφώνουν το νομικό πλαίσιο εντός του οποίου κινείται η οικονομία και η κοινωνία. Μερικά παραδείγματα που αφορούν τους συνεταιρισμούς, αναφέρονται στη συνέχεια:

• Ομόφωνα το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε και η πλειοψηφία των Βουλευτών ψήφισε τον νόμο 4015/2011 (νόμο Σκανδαλίδη) για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, που αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα προχειρότητας και δημιουργίας αντί επίλυσης προβλημάτων. Πολλοί ειδήμονες ή ενδιαφερόμενοι για τον συνεταιριστικό θεσμό, διατύπωσαν εγκαίρως την αρνητική γνώμη τους, μεταξύ των οποίων και το Ινστιτούτο Συνεταιριστικών Ερευνών και Μελετών (ΙΣΕΜ) με επιστολή στον Πρωθυπουργό, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

• Με τον νόμο Σκανδαλίδη, καταργούνται οι δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες συνεταιριστικές οργανώσεις των αγροτών (όχι των άλλων κατηγοριών συνεταιρισμών), πρωτοτυπώντας σε παγκόσμιο επίπεδο. Αν οι πρωτοβάθμιοι συνεταιρισμοί επιθυμούν να συνεργασθούν μεταξύ τους, είναι υποχρεωμένοι να συνιστούν ανώνυμες εταιρείες, ωσάν να μην είχαν αυτή τη δυνατότητα προηγουμένως, εάν αυτό τους εξυπηρετούσε.

• Ο διάδοχος αρμόδιος Υπουργός (κ. Αθ. Τσαυτάρης) απέρριψε πόρισμα επιτροπής ειδικών που ο ίδιος συγκρότησε, για να προτείνει διορθώσεις στο νόμο Σκανδαλίδη, χωρίς να αιτιολογήσει τους λόγους απόρριψης. Ο ίδιος συγκρότησε νέα επιτροπή, χωρίς ποτέ να γνωστοποιηθεί το πόρισμά της. Σε ουδεμία ενέργεια προέβη μέχρι την αντικατάστασή του. Ο διάδοχός του Υπουργός (κ. Γ. Καρασμάνης) προχώρησε σε αρκετές χρήσιμες βελτιώσεις με το νόμο 4277/2014, αλλά παραμένουν ακόμη σημαντικές αδυναμίες.

• Το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών εξέλαβε ως νέο θεσμό τη διατύπωση «Συνεταιριστική Εταιρεία» (μετάφραση του Co-operative Society) αντί του «Συνεταιρισμός» και κατάρτισε (επί υπουργίας Γ. Αλογοσκούφη) το Π.Δ. 44/2008 με αναφορά σε «Ευρωπαϊκή Συνεταιριστική Εταιρεία» αντί σε «Ευρωπαϊκό Συνεταιρισμό». Από την ίδια την Οδηγία που συνοδεύει τον Κανονισμό 1435/2003, προκύπτει καταφανέστατα ότι ο Κανονισμός αναφέρεται σε «Ευρωπαϊκό Συνεταιρισμό» και ότι, απλώς, δύο μεταφραστές απέδωσαν διαφορετικά τον ίδιο αγγλικό όρο.

• Το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, πάλι, στην Αιτιολογική Έκθεση για τον νόμο 4072/2012 (νόμος Διαμαντοπούλου) αναφέρει ότι ο όρος «πλεόνασμα» για τους συνεταιρισμούς είναι αδόκιμος φορολογικά. Έτσι, αποφασίζει την κατάργηση και της διάταξης που όριζε την απαλλαγή του πλεονάσματος από τη φορολογία. Όμως, η συνεταιριστική νομοθεσία των ΗΠΑ, της Γερμανίας και πολλών ακόμη χωρών χρησιμοποιούν τον «αδόκιμο» αυτόν όρο και το ίδιο πράττει ο ΟΗΕ, η Διεθνής Συνεταιριστική Ένωση (ICA) και το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) στην ειδική έκδοσή του «Κατευθύνσεις για τη Συνεταιριστική Νομοθεσία». Η απόρριψη της έννοιας του πλεονάσματος, την οποία είχε χρησιμοποιήσει ο νόμος 2810/2000 για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, εισάγει μια σοβαρή επιβάρυνση στους συνεταιρισμούς, που αποθαρρύνει την επιλογή του συνεταιριστικού τρόπου δράσης των ατόμων που στηρίζονται στη συνεργασία τους και όχι στα κεφάλαιά τους. Προς τιμήν του ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Καρασμάνης επανέφερε τη διάταξη.

Ένα παράδειγμα που δείχνει πόσο απερίσκεπτα χειρίζονται οι σημερινοί νομοθέτες σημαντικά θέματα ουσίας των συνεταιρισμών, είναι το ακόλουθο:

Το έτος 1929, κυρώθηκε με το νόμο 3813/1929 το Νομοθετικό Διάταγμα της 2ας Ιουλίου 1925 «περί Γεωργικών Συνεταιρισμών Αλληλασφάλειας. Ο νόμος αυτός όριζε στο άρθρο 3, ότι οι εισφορές των συνεταίρων (ασφάλιστρα) ή είναι σταθερές και πληρώνονται προκαταβολικώς ή καταβάλλονται εκ των υστέρων, μετά την κατανομή των ζημιών μεταξύ των συνεταίρων, αναλόγως της ασφαλιστικής αξίας ή ενεργούνται με αμφοτέρους τους τρόπους.

Στο άρθρο 4 ο νόμος όριζε ότι το καταστατικό καθορίζει τον τρόπο κατανομής των περισσευμάτων και ζημιών. Δηλαδή, αν η εισφορές ήταν μεγαλύτερες από ό,τι απαιτούσε η κάλυψη ζημιών, το περίσσευμα θα επιστρεφόταν στα μέλη. Με ανάλογο τρόπο θα κατανέμονταν οι πρόσθετες απαιτήσεις.

Στην περίπτωση αυτή είναι ηλίου φαεινότερο τι σημαίνει περίσσευμα. Όταν οι εισφορές υπερκαλύπτουν τις ζημιές, το υπερβάλλον επιστρέφεται. Το περίσσευμα κατά καμία έννοια δεν μπορούσε να θεωρηθεί κέρδος και μάλιστα να φορολογηθεί ως κέρδος.

Ό,τι αυτός ο νόμος ονόμαζε περίσσευμα, ο νόμος 2810/2000 ονόμασε πλεόνασμα. Όμως ο νομοθέτης του νόμου 4072/2012 διαφωνούσε. Θεώρησε τον όρο «αδόκιμο» και αποφάσισε τη φορολόγησή του.

Στα 83 χρόνια που χωρίζουν το 1929 από το 2012, κάναμε βήματα προς τα οπίσω αναφορικά με την κατανόηση του συνεταιριστικού θεσμού και των κανόνων λειτουργίας των συνεταιρισμών.

Αυτά συμβαίνουν ενώ διακηρύσσεται παντοιοτρόπως ότι επιδιώκουμε την ανασυγκρότηση αυτής της χώρας και ότι ένας από τους βασικούς πυλώνες της ανασυγκρότησης είναι και η ενίσχυση της γεωργίας και των συνεταιρισμών! Στην ουσία, η συνεταιριστική επιχειρηματικότητα στη γεωργία διώκεται. Ας θυμίσουμε μόνο ότι η Έκθεση Σπράου ανέφερε χαρακτηριστικά: «Γεωργική ανάπτυξη χωρίς συνεταιρισμούς δεν θα ήταν μόνο ευρωπαϊκή πρωτοτυπία αλλά και εγχείρημα ανέφικτο» (Βλ. μελέτη με τίτλο «Ανταγωνιστική Γεωργία και Αγροτική Ανάπτυξη», 1997, σελ. ix).

Κωνσταντίνος Λ. Παπαγεωργίου