Σύγχυση στην συνεταιριστική ορολογία

ΣΥΓΧΥΣΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΗ ΟΡΟΛΟΓΙΑⁱ

των Κ.Λ. Παπαγεωργίουⁱⁱ και Ολ. Κλήμη-Καμινάρηⁱⁱⁱ

Όταν το 2003 δημοσιεύθηκε ο Κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής Ε.Ε.) για τον Ευρωπαϊκό Συνεταιρισμό (SCE), ένα αίσθημα ανακούφισης αισθάνθηκαν όσοι είχαν βιώσει τις παλινδρομήσεις του σχεδίου, που λίμναζε στα συρτάρια του Συμβουλίου και της Επιτροπής, επί περισσότερο από 20 χρόνια, εξαιτίας των διαφωνιών των επιμέρους κρατών μελών.. Ο συνεταιριστικός θεσμός, ο οποίος σε παγκόσμιο επίπεδο έχει τις ίδιες συνεταιριστικές αρχές, είχε, στην πορεία του χρόνου, αντιμετωπισθεί με διαφορετικούς τρόπους. Σε λειτουργικό επίπεδο, οι χειρισμοί από την πλευρά της νομοθεσίας κυμαίνονταν από την απόλυτη αυτορρύθμιση μέχρι την λεπτομερειακή ρύθμιση από την εθνική νομοθεσία, οπότε η σύγκλιση ήταν σχεδόν αγεφύρωτη.

Ο Κανονισμός 1435/2003 κατόρθωσε να συγκεράσει τις διαφορές, είτε αφήνοντας στην εθνική νομοθεσία να ρυθμίζει ορισμένα ζητήματα είτε παρέχοντας τη δυνατότητα επιλογών. Σκοπός ήταν η προώθηση της συνεργασίας σε διακρατικό επίπεδο, δηλαδή να υπάρχει δυνατότητα ίδρυσης συνεταιρισμών με μέλη προερχόμενα από περισσότερα του ενός κράτη της Ε.Ε.^iv

Ο Κανονισμός 1435/2003 συνοδευόταν από την Οδηγία 2003/72/ΕΚ, ως συμπλήρωμα του Κανονισμού, που αναφερόταν ειδικά στο ρόλο των εργαζομένων στον Ευρωπαϊκό Συνεταιρισμό.

Σε όλες τις χώρες μέλη, τόσο ο Κανονισμός όσο και η Οδηγία αναφερόταν στον ίδιο θεσμό, στους συνεταιρισμούς. Η Ελλάδα απετέλεσε την έκπληξη, όπως φαίνεται από την αντιστοίχιση σε 5 ευρωπαϊκές γλώσσες:

Γλώσσα	Κανονισμός	Οδηγία
Αγγλική	On the Statute for a European Cooperative Society	Supplementing the Statute for a European Cooperative Society
Γαλλική	1relatif au statut de la société cooperative1 européenne (SEC)	complétant le statut de la société 1cooperative européenne
Γερμανική	über das Statut der Europäischen Genossenschaft (SCE)	zur Ergänzung des Statuts der Europäischen Genossenschaft
Ιταλική	1relativo allo statuto della Società 1cooperativa europea (SCE)	Che completa lo statuto della società 1cooperativa europea
Ελληνική	περί του καταστατικού της ευρωπαϊκής συνεταιριστικής εταιρείας	για τη συμπλήρωση του καταστατικού του ευρωπαϊκού συνεταιρισμού

Δηλαδή, στην ελληνική μετάφραση ο Κανονισμός αναφέρεται σε Ευρωπαϊκή Συνεταιριστική Εταιρεία, η δε Οδηγία σε Ευρωπαϊκό Συνεταιρισμό, παρά το γεγονός ότι είναι προφανές το μεταφραστικό λάθος, αφού υπάρχουν αναφορές του ενός κειμένου στο άλλο και μάλιστα με τον αριθμό σελίδας στο ίδιο τεύχος της Επίσημης Εφημερίδας της Ε.Ε.^v

Δεν θα άξιζε να γίνεται περισσότερος λόγος για ένα μεταφραστικό λάθος αν αυτό γινόταν κατανοητό από τον ελληνικό υπηρεσιακό μηχανισμό. Το αντίθετο συνέβη. Το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, το οποίο κατά κύριο λόγο χειρίσθηκε το θέμα στο ευρωπαϊκό επίπεδο, έκρινε ότι η Ευρωπαϊκή Συνεταιριστική Εταιρεία αποτελεί νέο ευρωπαϊκό θεσμό. Έτσι, σε εκπλήρωση της υποχρέωσής του να καταρτίσει Προεδρικό Διάταγμα, στο οποίο να περιλαμβάνονται τα αναφερόμενα στην Οδηγία 2003/72/ΕΚ και οι επιλογές που είχαν αφεθεί να ρυθμίζονται από τα κράτη μέλη, ανταποκρίθηκε με το Π.Δ. 44/2008 (ΦΕΚ Α’ 72/24.4.2008), με τίτλο «Συμπλήρωση του καταστατικού της Ευρωπαϊκής Συνεταιριστικής Εταιρείας όσον αφορά το ρόλο των εργαζομένων, σύμφωνα με την Οδηγία 2003/72/22.7.2003».^vi

Χαρακτηριστικό της πεποίθησης του Υπουργείου ότι πρόκειται για διαφορετικό θεσμό, είναι το γεγονός ότι στο άρθρο 1 παρ. 1 του Π.Δ. αναφέρει, σε εισαγωγικά, τον πρωτότυπο τίτλο της Οδηγίας «για τη συμπλήρωση του καταστατικού του ευρωπαϊκού συνεταιρισμού …», για να συνεχίσει στην παρ. 2: «Το παρόν Π.Δ. ισχύει για τις ευρωπαϊκές συνεταιριστικές εταιρίες, στο εξής ΕΣΕτ, που αναφέρονται ως «ευρωπαϊκοί συνεταιρισμοί» στην Οδηγία 2003/72/ΕΚ. …» Στη συνέχεια του Π.Δ. γίνεται αναφορά αποκλειστικά σε Ευρωπαϊκή Συνεταιριστική Εταιρεία. Η ορολογία αυτή μεταφέρθηκε και σε μεταγενέστερα νομοθετήματα.^vii

Η μεταφραστική διαφοροποίηση στους τίτλους του Κανονισμού και της συνοδευτικής Οδηγίας, αποτέλεσαν την αφορμή περαιτέρω διερεύνησης της απόδοσης στην ελληνική και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες των λειτουργικών όρων των συνεταιρισμών, δηλ. όρων των οποίων η μετάφραση επηρεάζει την οικονομική συμπεριφορά τους. Η διερεύνηση επικεντρώθηκε στους όρους «πλεόνασμα» και «επιστροφή πλεονάσματος» σε αντιδιαστολή με τους όρους «κέρδος» και «μέρισμα», οι οποίοι έχουν και σημαντικό ενδιαφέρον από φορολογικής απόψεως για τους συνεταιρισμούς.

Ο ορισμός σημαντικών συνεταιριστικών όρων

Η ιδιαιτερότητα του συνεταιριστικού μάνατζμεντ έχει οδηγήσει στην υιοθέτηση δύο όρων που δεν εμφανίζονται στο μάνατζμεντ των συμβατικών ιδιωτικών επιχειρήσεων. Οι όροι αυτοί είναι το «πλεόνασμα» και η «επιστροφή πλεονάσματος».^viii

Οι συνεταιρισμοί δημιουργούνται από ομάδες ανθρώπων με σκοπό την εξυπηρέτηση των αναγκών τους. Ο συνεταιρισμός αποτελεί την κοινή επιχείρηση, της οποίας τα μέλη είναι ταυτόχρονα επιχειρηματίες και πελάτες Αυτή η συνύπαρξη των δύο ιδιοτήτων στα αυτά πρόσωπα, έχει μεγάλη ερμηνευτική σημασία.

Ως παράδειγμα, ας χρησιμοποιηθεί ένας αγροτικός συνεταιρισμός, ο οποίος αποφασίζει να προμηθευθεί λιπάσματα συλλογικά. Η αγορά μεγάλης ποσότητας από τη βιομηχανία λιπασμάτων επιτυγχάνει έκπτωση π.χ. 30%. Ο συνεταιρισμός θα υποστεί και δαπάνες διαχείρισης και διανομής των λιπασμάτων στα μέλη, οπότε το τελικό όφελος για τα μέλη θα είναι π.χ. 25% σε σύγκριση με την τιμή που θα προμηθεύονταν το λίπασμα από την αγορά

Μετά το αποτέλεσμα αυτό, ο συνεταιρισμός έχει δύο δυνατότητες:

Α) Να διαθέσει στα μέλη τα λιπάσματα στην τιμή κόστους, δηλ. κατά 25% κατώτερη από την τιμή που θα τα αγόραζαν τα μέλη από την αγορά. Στην περίπτωση αυτή, στο τέλος της χρήσης ο συνεταιρισμός θα ισοζυγίσει τις δαπάνες με τις εισπράξεις στο λογαριασμό λιπάσματα. Οι εισπράξεις θα είναι ίσες με τις δαπάνες και τα μέλη θα έχουν κερδίσει τη διαφορά από την τιμή που επικρατεί στην αγορά, καθένα ανάλογα με την ποσότητα που προμηθεύθηκε.

Β) Να διαθέσει στα μέλη τα λιπάσματα στην τιμή που θα τα αγόραζαν τα μέλη από την αγορά, δηλ. ουσιαστικά σε τιμή κατά 25% ανώτερη από το κόστος. Στην περίπτωση αυτή, στο τέλος της χρήσης θα εμφανισθεί στο ταμείο ένα ποσό ίσο με το γινόμενο της έκπτωσης επί τα κιλά του λιπάσματος. Το ποσό αυτό είναι η παρακράτηση εκ μέρους του συνεταιρισμού ποσού που ανήκει στα μέλη και ονομάζεται «πλεόνασμα»^ix. Από κάθε μέλος που προμηθεύθηκε λίπασμα, παρακρατήθηκε ένα ποσό ίσο με το γινόμενο της έκπτωσης επί τα κιλά που προμηθεύθηκε. Αυτό το ποσό δεν είναι παρά παρακράτηση για την οποία συμφώνησαν τα μέλη, ή, με άλλα λόγια, προσωρινή εισφορά των μελών, μέχρι να αποφασίσει η γενική συνέλευση (αν δεν έχει προαποφασίσει) αν θα επιστραφεί στα μέλη, ολόκληρη ή ένα μέρος της. Το μέρος που επιστρέφεται αποτελεί και ονομάζεται «επιστροφή πλεονάσματος».

Είναι προφανές ότι η έννοια του πλεονάσματος δεν έχει καμιά σχέση με την έννοια του κέρδους στις συμβατικές επιχειρήσεις. Το κέρδος αποτελεί αμοιβή του επιχειρηματία για την αξιοποίηση των ικανοτήτων, του χρόνου και των πόρων του προς ικανοποίηση των πελατών του. Αντίθετα, στην περίπτωση των συνεταιρισμών επιχειρηματίες και πελάτες είναι τα ίδια πρόσωπα, οπότε δεν νοείται η ύπαρξη κέρδους από την συναλλαγή ενός προσώπου με τον εαυτό του. Το συλλογικό όργανο που ονομάζεται συνεταιρισμός αποτελεί τη συσπείρωση των μελών για να αποκτήσουν τα πλεονεκτήματα της μεγάλης επιχείρησης (καλύτεροι όροι συναλλαγής).

Είναι επίσης προφανές ότι η «επιστροφή πλεονάσματος» δεν έχει καμιά σχέση με την καταβολή μερίσματος στους μετόχους μιας εταιρείας. Η επιστροφή πλεονάσματος αποτελεί απόδοση ενός παρακρατηθέντος ποσού, ενώ το μέρισμα συνιστά μέρος του κέρδους.

Όμως, στην πράξη, οι συνεταιρισμοί μπορούν να εξυπηρετούν και μη-μέλη. Εάν οι συνεταιρισμοί προμηθεύθηκαν από τρίτους προϊόντα και τα πωλούν σε τρίτους σε τιμή ψηλότερη από το κόστος, τότε εξομοιώνονται με τις συμβατικές ιδιωτικές επιχειρήσεις και πραγματοποιούν κέρδη, τα οποία υπόκεινται και οφείλουν να υπόκεινται σε φορολογία. Η επιστροφή πλεονάσματος, αφού το πλεόνασμα δεν αποτελεί κέρδος αλλά επιστροφή παρακρατηθέντος ποσού, δεν πρέπει να υπόκειται σε φορολογία.

Τη διάκριση μεταξύ πλεονάσματος και κέρδους εφάρμοσε ο νόμος 2810/2000 για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, ο οποίος προσδιόρισε τους δύο όρους και τον τρόπο λογιστικού καθορισμού τους, ώστε να είναι δυνατή η εξεύρεση της φορολογητέας ύλης.^x Μεταγενέστερος νόμος ανέτρεψε τη διάκριση μεταξύ πλεονάσματος και κέρδους και μαζί τον τρόπο φορολόγησης των αγροτικών συνεταιρισμών.^xi Επακολούθησε αποκατάσταση με νεώτερο νόμο^xii, για να αποδειχθεί τόσο η άγνοια όσο και η προχειρότητα χειρισμού σημαντικών θεμάτων εκ μέρους των νομοθετών.

Επειδή και ο Κανονισμός 1435/2003 έδωσε την προαναφερόμενη αφορμή, διερευνάται στη συνέχεια κατά πόσον υπάρχει εναρμόνιση των όρων «πλεόνασμα» και «επιστροφή πλεονάσματος» έναντι των όρων «κέρδος» και «μέρισμα» στην ελληνική και σε τέσσερις ακόμη Ευρωπαϊκές γλώσσες, καθόσον εκτιμάται ως σημαντική η εναρμόνιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο τουλάχιστον σε αυτούς τους σημαντικούς όρους, από τους οποίους εξαρτάται και η φορολογική μεταχείριση των συνεταιρισμών.

Η απόδοση του όρου «πλεόνασμα» (surplus)

Αν γίνει δεκτό ότι το αρχικό κείμενο του Κανονισμού 1435/2003 έχει συνταχθεί στην αγγλική, η απόδοση του όρου “surplus” στη γαλλική, στη γερμανική, στην ιταλική και στην ελληνική γλώσσα εμφανίζεται στον Πίνακα 1. Η πρώτη στήλη αναφέρει τη θέση του όρου στον Κανονισμό 1435/2003:

Πίνακας 1

Με βάση το αγγλικό ως πρωτότυπο

	Οι όροι που χρησιμοποιούνται στη μετάφραση του αγγλικού όρου
Θέση στον Κανονισμό (άρθ./παρ.)	Ο όρος στην Αγγλική	Απόδοση στη Γαλλική	Απόδοση στη Γερμανική	Απόδοση στην Ιταλική	Απόδοση στην Ελληνική
4.1.b	surplus	résultat	Ergebniss	utili	πλεόνασμα
5.4.8η παύλα	surplus	excédent	Überschuss	utili	πλεόνασμα
22.1.d	surplus	résultat	Überschuss	avanzo di bilanzio	υπεραξία
65.1	surplus	excédent	Jahresüberschus	avanzo di bilancio	πλεόνασμα
65.2	surplus	excédent	Überschuss	avanzo di bilancio	πλεόνασμα
67	surplus	excédent	Ergebniss	avanzo di bilancio	πλεόνασμα
67.1	surplus	excédent	Überschuss	utili riportati	κέρδος
67.2	surplus	excédent	Ergebniss	avanzo	πλεόνασμα

Από τον πίνακα προκύπτει ότι δεν υπάρχει συνέπεια στην απόδοση του όρου “surplus” στις άλλες γλώσσες. Στη γαλλική επικρατεί μεν η ορθή απόδοση “excédent” αλλά σε δύο περιπτώσεις χρησιμοποιείται ο όρος “résultat”. Στη γερμανική, στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιείται η ορθή απόδοση “Überschuss” ενώ στις υπόλοιπες χρησιμοποιείται ο όρος “Ergebniss”. Στην ιταλική επίσης στις περισσότερες περιπτώσεις χρησιμοποιείται ο όρος “avanzo” ή “avanzo di bilancio”, ενώ στις υπόλοιπες ο όρος “utili”. Τέλος στην ελληνική υπερισχύει ο όρος «πλεόνασμα», ενώ σε μία περίπτωση χρησιμοποιείται ο όρος “υπεραξία” και στην άλλη ο όρος “κέρδος”. Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι οι αποκλίσεις από την αγγλική δεν ακολουθούν ένα συγκεκριμένο πρότυπο,

Αν γίνει δεκτό ότι το αρχικό κείμενο έχει συνταχθεί στη γαλλική, η απόδοση του όρου “excédent”, στις άλλες γλώσσες εμφανίζεται στον Πίνακα 2

Πίνακας 2

Με βάση το γαλλικό ως πρωτότυπο

	Οι όροι που χρησιμοποιούνται στη μετάφραση του γαλλικού όρου
Θέση στον Κανονισμό	Ο όρος στη γαλλική	Απόδοση στην Αγγλική	Απόδοση στη γερμανική	Απόδοση στην ιταλική	Απόδοση στην Ελληνική
5.4.8th dash	excédent	surplus	Überschuss	utili	πλεόνασμα
65.1	excédent	surplus	Jahresüberschus	avanzo di bilancio	πλεόνασμα
65.2	excédent	surplus	Überschuss	avanzo di bilancio	πλεόνασμα
67	excédent	surplus	Ergebniss	avanzo di bilancio	πλεόνασμα
67.1	excédent	surplus	Überschuss	utili riportati	κέρδος
67.2	excédent	surplus	Ergebniss	avanzo	πλεόνασμα

Στην περίπτωση που το γαλλικό είναι το αρχικό κείμενο, υπάρχει απόλυτη ταύτιση στην απόδοση στην αγγλική, όπου το “excédent” αποδίδεται ως “surplus”. Όμως, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις άλλες τρεις γλώσσες. Στις δύο από τις έξι περιπτώσεις υπάρχει διαφοροποίηση τόσο στη γερμανική όσο και στην ιταλική γλώσσα και σε μία περίπτωση στην ελληνική, όπου αντί “πλεόνασμα” χρησιμοποιείται ο όρος “κέρδος”.

Αν γίνει δεκτό ότι το αρχικό κείμενο έχει συνταχθεί στη γερμανική, η απόδοση του όρου “Überschuss” στις άλλες γλώσσες εμφανίζεται στον Πίνακα 3.

Πίνακας 3

Με βάση το γερμανικό ως πρωτότυπο

	Οι όροι που χρησιμοποιούνται στη μετάφραση του γερμανικού όρου
Θέση στον Κανονισμό	Ο όρος στη γερμανική	Απόδοση στην αγγλική	Απόδοση στη γαλλική	Απόδοση στην ιταλική	Απόδοση στην ελληνική
5.4.8th dash	Überschuss	surplus	excédent	utili	πλεόνασμα
22.1.d	Überschuss	surplus	résultat	avanzo	υπεραξία
65.1	Jahresüberschus	surplus	excédent	Avanzo di bilancio	πλεόνασμα
65.2	Überschuss	surplus	excédent	Avanzo di bilancio	πλεόνασμα
67.1	Überschuss	surplus	excédent	Utili riportati	κέρδος

Στην περίπτωση που το γερμανικό εκλαμβάνεται ως αρχικό κείμενο, υπάρχει και στην περίπτωση αυτή απόλυτη ταύτιση της απόδοσης στην αγγλική, όπου το “Überschuss” αποδίδεται ως “surplus”. Οι διαφορές της απόδοσης στη γαλλική περιορίζονται σε μία περίπτωση από τις πέντε, όπου αντί του όρου “excédent” χρησιμοποιείται ο όρος “résultat”, ενώ στην ιταλική σε δύο περιπτώσεις αντί του όρου “avanzo” χρησιμοποιείται ο όρος “utili” και στην ελληνική σε δύο επίσης περιπτώσεις αντί του όρου “πλεόνασμα” χρησιμοποιούνται οι όροι “υπεραξία” και “κέρδος”..

Αν γίνει δεκτό ότι το αρχικό κείμενο έχει συνταχθεί στην ιταλική, η απόδοση του όρου “avanzo” ή “avanzo di bilancio” στις άλλες γλώσσες εμφανίζεται στον Πίνακα 4.

Πίνακας 4

Με βάση το ιταλικό ως πρωτότυπο

	Οι όροι που χρησιμοποιούνται στη μετάφραση του ιταλικού όρου
Θέση στον Κανονισμό	Ο όρος στην ιταλική	Απόδοση στην αγγλική	Απόδοση στη γερμανική	Απόδοση στη γαλλική	Απόδοση στην Ελληνική
22.1.d	avanzo	surplus	Überschuss	résultat	υπεραξία
65.1	avanzo di bilancio	surplus	Jahresüberschus	excédent	πλεόνασμα
65.2	avanzo di bilancio	surplus	Überschuss	excédent	πλεόνασμα
67	avanzo di bilancio	surplus	Ergebniss	excédent	πλεόνασμα
67.2	avanzo	surplus	Ergebniss	excédent	πλεόνασμα

Και στην περίπτωση αυτή, σύμπτωση υπάρχει μεταξύ ιταλικής και αγγλικής απόδοσης. Σε δύο από τις πέντε περιπτώσεις στη γερμανική χρησιμοποιείται ο όρος “Ergebniss” αντί του “Überschuss”, ενώ σε μία περίπτωση στην ιταλική απόδοση χρησιμοποιείται ο όρος “résultat” αντί του “excédent” και σε μία περίπτωση στην ελληνική χρησιμοποιείται ο όρος “υπεραξία” αντί του όρου “πλεόνασμα”.

Τέλος, αν γίνει δεκτό ότι το αρχικό κείμενο έχει συνταχθεί στην ελληνική, η απόδοση του όρου “πλεόνασμα” στις άλλες γλώσσες εμφανίζεται στον Πίνακα 5.

Πίνακας 5

Με βάση το ελληνικό ως πρωτότυπο

	Οι όροι που χρησιμοποιούνται στη μετάφραση του ελληνικού όρου
Θέση στον Κανονισμό	Ο όρος στην ελληνική	Απόδοση στην αγγλική	Απόδοση στη γερμανική	Απόδοση στη γαλλική	Απόδοση στην ιταλική
4.1.b	πλεόνασμα	surplus	Ergebniss	résultat	utili
5.4.8η παύλα	πλεόνασμα	surplus	Überschuss	excédent	utili
65.1	πλεόνασμα	surplus	Jahresüberschus	excédent	avanzo di bilancio
65.2	πλεόνασμα	surplus	Überschuss	excédent	avanzo di bilancio
67	πλεόνασμα	surplus	Ergebniss	excédent	avanzo di bilancio
67.2	πλεόνασμα	surplus	Ergebniss	excédent	avanzo

Και στην περίπτωση αυτή σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχει σύμπτωση με τον αγγλικό όρο “surplus”. Αντίθετα στις τρεις από τις έξι περιπτώσεις στη γερμανική απόδοση αντί του όρου “Überschuss” χρησιμοποιείται ο όρος “Ergebniss”. Η απόδοση στη γαλλική διαφέρει μόνο σε μία περίπτωση όπου αντί του όρου “excédent” χρησιμοποιείται ο όρος “résultat”, ενώ στην ιταλική απόδοση σε δύο περιπτώσεις αντί του “avanzo” χρησιμοποιείται ο όρος “utili”.

Από τους πίνακες αυτούς συνάγεται ότι οποιοδήποτε κείμενο από τα εξεταζόμενα και αν εκληφθεί ως πρωτότυπο, λείπει η εσωτερική συνέπεια στην απόδοση των όρων που αντιστοιχούν στον όρο πλεόνασμα κατά τη μετάφραση των κειμένων στις άλλες γλώσσες. Εικάζεται ότι ανάλογες θα είναι οι αποδόσεις και στις υπόλοιπες επίσημες γλώσσες της Ε.Ε.

Η «επιστροφή πλεονάσματος»

Η σημασία που έχει η ακριβής απόδοση των όρων φαίνεται από τη διαφορά χειρισμού που επιφυλάσσουν οι νομοθεσίες στο «πλεόνασμα» και στο «κέρδος».

Στην έκδοση του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας του ΟΗΕ για τη συνεταιριστική νομοθεσία^xiii, αναφέρεται:

«Όπως έχει λεχθεί, είναι σημαντικό να γίνει διάκριση μεταξύ κέρδους και πλεονάσματος. Εξ ορισμού, οι συνεταιρισμοί, κατά τις συναλλαγές τους με τα μέλη τους, οφείλουν να υπολογίζουν τις τιμές κοντά στο κόστος. Για λόγους πρόνοιας έναντι κινδύνων της αγοράς, ένα περιθώριο πρέπει να προβλέπεται, το οποίο όμως θα επιστρέφεται στα μέλη στο τέλος της διαχειριστικής περιόδου, εάν οι κίνδυνοι δεν προέκυψαν και εφόσον ο ισολογισμός δείχνει πλεόνασμα. Εάν καταβληθεί στα μέλη, αυτή η διανομή με τη μορφή επιστροφής σε αυτούς που χρησιμοποίησαν τις υπηρεσίες του συνεταιρισμού, υπολογίζεται κατ’ αναλογία προς τις συναλλαγές των μελών με τον συνεταιρισμό, συνιστά επομένως μια αναπροσαρμογή της τιμής και από πλευράς φορολογίας συνιστά στοιχείο κόστους. Συνεπώς, αντί να γίνεται λόγος για «κέρδος», πρέπει να γίνεται λόγος για προσωρινό πλεόνασμα. Οι επιπτώσεις για τη φορολογία εισοδήματος είναι προφανείς. Όπου δεν υπάρχει κέρδος, αυτό το «κέρδος» δεν μπορεί να φορολογείται».

Αυτή ακριβώς η αιτιολόγηση είναι προφανής στον ελληνικό νόμο 2810/2000 για τις αγροτικές συνεταιριστικές οργανώσεις. Δεν υποστηρίχθηκε όμως από τον Κανονισμό 1435/2003 για τον Ευρωπαϊκό Συνεταιρισμό, καθόσον και στην περίπτωση αυτή η «επιστροφή πλεονάσματος» μεταφράσθηκε ως «μέρισμα», όρος που παραπέμπει σε κεφαλαιουχικές εταιρείες και ως αποτέλεσμα καταργήθηκε το αφορολόγητο του πλεονάσματος από τον νόμο 4072/2012 (νόμος Διαμαντοπούλου)^xiv.

Είναι χαρακτηριστικές οι μεταφραστικές αποκλίσεις και στην περίπτωση της «Επιστροφής πλεονάσματος» αναφορικά με τον Κανονισμό 1435/2003. Η γαλλική, η γερμανική και η ιταλική μετάφραση κάνουν λόγο για επιστροφή πλεονάσματος. Οι αντίστοιχοι όροι στο άρθρο 65 είναι: «Ristourne”, “Rückvergütung” και “Ristorno”. Αντίθετα, ο όρος που χρησιμοποιείται στην αγγλική απόδοση είναι “dividend” και στην ελληνική «μέρισμα».

Βέβαια, ο επιμελής μελετητής των κειμένων του κανονισμού στην αγγλική και στην ελληνική εκδοχή, αντιλαμβάνεται ότι το “dividend” και το «μέρισμα» αποτελούν μέρος του ”surplus” και του “πλεονάσματος” αντίστοιχα, αλλά όταν απουσιάζει ο ορισμός για κάθε όρο που χρησιμοποιείται, είναι επόμενο να προκαλείται σύγχυση. Εάν είχαν χρησιμοποιηθεί οι όροι “reimbursement” ή “refund” στην αγγλική και “επιστροφή πλεονάσματος” στην ελληνική, η σύγχυση θα είχε αποφευχθεί και μαζί η βλάβη των συμφερόντων των ελληνικών συνεταιρισμών, αφού έχει καταργηθεί η απαλλαγή του πλεονάσματος από τη φορολογία.

Συμπέρασμα

Οι μεταφραστικές αποκλίσεις και οι συνέπειές τους που απετέλεσαν αντικείμενο σχολιασμού στην παρούσα εργασία, δεν επισημαίνονται για να αποδοθούν ευθύνες στους μεταφραστές. Είναι αδύνατο οι μεταφραστές να είναι εξοικειωμένοι με την ορολογία όλων των επιστημονικών χώρων. Αντιθέτως, αποτελεί υποχρέωση των χειριζόμενων τα διάφορα γνωστικά αντικείμενα να παρέχουν τους ορισμούς των χρησιμοποιούμενων, βασικών τουλάχιστον, ειδικών όρων. Η αναγκαιότητα αυτή είναι εντονότερη στο επίπεδο της Ε.Ε., όταν οι Κανονισμοί και οι Οδηγίες αναφέρονται σε βασικούς θεσμούς και σε διακρατική συνεργασία, όπως ο Κανονισμός 1435/2003 και η Οδηγία 2003/72.

Αποτελεί υποχρέωση των εκπροσώπων των συνεταιρισμών να εξηγήσουν τη διαφορά μεταξύ «πλεονάσματος» και «κέρδους» στην περίπτωση των συνεταιρισμών, που αποτελεί ιδιαιτερότητα του συνεταιριστικού θεσμού. Οφείλουν να εξηγήσουν ότι δεν διεκδικούν προνομιακή φορολογική μεταχείριση αλλά αναγνώριση της ιδιαιτερότητας του θεσμού, καθόσον δεν νοείται παραγωγή φορολογητέας ύλης όταν επιχειρηματίες και πελάτες είναι τα ίδια πρόσωπα. Άλλωστε, θα μπορούσαν οι συνεταιρισμοί να υπο-τιμολογούν τις υπηρεσίες που προσφέρουν στα μέλη τους (εν γνώσει των μελών τους) και να καλύπτουν στη συνέχεια τα ζημιογόνα αποτελέσματα με αναλογικές εισφορές των μελών.

Από την πρακτική πλευρά, είναι ανάγκη να προτάσσονται στον Κανονισμό οι βασικοί όροι με τον ακριβή ορισμό τους στο συγκεκριμένο αντικείμενο, ώστε να υποβοηθούνται οι μεταφραστές στο έργο τους, καθόσον συχνά η απόδοση ειδικών όρων δεν αντιστοιχεί με την λεξικογραφική μετάφραση. Η πρόταξη των ορισμών θα διευκολύνει και τις δικαστικές αρχές σε περίπτωση αμφισβητήσεων.

Η Διεθνής Συνεταιριστική Ένωση^xv με τις αρμόδιες επιτροπές της και ιδιαίτερα το ευρωπαϊκό της τμήμα (Co-operatives Europe), καθώς και άλλα αντιπροσωπευτικά όργανα, όπως η Γενική Επιτροπή Αγροτικού Συνεργατισμού^xvi και η Συντονιστική Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Συνεταιρισμών^xvii οφείλουν να μεριμνήσουν να δώσουν τους ορισμούς των κυριότερων λειτουργικών όρων που χρησιμοποιεί η Κοινωνική Οικονομία και να ζητήσουν να ενταχθούν αυτοί οι όροι στην Πολύγλωσση Βάση Δεδομένων που διαθέτει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

iΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Η εργασία αυτή αποτελεί διεύρυνση και εμπλουτισμό της εργασίας των «O. Klimi-Kaminari and C.L. Papageorgiou, “Need to harmonise the definitions of co-operative terms: the case of Regulation 1435/2003” , που παρουσιάσθηκε από την πρώτη συγγραφέα στο Συνέδριο του Διεθνούς Κέντρου Ερευνών και Πληροφόρησης για την Κοινωνική Οικονομία (CIRIEC) που οργανώθηκε στο Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας (Βέλγιο) στις 24-26 Οκτωβρίου 2013 με θέμα "Social Economy on the move. At the crossroads of structural change and regulation".

ii Ομότιμος Καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου

iii Επίκουρη Καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου

iv Βλ. Μ. Φεφέ, (2007), «Ευρωπαϊκοί Θεσμοί Κοινωνικής Οικονομίας. 1. Ο Ευρωπαϊκός Συνεταιρισμός», εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, σελ. 17-18.

v Π.χ. στο σημείο 17 του αιτιολογικού μέρους του Κανονισμού αναφέρεται ότι «Οι κανόνες σχετικά με το ρόλο των εργαζομένων στην ευρωπαϊκή συνεταιριστική εταιρία, καθορίζονται στην Οδηγία 2003/72/ΕΚ (βλ. σελ. 25 της παρούσας Επίσημης Εφημερίδας)». Πηγαίνοντας στη σελίδα αυτή, η Οδηγία αναφέρεται σε Ευρωπαϊκό Συνεταιρισμό.

vi Τροποποιώντας εν προκειμένω τον τίτλο της Οδηγίας, η οποία στο πρωτότυπο αναφέρεται σε Ευρωπαϊκό Συνεταιρισμό.

vii Βλ. π.χ. νόμος 4172/2013 «Φορολογία εισοδήματος…» (ΦΕΚ Α’ 167/23.7.2013).

viii Για το θέμα αυτό βλ. επίσης Παπαγεωργίου, Κ.Λ. και Κλήμη-Καμινάρη, Ολυμπία, «Οι έννοιες πλεονάσματα, κέρδη και καθαρό εισόδημα στους συνεταιρισμούς», στο «Συνεταιριστικοί προβληματισμοί 2008-2009», ΙΣΕΜ, έκδοση Ελληνοεκδοτική, 2010.

ix Ο όρος «πλεόνασμα» στην περίπτωση των συνεταιρισμών δεν πρέπει να συγχέεται με την ορολογία της Οικονομικής της Ευημερίας (Welfare Economics), όπου χρησιμοποιείται ο όρος «πλεόνασμα παραγωγού» ((producer surplus). Το «πλεόνασμα του παραγωγού» παριστάνει το όφελος που αποκομίζουν οι παραγωγοί από τη συμμετοχή τους στην αγορά.

x Βλ. και Μ. Φεφέ, (2007), «Ευρωπαϊκοί Θεσμοί Κοινωνικής Οικονομίας. 1. Ο Ευρωπαϊκός Συνεταιρισμός», εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα, σελ. 227-231 και 238-242.

xi Βλ. π.χ. ν. 4072/2012 (ΦΕΚ Α’ 86/11.4.2012), Άρθρο 321, παρ. 11 περ. β.

xii Νόμος 4277/2014 (ΦΕΚ Α’ 156/1.8.2014)

xiii Βλ. Henry, Hagen, Guidelines for Co-operative Legislation, third revised edition, International Labour Office, Geneva,, ILO, 2012, σελ. 94.

xiv Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι η Αιτιολογική Έκθεση του νόμου, στο σημείο που αναφέρεται στην κατάργηση του αφορολογήτου του πλεονάσματος αναφέρει ότι «ο όρος πλεόνασμα είναι αδόκιμος φορολογικά». Ίσως το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών οφείλει να δικαιολογήσει αυτή τη θέση του στο Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) του ΟΗΕ, στη Διεθνή Συνεταιριστική Ένωση ICA), στους νομοθέτες των ΗΠΑ, της Γερμανίας κλπ.

xv International Co-operative Alliance – I.C.A.

xvi Comite General de la Cooperation Agricole- COGECA

xvii Co-ordinating Committee of European Co-operative Associations