Μηχανισμοί υποστήριξης των καινοτομιών: Η περίπτωση της θερμοκοιτίδας
συνεργατισμού της Αναπτυξιακής Καρδίτσας
Αλέξανδρος Κουτσούρης
Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Τμήμα
Αγροτικής Οικονομίας και Ανάπτυξης koutsouris@aua.gr
Ελένη Ζαρόκωστα
Υποψήφια Διδάκτωρ Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Τμήμα Αγροτικής Οικονομίας και
Ανάπτυξης eleniz72@yahoo.gr
Περίληψη
Στην Ελλάδα, η απουσία συγκροτημένων μηχανισμών που θα ήταν δυνατόν να υποστηρίξουν την αγροτική ανάπτυξη είναι, μετά την κατάρρευση της Υπηρεσίας Γεωργικών Εφαρμογών του Υπουργείου Γεωργίας, πανθομολογούμενη. Από την άλλη, οι πολιτικές για την καινοτομία της ΕΕ (βλ. ΚΑΠ) υποστηρίζουν τις αλληλεπιδραστικές διαδικασίες καινοτομίας. Υπό αυτή την έννοια, η καινοτομία αναδύεται από δίκτυα δρώντων οι οποίοι έχουν ένα κοινό ενδιαφέρον (επίλυση προβλήματος ή αναδυόμενη ευκαιρία). Πλην όμως τα πολλαπλά χάσματα τα οποία παρεμποδίζουν τη συγκρότηση και λειτουργία των εν λόγω δικτύων απαιτούν την ύπαρξη φορέων ή ατόμων που διευκολύνουν τις διαδικασίες καινοτομίας (ενδιάμεσους, διαμεσολαβητές καινοτομίας).
Η παρούσα εισήγηση αφορά στη σημασία των μηχανισμών που υποστηρίζουν την καινοτομία (innovation support services) στον αγροτικό χώρο και εστιάζει στη θερμοκοιτίδα συνεργατισμού της Αναπτυξιακής Καρδίτσας (ΑΝ.ΚΑ. Α.Ε.). Η εν λόγω θερμοκοιτίδα παρέχει υποστήριξη (εκπαιδευτική, τεχνοοικονομική, προώθηση/διασύνδεση με φορείς και την αγορά, κ.ά.) σε μικρές επιχειρήσεις και συνεργατικά σχήματα. Στην παρούσα εργασία εξετάζεται η υποστήριξη την οποία παρείχε η ΑΝ.ΚΑ. στα διάφορα στάδια ανάπτυξης καινοτομιών όπως αυτά προέκυψαν από το ερευνητικό σχέδιο “Space for Agricultural Innovation (AgriSpin/ H2020)”. Τέλος, διερευνώνται οι δυνατότητες επέκτασης της συγκεκριμένης θερμοκοιτίδας συνεργατισμού ανά τη χώρα.
Στην Ελλάδα, η απουσία συγκροτημένων μηχανισμών που θα ήταν δυνατόν να υποστηρίξουν την αγροτική ανάπτυξη είναι, μετά την κατάρρευση της Υπηρεσίας Γεωργικών Εφαρμογών του Υπουργείου Γεωργίας, πανθομολογούμενη. Από την άλλη, οι πολιτικές για την καινοτομία της ΕΕ (βλ. ΚΑΠ) υποστηρίζουν τις αλληλεπιδραστικές διαδικασίες καινοτομίας. Υπό αυτή την έννοια, η καινοτομία αναδύεται από δίκτυα δρώντων οι οποίοι έχουν ένα κοινό ενδιαφέρον (επίλυση προβλήματος ή αναδυόμενη ευκαιρία). Πλην όμως τα πολλαπλά χάσματα τα οποία παρεμποδίζουν τη συγκρότηση και λειτουργία των εν λόγω δικτύων απαιτούν την ύπαρξη φορέων ή ατόμων που διευκολύνουν τις διαδικασίες καινοτομίας (ενδιάμεσους, διαμεσολαβητές καινοτομίας).
Η παρούσα εισήγηση αφορά στη σημασία των μηχανισμών που υποστηρίζουν την καινοτομία (innovation support services) στον αγροτικό χώρο και εστιάζει στη θερμοκοιτίδα συνεργατισμού της Αναπτυξιακής Καρδίτσας (ΑΝ.ΚΑ. Α.Ε.). Η εν λόγω θερμοκοιτίδα παρέχει υποστήριξη (εκπαιδευτική, τεχνοοικονομική, προώθηση/διασύνδεση με φορείς και την αγορά, κ.ά.) σε μικρές επιχειρήσεις και συνεργατικά σχήματα. Στην παρούσα εργασία εξετάζεται η υποστήριξη την οποία παρείχε η ΑΝ.ΚΑ. στα διάφορα στάδια ανάπτυξης καινοτομιών όπως αυτά προέκυψαν από το ερευνητικό σχέδιο “Space for Agricultural Innovation (AgriSpin/ H2020)”. Τέλος, διερευνώνται οι δυνατότητες επέκτασης της συγκεκριμένης θερμοκοιτίδας συνεργατισμού ανά τη χώρα.
Λέξεις κλειδιά: Αλληλεπιδραστική καινοτομία, Διαμεσολαβητές καινοτομίας, Θερμοκοιτίδα.
1.
Εισαγωγή
Στο επιστημονικό
πεδίο που μελετά τις διαδικασίες ανάπτυξης καινοτομιών έχει τις τελευταίες
δεκαετίες αναδειχθεί ένα νέο παράδειγμα για τη δημιουργία και τη διάδοσή τους,
το παράδειγμα των Συστημάτων Καινοτομίας (Systems of Innovation), σύμφωνα με το
οποίο οι καινοτομίες αναδύονται από δίκτυα δρώντων που εμπλέκονται σε
διαδικασίες πειραματισμού και αλληλεπιδραστικής μάθησης. Οι διαδικασίες αυτές,
που αφορούν σε τεχνικά, οργανωτικά και θεσμικά ζητήματα είναι πολύπλοκες και
εξελίσσονται μη-γραμμικά. Κατά συνέπεια, το νέο παράδειγμα δίνει ιδιαίτερη
βαρύτητα στις κοινωνικές διαδικασίες που ενθαρρύνουν τη μάθηση και ως εκ τούτου
την ανάδυση καινοτομιών (π.χ. Communities of Practice, βλ. Wenger et al, 2002). Ωστόσο, στις προσπάθειες
δικτύωσης των δρώντων εντοπίζεται μια σειρά αδυναμιών (Klerkx et al, 2012), η αντιμετώπιση των οποίων
καθιστά απαραίτητη τη δράση «ενδιάμεσων» ατόμων ή φορέων (intermediaries) ή
διευκολυντών (facilitators). Αυτοί οι «συστημικοί ενδιάμεσοι», σύμφωνα με τους
Van Lente et al (2003) εργάζονται σε
επίπεδο συστήματος ή δικτύου για να διευκολύνουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των
δρώντων. Ο Haga (2009) θεωρεί πως αυτοί οι ενδιάμεσοι ή διαμεσολαβητές
(brokers) ως ανεξάρτητοι δρώντες αφενός εισάγουν γνώση και πληροφόρηση σε ένα
δίκτυο και αφετέρου οικοδομούν τις διαδικασίες του δικτύου. Σύμφωνα με τον
ευρέως διαδεδομένο ορισμό του Howells (2006: 207) οι δραστηριότητες των
ενδιάμεσων αφορούν «στην παροχή βοήθειας
για την εξεύρεση πληροφοριών σχετικά με εν δυνάμει συνεργάτες, στη
διαμεσολάβηση των συναλλαγών μεταξύ δύο ή περισσότερων μερών,
στη μεσολάβηση μεταξύ ήδη συνεργαζόμενων
μερών, στην παροχή βοήθειας για την εξεύρεση συμβουλών, χρηματοδότησης και
υποστήριξης των καινοτομιών που προκύπτουν από τέτοιες συνεργασίες».
Στο πεδίο της γεωργικής/ αγροτικής ανάπτυξης, σύμφωνα με το κλασσικό-συμβατικό παράδειγμα της διάχυσης των καινοτομιών (Rogers, 2003) οι καινοτομίες δημιουργούνται σε ερευνητικά ιδρύματα και με τη βοήθεια ενδιάμεσων μηχανισμών (υπηρεσιών Γεωργικών Εφαρμογών) προωθούνται προς τους «προοδευτικούς» γεωργούς και στη συνέχεια διαδίδονται ελεύθερα στους υπόλοιπους γεωργούς. Έχει όμως και σε αυτό το επιστημονικό πεδίο διαπιστωθεί μια μετακίνηση από το υπόδειγμα της «μεταφοράς της τεχνολογίας» (Rogers, 2003. Roxas et al, 2011) προς τις δικτυακές και συστημικές προσεγγίσεις (βλ. Klerkx and Leeuwis, 2008a. Klerkx et al. 2010, 2012). Στο σημείο αυτό αναδεικνύεται ο ρόλος των ενδιάμεσων, ο οποίος αφορά στην παροχή βοήθειας στους επαγγελματίες ώστε να αντιμετωπίσουν προκλήσεις, όπως η συνάρθρωση των αναγκών τους και η εξεύρεση κατάλληλων υπηρεσιών υποστήριξης και επιτυχούς έκβασης των πρωτοβουλιών/ καινοτομιών τους. Κατά μια έννοια αυτοί οι ενδιάμεσοι αποτελούν τις γέφυρες μεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς (γεωργικής ή/και ευρύτερης) γνώσης (Klerkx and Leeuwis, 2008a). Σύμφωνα δε με τους Levinthal and March (1993) και Murray and Blackman (2006), οι ενδιάμεσοι απασχολούνται με τη «διερεύνηση», δηλαδή την «διανομή-γνωστοποίηση» και τη σύνθεση, άρα τη δημιουργία νέας γνώσης και όχι με την «εκμετάλλευση-αξιοποίησή» της (διάδοση-υιοθέτηση-χρήση), όπως στο προηγούμενο παράδειγμα. Κύριος λοιπόν ρόλος τους είναι η διευκόλυνση της «κοινωνικής μάθησης» και άρα η εμπλοκή των δρώντων σε διαδικασίες διαλόγου.
Συνοπτικά, οι Klerkx and Leeuwis (2008a, 2008b) θεωρούν ότι οι βασικοί ρόλοι των ενδιάμεσων, οι οποίοι εδώ αποκαλούνται διαμεσολαβητές καινοτομίας (innovation brokers), είναι: (α) η συνάρθρωση της ζήτησης, (β) ο σχηματισμός δικτύων και (γ) η διαχείριση της διαδικασίας ανάδυσης καινοτομιών. Σύμφωνα με τους Heemsesrk et al (2011), σε γενικές γραμμές, οι διαμεσολαβητές καινοτομίας παρέχουν:
Στο πεδίο της γεωργικής/ αγροτικής ανάπτυξης, σύμφωνα με το κλασσικό-συμβατικό παράδειγμα της διάχυσης των καινοτομιών (Rogers, 2003) οι καινοτομίες δημιουργούνται σε ερευνητικά ιδρύματα και με τη βοήθεια ενδιάμεσων μηχανισμών (υπηρεσιών Γεωργικών Εφαρμογών) προωθούνται προς τους «προοδευτικούς» γεωργούς και στη συνέχεια διαδίδονται ελεύθερα στους υπόλοιπους γεωργούς. Έχει όμως και σε αυτό το επιστημονικό πεδίο διαπιστωθεί μια μετακίνηση από το υπόδειγμα της «μεταφοράς της τεχνολογίας» (Rogers, 2003. Roxas et al, 2011) προς τις δικτυακές και συστημικές προσεγγίσεις (βλ. Klerkx and Leeuwis, 2008a. Klerkx et al. 2010, 2012). Στο σημείο αυτό αναδεικνύεται ο ρόλος των ενδιάμεσων, ο οποίος αφορά στην παροχή βοήθειας στους επαγγελματίες ώστε να αντιμετωπίσουν προκλήσεις, όπως η συνάρθρωση των αναγκών τους και η εξεύρεση κατάλληλων υπηρεσιών υποστήριξης και επιτυχούς έκβασης των πρωτοβουλιών/ καινοτομιών τους. Κατά μια έννοια αυτοί οι ενδιάμεσοι αποτελούν τις γέφυρες μεταξύ της ζήτησης και της προσφοράς (γεωργικής ή/και ευρύτερης) γνώσης (Klerkx and Leeuwis, 2008a). Σύμφωνα δε με τους Levinthal and March (1993) και Murray and Blackman (2006), οι ενδιάμεσοι απασχολούνται με τη «διερεύνηση», δηλαδή την «διανομή-γνωστοποίηση» και τη σύνθεση, άρα τη δημιουργία νέας γνώσης και όχι με την «εκμετάλλευση-αξιοποίησή» της (διάδοση-υιοθέτηση-χρήση), όπως στο προηγούμενο παράδειγμα. Κύριος λοιπόν ρόλος τους είναι η διευκόλυνση της «κοινωνικής μάθησης» και άρα η εμπλοκή των δρώντων σε διαδικασίες διαλόγου.
Συνοπτικά, οι Klerkx and Leeuwis (2008a, 2008b) θεωρούν ότι οι βασικοί ρόλοι των ενδιάμεσων, οι οποίοι εδώ αποκαλούνται διαμεσολαβητές καινοτομίας (innovation brokers), είναι: (α) η συνάρθρωση της ζήτησης, (β) ο σχηματισμός δικτύων και (γ) η διαχείριση της διαδικασίας ανάδυσης καινοτομιών. Σύμφωνα με τους Heemsesrk et al (2011), σε γενικές γραμμές, οι διαμεσολαβητές καινοτομίας παρέχουν:
Ø Διευκόλυνση:
ενθάρρυνση και υποβοήθηση των εμπλεκόμενων, με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας
της αλληλεπίδρασης.
Ø Διασύνδεση και
δικτύωση: διευκόλυνση του σχεδιασμού και υποστήριξη του δικτύου.
Ø Τεχνική υποστήριξη:
παροχή συμβουλών για την προώθηση οικονομικών, κοινωνικών και τεχνικών
ζητημάτων.
Ø Μεσολάβηση:
διαχείριση συγκρούσεων.
Ø Συνηγορία:
προσέλκυση υποστήριξης.
Ø Οικοδόμηση ικανοτήτων:
ενίσχυση της δυνατότητας των εμπλεκόμενων να διαδραματίζουν καίριο ρόλο στις
καινοτομίες.
Ø Καταγραφή της
μάθησης: ενθάρρυνση του αναστοχασμού, τεκμηρίωση της αποκτώμενης γνώσης.
Στην ελληνική περίπτωση είναι γνωστή η απουσία ενός συγκροτημένου μηχανισμού ενδιάμεσων, καθώς η κατάρρευση της υπηρεσίας Γεωργικών Εφαρμογών του Υπουργείου Γεωργίας (νυν ΥΠΑΑΤ) στέρησε από την ελληνική ύπαιθρο ουσιαστικές για την ανάπτυξή της συνιστώσες (Alexopoulos et al, 2009). Σήμερα το τοπίο (Γεωργικό Σύστημα Γνώσης και Πληροφόρησης) στην Ελλάδα εμφανίζεται ως ασθενές και κατακερματισμένο (Koutsouris, 2014). Η αποτυχία μάλιστα ενεργοποίησης μηχανισμών που θα ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν το έλλειμμα πληροφόρησης-ενημέρωσης και τεχνικής στήριξης των παραγωγών στον αγροτικό χώρο στο πρόσφατο παρελθόν (Κουτσούρης, 2013) εγείρει σοβαρά ερωτήματα και αμφιβολίες σε σχέση με τη δυνατότητα επιτυχούς υλοποίησης του Μέτρου 16 (Συνεργασία) του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 που αφορά στην αλληλεπιδραστική καινοτομία και τους διαμεσολαβητές καινοτομίας.
Η παρούσα εργασία αντλεί υλικό από τις μελέτες περίπτωσης του ευρωπαϊκού προγράμματος “Space for Agricultural Innovation – AgriSpin” και αποσκοπεί στην ανάδειξη του ρόλου των υποστηρικτικών δομών και των μεσολαβητών στην προώθηση των καινοτομιών στον Ελληνικό αγροτικό χώρο. Η εργασία επικεντρώνεται σε τρία από τα τέσσερα καινοτόμα σχέδια που μελετήθηκαν στον νομό Καρδίτσας σε συνεργασία με την Αναπτυξιακή Καρδίτσας, τα οποία αποτελούν εξ’ ολοκλήρου πρωτοβουλίες παραγωγών και είναι τα εξής: Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Στέβιας (ΑΣΥΣΤ), ο συνεταιρισμός ΕΥΚΑΡΠΟΝ - Ελληνικές Υπερτροφές (HELLENIC SUPERFOODS) και ο Αγροτικός Συν/σμος Οσπρίων και Ειδών Διατροφής «Ψυχανθός». Βασικό κοινό στοιχείο τους είναι η προσπάθεια συλλογικής δράσης μέσα από «συνεταιρισμούς νέας γενιάς», δηλαδή κάθετης οργάνωσης («από το χωράφι στο ράφι»).
Στην ελληνική περίπτωση είναι γνωστή η απουσία ενός συγκροτημένου μηχανισμού ενδιάμεσων, καθώς η κατάρρευση της υπηρεσίας Γεωργικών Εφαρμογών του Υπουργείου Γεωργίας (νυν ΥΠΑΑΤ) στέρησε από την ελληνική ύπαιθρο ουσιαστικές για την ανάπτυξή της συνιστώσες (Alexopoulos et al, 2009). Σήμερα το τοπίο (Γεωργικό Σύστημα Γνώσης και Πληροφόρησης) στην Ελλάδα εμφανίζεται ως ασθενές και κατακερματισμένο (Koutsouris, 2014). Η αποτυχία μάλιστα ενεργοποίησης μηχανισμών που θα ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν το έλλειμμα πληροφόρησης-ενημέρωσης και τεχνικής στήριξης των παραγωγών στον αγροτικό χώρο στο πρόσφατο παρελθόν (Κουτσούρης, 2013) εγείρει σοβαρά ερωτήματα και αμφιβολίες σε σχέση με τη δυνατότητα επιτυχούς υλοποίησης του Μέτρου 16 (Συνεργασία) του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 που αφορά στην αλληλεπιδραστική καινοτομία και τους διαμεσολαβητές καινοτομίας.
Η παρούσα εργασία αντλεί υλικό από τις μελέτες περίπτωσης του ευρωπαϊκού προγράμματος “Space for Agricultural Innovation – AgriSpin” και αποσκοπεί στην ανάδειξη του ρόλου των υποστηρικτικών δομών και των μεσολαβητών στην προώθηση των καινοτομιών στον Ελληνικό αγροτικό χώρο. Η εργασία επικεντρώνεται σε τρία από τα τέσσερα καινοτόμα σχέδια που μελετήθηκαν στον νομό Καρδίτσας σε συνεργασία με την Αναπτυξιακή Καρδίτσας, τα οποία αποτελούν εξ’ ολοκλήρου πρωτοβουλίες παραγωγών και είναι τα εξής: Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Στέβιας (ΑΣΥΣΤ), ο συνεταιρισμός ΕΥΚΑΡΠΟΝ - Ελληνικές Υπερτροφές (HELLENIC SUPERFOODS) και ο Αγροτικός Συν/σμος Οσπρίων και Ειδών Διατροφής «Ψυχανθός». Βασικό κοινό στοιχείο τους είναι η προσπάθεια συλλογικής δράσης μέσα από «συνεταιρισμούς νέας γενιάς», δηλαδή κάθετης οργάνωσης («από το χωράφι στο ράφι»).
2.
Μεθοδολογία
Η έρευνα
πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο επίσκεψης ομάδας εργασίας του “AgriSpin”,
αποτελούμενη από επιστήμονες και επαγγελματίες των Γεωργικών Εφαρμογών, η οποία
διεξήγαγε σειρά συνεντεύξεων με τους γεωργούς-επιχειρηματίες και εκπροσώπους
των εμπλεκόμενων στα προαναφερόμενα καινοτόμα σχέδια. Η διερευνητική διαδικασία
ολοκληρώθηκε με την πραγματοποίηση μιας τελικής συνάντησης με όλους τους
εμπλεκόμενους και την παρουσία ενδιαφερομένων τοπικών, περιφερειακών ή/και
εθνικών φορέων1.
Η διερεύνηση των
περιπτώσεων, δηλ. της διαδικασίας ανάδυσης, ανάπτυξης και υλοποίησης των
καινοτομιών, οδήγησε στην επισήμανση «κρίσιμων στιγμών», στις οποίες η
παρέμβαση κάποιων φορέων ή ατόμων ήταν καίριας σημασίας για τη συνέχιση των
προσπαθειών των
«πρωτοπόρων»,
που εμπνεύστηκαν την αρχική ιδέα και σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν ήδη
διανύσει τα πρώτα βήματα στον σχεδιασμό των εγχειρημάτων τους. Ο προσδιορισμός
των σταδίων ανάπτυξης της καινοτομίας έγινε με βάση το σπιράλ καινοτομίας και
ακολούθως την πινακοποίηση των αποτελεσμάτων (βλ.Wielinga and Paree, 2016).
3.
Αποτελέσματα - Ο διαμεσολαβητικός
ρόλος της θερμοκοιτίδας
Στην παρούσα
έρευνα οι υποστηρικτικές υπηρεσίες της ΑΝ.ΚΑ αναλύονται σε δύο επίπεδα: το
λειτουργικό και των ακολουθούμενων πρακτικών (Mathe et al, 2017). Η συνολική εικόνα της συμβολής της ΑΝΚΑ στις
εξεταζόμενες καινοτομίες παρουσιάζεται στον Πίνακα 1.
Πράγματι η
ΑΝ.ΚΑ. έχει αναπτύξει και προσφέρει εθελοντικά (άνευ αμοιβής ή ένταξης σε
χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα) την αποκαλούμενη «Θερμοκοιτίδα Συνεργατισμού» με
σκοπό την ενθάρρυνση και υποστήριξη καινοτόμων ιδεών και πρωτοβουλιών, όπως οι
προαναφερόμενες. Συνοπτικά, στη θερμοκοιτίδα προσφέρονται: α) φιλοξενία
(παραχώρηση χώρου για έδρα), β) τεχνική υποστήριξη στις διαδικασίες ίδρυσης, γ)
ευαισθητοποίηση εν δυνάμει συνεταίρων, δ) γραμματειακή και τεχνολογική
υποστήριξη (Η/Υ, internet, προβολή, κ.λπ.), ε) συντονισμός συναντήσεων μελών
ομάδας, οργάνωση και συντονισμός Διοικητικών Συμβουλίων και Γενικών
Συνελεύσεων, στ) υποστήριξη στο σχεδιασμό και την υλοποίηση Επιχειρησιακών
Σχεδίων, ζ) εκπαίδευση και σύνδεσή τους με Πανεπιστημιακά και Ερευνητικά
Ιδρύματα και ειδικούς εμπειρογνώμονες για ειδικά τεχνικά θέματα που απασχολούν
την ομάδα και απόκτηση εξειδικευμένων γνώσεων και η) πληροφόρηση για
δυνατότητες χρηματοδότησης και ανάπτυξης συνεργασιών.
Η ιδέα και η
εθελοντική λειτουργία της θερμοκοιτίδας φαίνεται πως διαδραμάτισε σημαντικό
ρόλο στη θετική εξέλιξη των καινοτόμων ιδεών-πρωτοβουλιών στην περιοχή της
Καρδίτσας. Η φιλοξενία και συνδρομή που παρασχέθηκε στα πρώτα βήματα των
πρωτοβουλιών αυτών ήταν κρίσιμης σημασίας. Η συνδρομή αυτή αφορά σε δύο
ζητήματα: Αφενός στη διάδοση των νέων ιδεών, καθώς η ΑΝ.ΚΑ. έχει μακρά ιστορία
στην περιοχή και ένα ευρύτατο και «πολυεπίπεδο» ακροατήριο. Υπό αυτή την έννοια
η ΑΝ.ΚΑ. συνέβαλλε μέσω της (συν)διοργάνωσης ποικίλων ανοικτών εκδηλώσεων στην
προσπάθεια προσέλκυσης μελών στους νεοϊδρυόμενους συνεταιρισμούς. Αφετέρου στην
υποστήριξη σε κάθε είδους ζητήματα που αφορούν στην ίδρυση και λειτουργία
συνεταιρισμών νέας γενιάς.
Η ομάδα εργασίας είχε την ευκαιρία στη διάρκεια μιας εβδομάδας αφενός να συνεργαστεί με τους εμπλεκόμενους και αφετέρου να αξιοποιήσει τα μεθοδολογικά εργαλεία που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος “AgriSpin”, προκειμένου να καταλήξει σε κάποια πρώτα συμπεράσματα για τις εξεταζόμενες περιπτώσεις καινοτομίας. Στη διάρκεια της επίσκεψης αξιοποιήθηκε και αναπτύχθηκε περαιτέρω σειρά εργαλείων, όπως το σπιράλ των καινοτομιών. Μετά την επίσκεψη οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια ανάδρασης, ώστε τελικά η ελληνική ερευνητική ομάδα να ανακατασκευάσει την ιστορία με έμφαση στα κρίσιμα, κατά την πορεία ανάπτυξης της καινοτομίας, συμβάντα και τον ρόλο των (τυπικών ή μη) μηχανισμών υποστήριξης.
Εξίσου κρίσιμης σημασίας ήταν και η υποστήριξη που προσφέρθηκε στους νέους συνεταιρισμούς σε καθαρά τεχνικό επίπεδο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΑΝ.ΚΑ. διαθέτει ένα ευρύ δίκτυο συνεργατών και ένα ευρύτατο δίκτυο γνωριμιών σε ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα, τουλάχιστον του εσωτερικού. Είναι έτσι σε θέση, σε περίπτωση που ως οργανισμός δεν διαθέτει την απαραίτητη γνώση και τεχνογνωσία, όπως στις περιπτώσεις που εξετάζονται, να απευθυνθεί σε ένα πλήθος ειδικών και να εντοπίσει τους καταλληλότερους, τους οποίους και φέρνει σε επαφή με τους ενδιαφερόμενους γεωργούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της περίπτωσης είναι ο ΑΣΥΣΤ και η στρατηγική του σύνδεση με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το ΤΕΙ Λάρισας. Ας σημειωθεί ότι στις περιπτώσεις που εξετάζονται και οι ίδιοι οι παραγωγοί κινητοποίησαν τα δίκτυά τους στην προσπάθεια ανεύρεσης τεχνικής υποστήριξης, τα οποία ιδιαίτερα στην περίπτωση του ΑΣΥΣΤ ανταποκρίθηκαν εντυπωσιακά.
Η ομάδα εργασίας είχε την ευκαιρία στη διάρκεια μιας εβδομάδας αφενός να συνεργαστεί με τους εμπλεκόμενους και αφετέρου να αξιοποιήσει τα μεθοδολογικά εργαλεία που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος “AgriSpin”, προκειμένου να καταλήξει σε κάποια πρώτα συμπεράσματα για τις εξεταζόμενες περιπτώσεις καινοτομίας. Στη διάρκεια της επίσκεψης αξιοποιήθηκε και αναπτύχθηκε περαιτέρω σειρά εργαλείων, όπως το σπιράλ των καινοτομιών. Μετά την επίσκεψη οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια ανάδρασης, ώστε τελικά η ελληνική ερευνητική ομάδα να ανακατασκευάσει την ιστορία με έμφαση στα κρίσιμα, κατά την πορεία ανάπτυξης της καινοτομίας, συμβάντα και τον ρόλο των (τυπικών ή μη) μηχανισμών υποστήριξης.
Εξίσου κρίσιμης σημασίας ήταν και η υποστήριξη που προσφέρθηκε στους νέους συνεταιρισμούς σε καθαρά τεχνικό επίπεδο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΑΝ.ΚΑ. διαθέτει ένα ευρύ δίκτυο συνεργατών και ένα ευρύτατο δίκτυο γνωριμιών σε ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα, τουλάχιστον του εσωτερικού. Είναι έτσι σε θέση, σε περίπτωση που ως οργανισμός δεν διαθέτει την απαραίτητη γνώση και τεχνογνωσία, όπως στις περιπτώσεις που εξετάζονται, να απευθυνθεί σε ένα πλήθος ειδικών και να εντοπίσει τους καταλληλότερους, τους οποίους και φέρνει σε επαφή με τους ενδιαφερόμενους γεωργούς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της περίπτωσης είναι ο ΑΣΥΣΤ και η στρατηγική του σύνδεση με το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και το ΤΕΙ Λάρισας. Ας σημειωθεί ότι στις περιπτώσεις που εξετάζονται και οι ίδιοι οι παραγωγοί κινητοποίησαν τα δίκτυά τους στην προσπάθεια ανεύρεσης τεχνικής υποστήριξης, τα οποία ιδιαίτερα στην περίπτωση του ΑΣΥΣΤ ανταποκρίθηκαν εντυπωσιακά.
Πίνακας 1: Οι υποστηρικτικές
υπηρεσίες της ΑΝ.ΚΑ., η λειτουργία και οι ακολουθούμενες πρακτικές υποστήριξης
|
|||
AΣΥΣΤ
|
ΕΥΚΑΡΠΟΝ
|
ΨΥΧΑΝΘΟΣ
|
|
Αρχική ιδέα
|
Πρωτοβουλία των γεωργών
|
Πρωτοβουλία των γεωργών
|
Πρωτοβουλία
των γεωργών
|
Έμπνευση
|
Διευκόλυνση Δικτύωσης
(ενημερωτικά σεμινάρια)
|
Διευκόλυνση
Δικτύωσης
(ενημερωτικά σεμινάρια)
|
Διευκόλυνση Δικτύωσης
(ενημερωτικά σεμινάρια)
|
Σχεδιασμός
|
Καμία υπηρεσία
|
Καμία υπηρεσία
|
Τεχνική
υποστήριξη
(υπηρεσίες θερμοκοιτίδας)
|
Ανάπτυξη
–Υλοποίηση
|
Διευκόλυνση
Δικτύωσης Τεχνική Υποστήριξη (υπηρεσίες θερμοκοιτίδας) Δόμηση Ικανοτήτων (εκπαιδεύσεις)
Πρόσβαση
σε Πόρους (Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας, Leader) Συνηγορία,
(παράσταση στην πολιτική
ηγεσία)
|
Διευκόλυνση Δικτύωσης Τεχνική Υποστήριξη (υπηρεσίες
θερμοκοιτίδας) Δόμηση Ικανοτήτων (εκπαιδεύσεις)
Πρόσβαση σε Πόρους (Συνεταιριστική Τράπεζα
Καρδίτσας, Leader)
|
Διευκόλυνση
Δικτύωσης Τεχνική Υποστήριξη (υπηρεσίες θερμοκοιτίδας) Δόμηση Ικανοτήτων (εκπαιδεύσεις )
|
Σημαντικές εξάλλου
ήταν και οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες που προσέφερε η θερμοκοιτίδα προς τα
στελέχη αλλά και μέλη των νέων συνεταιρισμών, μέσω διαδραστικών εργαστηρίων, σε
μια προσπάθεια να υποστηριχθούν (ιδίως τα ΔΣ) στη λειτουργία τους και τη λήψη
αποφάσεων. Στόχος ήταν να αποφευχθούν τα μοιραία λάθη του παρελθόντος, τα οποία
οδήγησαν στην κατάρρευση τόσο των συνεταιρισμών όσο και της συνεταιριστικής
ιδέας, και η υποστήριξη των συνεταιρισμών νέας γενιάς στα πρώτα βήματά τους,
ώστε να λειτουργήσουν ως παραδείγματα και για
άλλα παρόμοια εγχειρήματα. Εξάλλου, η παροχή εκπαιδευτικών υπηρεσιών
αποτελεί τον ένα από τους τρεις πυλώνες στους οποίους εδράζεται η ιδέα του
τοπικού οικοσυστήματος, η δημιουργία δηλαδή ενός τοπικού δικτύου με συμμετοχή
όλων των τοπικών συνεργατικών σχημάτων, το οποίο θα αποτελέσει πρόσφορο έδαφος
για την ανάπτυξη και διάδοση των καινοτομιών. Η διάδοση της πληροφορίας και η
δημιουργία ενός επενδυτικού εργαλείου σε συνεργασία με την Συνεταιριστική
Τράπεζα Καρδίτσας αποτελούν τους άλλους δύο πυλώνες του εγχειρήματος.
Σημαντική ήταν, επίσης, η συνεργασία της ΑΝ.ΚΑ. με τους τρεις συνεταιρισμούς σε σχέση με τα επενδυτικά τους σχέδια. Μέσω του τοπικού προγράμματος LEADER-CLLD, το οποίο σε τοπικό επίπεδο σχεδιάζει και υλοποιεί η ΑΝ.ΚΑ., δύο από τους συνεταιρισμούς (Εύκαρπον και ΑΣΥΣΤ) άντλησαν χρηματοδότηση για την κατασκευή των μονάδων επεξεργασίας της πρώτης ύλης τους σε ποσοστό 50% των επιλέξιμων δαπανών τους. Ο τρίτος συνεταιρισμός έχει επίσης εκδηλώσει ενδιαφέρον για ένταξη σε πρόγραμμα χρηματοδότησης. Επισημαίνεται ότι οι συνεταιρισμοί υπέβαλλαν επενδυτικά σχέδια σε συνεργασία με εξωτερικούς συμβούλους, τα οποία αξιολογήθηκαν σύμφωνα με τις καθιερωμένες διαδικασίες και στη συνέχεια εντάχθηκαν στο τοπικό πρόγραμμα. Επιπλέον, σε συνεργασία με τη Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας η ΑΝ.ΚΑ. μεσολάβησε για την παροχή εγγυήσεων σε κρίσιμες φάσεις των εγχειρημάτων, πριν και μετά την εγκαθίδρυση των ελέγχων κινήσεων των κεφαλαίων στη χώρα.
Τέλος, ιδιαίτερη σημασία είχε για την περίπτωση του ΑΣΥΣΤ η συνηγορία της ΑΝΚΑ στην πολιτική ηγεσία για την αναθεώρηση ορισμένων προβλέψεων του εθνικού και ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου για τα τρόφιμα, που είχε ως αποτέλεσμα να καταστεί δυνατή η χρησιμοποίηση νέων, πράσινων τεχνολογιών στη διαδικασία επεξεργασίας της στέβιας.
Σημαντική ήταν, επίσης, η συνεργασία της ΑΝ.ΚΑ. με τους τρεις συνεταιρισμούς σε σχέση με τα επενδυτικά τους σχέδια. Μέσω του τοπικού προγράμματος LEADER-CLLD, το οποίο σε τοπικό επίπεδο σχεδιάζει και υλοποιεί η ΑΝ.ΚΑ., δύο από τους συνεταιρισμούς (Εύκαρπον και ΑΣΥΣΤ) άντλησαν χρηματοδότηση για την κατασκευή των μονάδων επεξεργασίας της πρώτης ύλης τους σε ποσοστό 50% των επιλέξιμων δαπανών τους. Ο τρίτος συνεταιρισμός έχει επίσης εκδηλώσει ενδιαφέρον για ένταξη σε πρόγραμμα χρηματοδότησης. Επισημαίνεται ότι οι συνεταιρισμοί υπέβαλλαν επενδυτικά σχέδια σε συνεργασία με εξωτερικούς συμβούλους, τα οποία αξιολογήθηκαν σύμφωνα με τις καθιερωμένες διαδικασίες και στη συνέχεια εντάχθηκαν στο τοπικό πρόγραμμα. Επιπλέον, σε συνεργασία με τη Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας η ΑΝ.ΚΑ. μεσολάβησε για την παροχή εγγυήσεων σε κρίσιμες φάσεις των εγχειρημάτων, πριν και μετά την εγκαθίδρυση των ελέγχων κινήσεων των κεφαλαίων στη χώρα.
Τέλος, ιδιαίτερη σημασία είχε για την περίπτωση του ΑΣΥΣΤ η συνηγορία της ΑΝΚΑ στην πολιτική ηγεσία για την αναθεώρηση ορισμένων προβλέψεων του εθνικού και ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου για τα τρόφιμα, που είχε ως αποτέλεσμα να καταστεί δυνατή η χρησιμοποίηση νέων, πράσινων τεχνολογιών στη διαδικασία επεξεργασίας της στέβιας.
Σύμφωνα με τα
ευρήματα της επιτόπιας έρευνας οι παραγωγοί θεωρούν την ΑΝ.ΚΑ. «μαγαζί τους»,
στο οποίο έχουν άμεση πρόσβαση και από το οποίο έχουν άμεση ανταπόκριση. «Όταν
έχουμε πρόβλημα, πρώτα ρωτάμε την ΑΝ.ΚΑ.» και «η ΑΝ.ΚΑ. με τις συμβουλευτικές
της υπηρεσίες και η Συνεταιριστική Τράπεζα [Καρδίτσας] με τη χρηματοδοτική της
στήριξη έχουν δημιουργήσει ένα «hub καινοτομίας» που αποτελεί παράδειγμα [σε
όλη την Ελλάδα]…δίνοντας χώρο στους παραγωγούς και τους κοινωνικούς
επιχειρηματίες να «καλλιεργήσουν» την καινοτομία», δήλωσαν οι «πρωταγωνιστές»
των καινοτόμων εγχειρημάτων.
4.
Συμπεράσματα
Σε αντίθεση με
το παρελθόν, όταν η επιστήμη εθεωρείτο η προνομιούχος (εάν όχι η μοναδική) πηγή
καινοτόμων ιδεών και σχεδίων, είναι πλέον περίπου κοινός τόπος ότι καινοτόμες
ιδέες εκπηγάζουν από ποικίλους δρώντες και υπό ποικιλία συνθηκών, καθώς οι
δρώντες αναστοχάζονται την εκάστοτε υφιστάμενη κατάσταση υπό την επίδραση
πολλαπλών και ποικίλων εναυσμάτων (ιδεολογικών, πολιτικών, επιστημονικών,
τεχνολογικών, οικονομικών κλπ.). Παράλληλα, η δικτύωση έχει αποδειχθεί
ιδιαίτερα αποτελεσματική όσον αφορά στην ανάδυση νέων, καινοτόμων ιδεών και
σχεδίων και, σήμερα πλέον, βασική στρατηγική για την καινοτομία είναι η
δημιουργία δικτύων μεταξύ μιας ποικιλίας δρώντων. Το σκεπτικό είναι ότι η
ανάδειξη καινοτομιών θα διευκολυνθεί όταν διαφορετικά άτομα, ομάδες και
οργανισμοί που έχουν ενδιαφέρον για την καινοτομία θα έχουν την ευκαιρία να
συνεργαστούν, να ανταλλάξουν πληροφορίες, γνώσεις και εμπειρίες, οπότε θα εμπλακούν
σε μια συλλογική μαθησιακή διαδικασία. Δεδομένου δε ότι η διαδικασία της
καινοτομίας είναι απροσδιόριστη και πολυσύνθετη, στα καινοτόμα δίκτυα
αναπτύσσονται και εφαρμόζονται νέες ιδέες, ώστε μέσω των κατάλληλων προσαρμογών
να επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Υπό το πρίσμα αυτό είναι φανερή η αναγκαιότητα διευκόλυνσης της σύνθεσης και λειτουργίας δικτύων. Με άλλα λόγια, συχνά είναι απαραίτητος ένας δρών (οργανισμός ή άτομο), ο οποίος θα έχει στόχο την οργάνωση του μαθησιακού περιβάλλοντος και της διαδικασίας μάθησης που θα οδηγήσει στην καινοτομία. Παράλληλα όμως υπάρχουν, όπως προαναφέρθηκε, σημαντικά χάσματα τα οποία δυσκολεύουν/ αποτρέπουν τη συγκρότηση δικτύων/συστημάτων καινοτομίας. Αυτά μπορεί να αφορούν σε υποδομές και αντίστοιχες επενδύσεις που δεν μπορούν να αναληφθούν από μεμονωμένους δρώντες, θεσμικά ζητήματα (νόμοι και κανονισμοί, άγραφοι κανόνες και αξίες, ‘the way business is done/ business as usual’), δικτύωση (μυωπία έναντι νέων ιδεών, κακή διασύνδεση με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, αδυναμία αναδιάταξης-ανασυνδυασμού γνώσεων και πόρων), ικανότητες (έλλειψη τεχνικών και οργανωτικών ικανοτήτων για την προσαρμογή και διαχείριση καινοτομιών) ή και την αγορά (θέσεις και σχέσεις, ασύμμετρη πληροφόρηση, αδιαφάνεια – συμπεριλαμβανόμενης της «αγοράς γνώσης»). Η αναγκαιότητα «γεφύρωσης» των εν λόγω χασμάτων και των δρώντων για τη δημιουργία δικτύων αναδεικνύει τον κρίσιμο ρόλο των διαμεσολαβητών καινοτομίας, πέραν της υπηρεσίας διευκόλυνσης την οποία εν πολλοίς παρέχουν στη συνέχεια για την ομαλή λειτουργία των δικτύων.
Η πρωτοβουλία ανάπτυξης της «θερμοκοιτίδας συνεργατισμού» από πλευράς της ΑΝ.ΚΑ. αποτέλεσε κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας καινοτόμων ιδεών-πρωτοβουλιών παραγωγών της Καρδίτσας και ευρύτερα, δεδομένου ότι οι συνεταιρισμοί Ψυχανθός και Εύκαρπον δραστηριοποιούνται σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Η ΑΝ.ΚΑ. μέσω της θερμοκοιτίδας ανέλαβε ρόλους που αντιστοιχούν σε ρόλους των διαμεσολαβητών καινοτομίας και συγκεκριμένα: α. Συνεισέφερε καταλυτικά στη διευκόλυνση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των εν δυνάμει μελών των συνεταιρισμών ιδιαίτερα στο ξεκίνημά τους. β. Κατέστησε δυνατή τη στρατηγική σύνδεση των καινοτόμων παραγωγών με ερευνητικά ιδρύματα- υπηρεσία η οποία επέτρεψε την ολοκλήρωση του αρχικού τους σχεδιασμού και την εκκίνηση του σταδίου υλοποίησης των καινοτομιών. γ. Παρείχε φιλοξενία και τεχνική υποστήριξη για την αντιμετώπιση γραφειοκρατικών διαδικασιών και διαχειριστικών δυσκολιών. δ. Συνηγόρησε υπέρ των συνεταιρισμών στην πολιτική ηγεσία για την επίλυση γραφειοκρατικών κωλυμάτων και την αποσαφήνιση κανονισμών που παρεμπόδιζαν την υλοποίηση των καινοτομιών. ε. Οργάνωσε εκπαιδευτικές διαδικασίες που αποσκοπούσαν στη δόμηση της ικανότητάς των συνεταιριστών να συμμετέχουν και να ηγούνται σε συνεταιριστικές προσπάθειες και ενθάρρυνε τη συμμετοχή τους, ώστε στο μέλλον να παίξουν ενεργό ρόλο στην ανάληψη πρωτοβουλιών και αξιοποίηση ευκαιριών.
Υπό το πρίσμα αυτό είναι φανερή η αναγκαιότητα διευκόλυνσης της σύνθεσης και λειτουργίας δικτύων. Με άλλα λόγια, συχνά είναι απαραίτητος ένας δρών (οργανισμός ή άτομο), ο οποίος θα έχει στόχο την οργάνωση του μαθησιακού περιβάλλοντος και της διαδικασίας μάθησης που θα οδηγήσει στην καινοτομία. Παράλληλα όμως υπάρχουν, όπως προαναφέρθηκε, σημαντικά χάσματα τα οποία δυσκολεύουν/ αποτρέπουν τη συγκρότηση δικτύων/συστημάτων καινοτομίας. Αυτά μπορεί να αφορούν σε υποδομές και αντίστοιχες επενδύσεις που δεν μπορούν να αναληφθούν από μεμονωμένους δρώντες, θεσμικά ζητήματα (νόμοι και κανονισμοί, άγραφοι κανόνες και αξίες, ‘the way business is done/ business as usual’), δικτύωση (μυωπία έναντι νέων ιδεών, κακή διασύνδεση με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, αδυναμία αναδιάταξης-ανασυνδυασμού γνώσεων και πόρων), ικανότητες (έλλειψη τεχνικών και οργανωτικών ικανοτήτων για την προσαρμογή και διαχείριση καινοτομιών) ή και την αγορά (θέσεις και σχέσεις, ασύμμετρη πληροφόρηση, αδιαφάνεια – συμπεριλαμβανόμενης της «αγοράς γνώσης»). Η αναγκαιότητα «γεφύρωσης» των εν λόγω χασμάτων και των δρώντων για τη δημιουργία δικτύων αναδεικνύει τον κρίσιμο ρόλο των διαμεσολαβητών καινοτομίας, πέραν της υπηρεσίας διευκόλυνσης την οποία εν πολλοίς παρέχουν στη συνέχεια για την ομαλή λειτουργία των δικτύων.
Η πρωτοβουλία ανάπτυξης της «θερμοκοιτίδας συνεργατισμού» από πλευράς της ΑΝ.ΚΑ. αποτέλεσε κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας καινοτόμων ιδεών-πρωτοβουλιών παραγωγών της Καρδίτσας και ευρύτερα, δεδομένου ότι οι συνεταιρισμοί Ψυχανθός και Εύκαρπον δραστηριοποιούνται σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Η ΑΝ.ΚΑ. μέσω της θερμοκοιτίδας ανέλαβε ρόλους που αντιστοιχούν σε ρόλους των διαμεσολαβητών καινοτομίας και συγκεκριμένα: α. Συνεισέφερε καταλυτικά στη διευκόλυνση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των εν δυνάμει μελών των συνεταιρισμών ιδιαίτερα στο ξεκίνημά τους. β. Κατέστησε δυνατή τη στρατηγική σύνδεση των καινοτόμων παραγωγών με ερευνητικά ιδρύματα- υπηρεσία η οποία επέτρεψε την ολοκλήρωση του αρχικού τους σχεδιασμού και την εκκίνηση του σταδίου υλοποίησης των καινοτομιών. γ. Παρείχε φιλοξενία και τεχνική υποστήριξη για την αντιμετώπιση γραφειοκρατικών διαδικασιών και διαχειριστικών δυσκολιών. δ. Συνηγόρησε υπέρ των συνεταιρισμών στην πολιτική ηγεσία για την επίλυση γραφειοκρατικών κωλυμάτων και την αποσαφήνιση κανονισμών που παρεμπόδιζαν την υλοποίηση των καινοτομιών. ε. Οργάνωσε εκπαιδευτικές διαδικασίες που αποσκοπούσαν στη δόμηση της ικανότητάς των συνεταιριστών να συμμετέχουν και να ηγούνται σε συνεταιριστικές προσπάθειες και ενθάρρυνε τη συμμετοχή τους, ώστε στο μέλλον να παίξουν ενεργό ρόλο στην ανάληψη πρωτοβουλιών και αξιοποίηση ευκαιριών.
Η έμφαση της
ΚΑΠ/ ΕΕ στην καινοτομία και ιδίως στην αλληλεπιδραστική καινοτομία (EU SCAR 2012, 2014), όπως η τελευταία
εκφράζεται μέσω του άρθρου 35 («Συνεργασία») του Καν. 1305/2013 και της
εγκαθίδρυσης της Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας – ΕΣΚ (European Innovation
Partnership – EIP) και υλοποιείται μέσω των Επιχειρησιακών Ομάδων (Operational
Groups) υπογραμμίζει τη σημαντικότητα του εγχειρήματος της ΑΝ.ΚΑ. Η διάδοση του
εγχειρήματος αυτού, δεδομένης της ανυπαρξίας υποστηρικτικών δομών και ιδίως
δημόσιας υπηρεσίας Γεωργικών Εφαρμογών, επιχειρείται μέσω των Αναπτυξιακών
Εταιρειών, πολλές από τις οποίες - με κατάλληλη υποστήριξη και λόγω της
αξιοσημείωτης εμπειρίας που έχουν αποκτήσει μέσα από την ενεργό συμμετοχή τους
σε ευρωπαϊκά προγράμματα, προεξάρχουσας της Κ.Π. LEADER (νυν CLLD) - μπορούν να
παίξουν τον ρόλο του «διαμεσολαβητή καινοτομίας».
Βιβλιογραφία
Alexopoulos, G.,
Koutsouris, A., and Tzouramani, E., (2009), The financing of extension
services: A survey among rural youth in Greece, The Journal of Agricultural
Education and Extension, 15 (2), 175-188.
EU
SCAR, (2012), Agricultural Knowledge and Innovation Systems in Transition –
a reflection paper, Brussels, European Commission.
EU SCAR, (2014),
Agricultural knowledge and innovation systems towards 2020 – an orientation
paper on linking innovation and research, Brussels, European Commission.
Haga, T., (2009),
Orchestration of network instruments: a way to de-emphasize the partition
between incremental change and innovation? Artificial Intelligence and Society,
23, 17-31.
Heemskerk, W.,
Klerkx, L., and Sitima, J., (2011), Brokering innovation, In Nederlof, S.,
Wongtschowksi, M., and van der Lee, F., (eds.), Putting heads together:
Agricultural innovation platforms in practice, Amsterdam, KIT Publishers,
43-54.
Howells, J.,
(2006), Intermediation and the role of intermediaries in innovation. Research
Policy, 35, 715-728.
Klerkx, L., and
Leeuwis, C., (2008a), Balancing multiple interests: Embedding innovation
intermediation in the agricultural knowledge infrastructure, Technovation, 28,
364-378.
Klerkx, L., and
Leeuwis, C., (2008b), Matching demand and supply in the agricultural knowledge
infrastructure: Experiences with innovation intermediaries, Food Policy, 33,
260-276.
Klerkx,
L., Van Mierlo, B., and Leeuwis, C., (2012), Evolution of system approaches to
agricultural innovations: concepts, analysis and interventions, In Darnhofer,
I., Gibbon, D., and Dedieu, B., (eds), Farming Systems Research into the 21st
Century: The New Dynamic, Dordrecht, Springer Science, 457-483.
Klerkx,
L., Aarts, N., and Leeuwis, C., (2010), Adaptive management in agricultural
innovation systems: The interactions between innovation networks and their environment,
Agricultural Systems, 103, 390-400.
Koutsouris, A..
(2014), AKIS and advisory services in Greece, Report for the AKIS inventory
(WP3) of the PRO AKIS project, www.proakis.eu/publicationsandevents/pubs.
Κουτσούρης, Α., (2013), Ο ρόλος της κατάρτισης και της τεχνικής
βοήθειας στην εγκατάσταση νεοεισερχόμενων στη γεωργία. Διεθνής Ευρωπαϊκή και Οικονομική Πολιτική, 27, 60-68.
Levinthal, D., and March, J., (1993), The
myopia of learning, Strategic Management Journal,
14, 95-112.
Mathé, S.,
Faure, G., Knierim, A., Koutsouris, A., Ndah, T.H., Temple, L., Triomphe, B.,
Wielinga, E., Zarokosta, E., (2017), Deliverable 3.1 of the AgriSpin project: A
scientific report on cross compared research insights on Innovation Support
Practices, http://agrispin.eu/wordpress/wp- content/uploads/2016/10/Report_Typology.pdf.
Murray, P., and
Blackman, D., (2006, Managing innovation through social architecture, learning,
and competencies: A new conceptual approach, Knowledge and Process Management,
13, 132-143.
Rogers, E.M., (2003), Diffusion of Innovations
(5th edition), New York, Free Press.
Roxas, S.A.,
Piroli, G., and Sorrentino, M., (2011) Efficiency and evaluation analysis of a network of
technology transfer brokers, Technology Analysis & Strategic
Management 23 (1), 7-24.
Van Lente, H.,
Hekkert, M., Smits, R., and Van Waveren, B., (2003), Roles of systemic
intermediaries in transition processes, International Journal of Innovation
Management, 7, 1-33.
Wenger, E.,
McDermott, R., and Snyder, W., (2002), Cultivating Communities of Practice,
Cambridge, MA., Harvard Business School Press.
Wielinga, E., and
Paree, P., (2016), The Cross-Visit method, Deliverable 2.4 of the AgriSpin
project, http://agrispin.eu/wordpress/wp-content/uploads/2016/11/Cross-Visits_Improved-Methodo logy-1.pdf.
Innovation support services: The case of the incubator of the
Development Agency of Karditsa
Alex Koutsouris
Professor of Agricultural University of
Athens Department of Agricultural Economics & Rural Development
Eleni Zarokosta
PhD candidate, Agricultural University of
Athens Department of Agricultural Economics & Rural Development eleniz72@yahoo.gr
Abstract
The
demise of the Greek extension service has left the countryside without a
mechanism to support rural development endeavours. On the other hand, the EU
innovation policy, including the CAP, supports interactive innovation. In this
respect, innovation emerges from networks who work together towards a common
goal (overcoming obstacles or exploiting opportunities). Nevertheless, the
multiple gaps which impede the formation and smooth functioning of networks
makes clear the need for organisations or persons who will facilitate
innovation processes (intermediaries; innovation brokers).
The
current piece of work addresses the topic of innovation support services and
focuses on the Development Agency of Karditsa (AN.KA. S.A.). The Agency has
developed an incubator which provides support (training, techno-economic,
linking, etc.) to small enterprises, notable cooperative schemes. The results
of the H2020 project “Space for Agricultural Innovation (AgriSpin)” are
presented and discussed.
Keywords: Interactive innovation, Innovation brokers, Incubator.
