Γαλάτουλας Ι., Σεργάκη Π., Αποστολόπουλος Κ. "Διερεύνηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης στην Ελλάδα ενός αγροτικού κλάδου παραγωγής «υπερτροφών» (Superfoods): γκότζι, μύρτιλλου και αρώνιας μέσω ενός σύγχρονου Συνεταιρισμού Νέας Γενιάς κάθετης μορφής"

Διερεύνηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης στην Ελλάδα ενός αγροτικού κλάδου παραγωγής  «υπερτροφών» (Superfoods): γκότζι, μύρτιλλου και αρώνιας μέσω ενός σύγχρονου Συνεταιρισμού Νέας Γενιάς κάθετης μορφής

Ιωάννης Γαλάτουλας

Υποψήφιος Διδάκτωρ Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, jgalatoulas@yahoo.gr

Παναγιώτα Σεργάκη

Επίκουρη Καθηγήτρια ΑΠΘ, gsergaki@auth.gr

Κωνσταντίνος Αποστολόπουλος

Ομότιμος Καθηγητής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, c.d.apostolopoulos@gmail.com.

ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1.    Εισαγωγή-Σκοπός: Στην παρούσα εργασία διερευνάται η δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας ενός Συνεταιρισμού Νέας Γενιάς (ΣΝΓ) με αντικείμενο την παραγωγή, τη μεταποίηση και την εμπορία των αποκαλούμενων «υπερτροφών», ως αντιστάθμισμα στις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα. Σκοπό της έρευνας είναι, αφενός η αποτύπωση ενός μοντέλου ανάπτυξης σχετικού με τους ΣΝΓ και της επίδρασης που μπορεί αυτό να έχει σε περίοδο οικονομικής κρίσης στους παραγωγούς και αφετέρου η διερεύνηση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών (θρεπτικά συστατικά κ.ά.) των μικρόκαρπων φρούτων που τα κατατάσσουν στην κατηγορία των «υπερτροφών» και ενδεχομένως να αποτελέσουν συγκριτικό πλεονέκτημα για τα ελληνικά προϊόντα, έναντι του ανταγωνισμού.

2.    Μεθοδολογία: Το πρώτο βήμα για την επίτευξη των σκοπών της εργασίας είναι η εκτενής ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας σε τέσσερις τομείς. Αρχικά καταγράφονται οι πληροφορίες σχετικά με την καλλιέργεια (Bokhorst et al., 2010) και την προσαρμοστικότητα των καινοτόμων καλλιεργειών (γκότζι, μύρτιλλο και αρώνια). Στην συνέχεια παρουσιάζονται αναφορές σχετικά με τα θρεπτικά συστατικά (Null and Feldman, 2012) των καρπών και λοιπών μερών των φυτών (φύλλα, ρίζα κ.ά.) όπως και στοιχεία για τις πιθανές ευεργετικές τους ιδιότητες, στα οποία στηρίχθηκε η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού σχεδίου μάρκετινγκ. Το επόμενα δύο σκέλη της βιβλιογραφικής ανασκόπησης αφορούν στους ΣΝΓ και συγκεκριμένα στην ιστορία τους και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους (Schank and Fulton, 2011), όπως και στους λόγους που οδηγούν τους παραγωγούς στη σύσταση της συγκεκριμένης συνεταιριστικής μορφής (ΣΝΓ) στον αγροτικό τομέα (Bacon, 2010).

Τα ευρήματα της βιβλιογραφικής ανασκόπησης οδήγησαν  στην εφαρμογή ενός πλάνου «κάθετης διερεύνησης» των «υπερτροφών» και των ΣΝΓ στην Ελλάδα την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Συγκεκριμένα, όσον αφορά στον πρωτογενή τομέα, εγκαταστάθηκαν πιλοτικοί αγροί με φυτείες γκότζι, μύρτιλλου και αρώνιας για την καταγραφή της ικανότητας προσαρμογής αυτών στην Ελλάδα. Σε περίοδο πέντε ετών, καταγράφηκαν στους πιλοτικούς αγρούς στοιχεία όπως ο ρυθμός ανάπτυξης των φυτών, η καρποφορία και η ανθεκτικότητα. Συνεχίζοντάς με τον δευτερογενή τομέα διεξήχθη έρευνα με ερωτήσεις κλειστού τύπου, προς τα μέλη ΣΝΓ με σκοπό την καταγραφή των απόψεων τους σχετικά με τη συγκεκριμένη συνεταιριστική δομή, τους λόγους που τους οδήγησαν στην είσοδό τους σε αυτή και τις θέσεις τους για τη λειτουργία και τους στόχους που θέτουν τα όργανα διοίκησης. Κλείνοντας, με τη εμπορία των παραγόμενων προϊόντων, έγινε ανάλυση των καρπών των φυτών, για τρία συνεχόμενα έτη, ώστε να ταυτοποιηθεί η ύπαρξη αντιοξειδωτικών ουσιών, βιταμινών και άλλων συστατικών που τους προσδίδουν υψηλή θρεπτική αξία. Επιπλέον, έγινε έρευνα καταναλωτή για να καταγραφούν οι απόψεις και οι τάσεις της ελληνικής αγοράς.

3.    Αποτελέσματα: Η έρευνα στον πρωτογενή τομέα δείχνει ότι οι φυτείες προσαρμόζονται ικανοποιητικά στις ελληνικές συνθήκες, εφόσον ικανοποιούνται ορισμένες παράμετροι (pH εδάφους, μηχανική σύσταση εδάφους κ.ά.). Εντούτοις, υπάρχουν ζητήματα που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης και αντιμετώπισης όπως ορισμένοι εχθροί και ασθένειες. Όσον αφορά στην επένδυση σε περίοδο οικονομικής κρίσης, η εξεύρεση κεφαλαίων για την ανέγερση μεταποιητικής μονάδας (μοναδική την περίοδο 2010-2015 στη Θεσσαλία) και η πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό σε περίοδο κρίσης για το τραπεζικό σύστημα, αποτελούν σημαντικά ευρήματα ως προς τη σκοπιμότητα του συνεργατισμού και τη βιωσιμότητα της επένδυσης κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. Εντούτοις, φαίνεται ότι η ίδρυση ενός ΣΝΓ και η εγκατάσταση καινοτόμων φυτειών δε στηρίζεται μόνο σε επιχειρηματικά κριτήρια αλλά και στην ανάγκη που δημιούργησε η κρίση και στο όραμα λίγων (παρουσία ηγέτη), γεγονός που επηρεάζει τη συνοχή και το βαθμό αντοχής του σχήματος σε περίπτωση αστοχίας.

Τέλος, η περιεκτικότητα σε θρεπτικά συστατικά (βιταμίνη C, λυκοπίνιο, ταυρίνη κ.ά.) των ελληνικών, μεταποιημένων «υπερτροφών» είναι εξίσου σημαντική με τις αντίστοιχες εισαγόμενες, ενώ παρατηρήθηκαν υπολείμματα σε αγροχημικά σε προϊόντα εισαγωγής που φέρουν σήμανση για βιολογική καλλιέργεια. Τα αντίστοιχα νωπά, ελληνικά προϊόντα είναι πλουσιότερα σε θρεπτικά συστατικά, από τα εισαγόμενα. Αυτά αποτυπώνονται και στις θέσεις των καταναλωτών σχετικά με τις «υπερτροφές» τις οποίες κατατάσσουν στην κατηγορία των φαρμάκων ή των εξωτικών προϊόντων, υψηλής διατροφικής αξίας, αλλά σχετικής ασφάλειας.

4.    Συμπεράσματα: Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι σε περίοδο οικονομικής κρίσης δημιουργείται κίνημα ανάπτυξης καινοτόμων δράσεων στον αγροτικό τομέα, το οποίο μεταφράζεται σε εισαγωγή νέων καλλιεργειών, σε αναζήτηση εναλλακτικών σχημάτων επιχειρηματικής ανάπτυξης και τέλος, σε εμπορία αγαθών προστιθέμενης αξίας. Τα συμπεράσματα ενισχύονται από την ανάπτυξη και άλλων σχημάτων (Θεστέβια, ΨυχΑνθός), με παρόμοια φιλοσοφία και δομή. Επιπλέον, τα υπό διερεύνηση φυτά πληρούν ορισμένα χαρακτηριστικά ώστε να θεωρούνται «υπερτροφές», όμως πρέπει να βρεθεί ο τρόπος ώστε να ενταχθούν στην διατροφή των καταναλωτών στους οποίους απευθύνονται.

5.    Πρωτοτυπία-Συνεισφορά: Η πρωτοτυπία αφορά στη διερεύνηση των οικονομικών αποτελεσμάτων που μπορούν να προσφέρουν οι «υπερτροφές», στην Ελλάδα, όπως και στην αναζήτηση του ρόλου που διαδραματίζουν οι ΣΝΓ σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Τέλος, συνεισφέρει στην καταγραφή και αξιολόγηση των παραγόντων που ωθούν τον παραγωγό να συμμετάσχει σε έναν ΣΝΓ και τον καταναλωτή στην επιλογή ενός καινοτόμου αγαθού.

Λέξεις Κλειδιά: ΣΝΓ, «υπερτροφές», αντιοξειδωτικά, Μίγμα μάρκετινγκ, επενδυτικό σχέδιο.

Κωδικοί JEL: Q13 (Agricultural Markets and Marketing • Cooperatives • Agribusiness).

Βιβλιογραφία

Bacon C. M, (2010), A Spot of Coffee in Crisis Nicaraguan Smallholder Cooperatives, Fair Trade Networks, and Gendered Empowerment.

Bokhorst S., Bjerke J.W., Davey M.P., et.al., (2010), Impacts of extreme winter warming events on plant physiology in a sub-Arctic heath community, Physiologia Plantarum, 140(2): 128–140.

Null G. and Feldman M., (2012), The health-boosting properties of super foods, http://prn.fm/2012/06/05/gary-null-ph-d-martin-feldman-m-d-health-boosting-properties-superfoods/#axzz2CrfX2zVu.

Schank M. and Fulton J., (2011), New Generation Cooperatives: What, Why, Where, and How: An Internet Guide.