Ζησούδης Ν., Ζαφειρίου Ε.,- «Εταιρική υπευθυνότητα, Οι ελληνικές επιχειρήσεις στο χώρο του οργανωμένου λιανεμπορίου τροφίμων και η αλληλεπίδρασή τους στον αγροτικό τομέα»» (16ο Συνέδριο ΕΤΑΓΡΟ)

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ, ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΛΙΑΝΕΜΠΟΡΙΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ Η ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ.

 

Νικόλαος Ζησούδης,Υποψηφιος διδάκτωρ, Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης, Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, Ορεστιάδα, email:nzisoudi@agro.duth.gr

 

Ελένη Ζαφειρίου, Αναπληρώτρια καθηγήτρια, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, Ορεστιάδα, Ελλάδα, email:ezafeir@agro.duth.gr

 

Περίληψη:

Στην σύγχρονη εποχή, οι συνθήκες έντονου ανταγωνισμού και τα οριακά ποσοστά (%) κέρδους, επιβάλλουν τη χρήση διαφορετικών μέσων για την ισχυροποίηση της θέσης στον κλάδο και στην οικονομία. Τα μέσα που χρησιμοποιούνται ευρέως είναι η διαφήμιση, η τιμολογιακή πολιτική και η στάση των επιχειρήσεων σε κοινωνικά ζητήματα όπως αυτή συνοψίζεται στην εταιρική κοινωνική ευθύνη. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, το ενδιαφέρον των ερευνητών επικεντρώνεται στο πώς η υιοθέτηση φιλοπεριβαλλοντικών και κοινωνικών πολιτικών των επιχειρήσεων επιδρά στην χρηματοοικονομική τους απόδοση (Russo και Fouts, 1997). Οι δε Branco&Rodrigues, McWilliamsetal, PorterandKramer (2006), θεωρούν την εταιρική υπευθυνότητα ως μέσο για την ενίσχυση της εταιρικής εικόνας και ανταγωνιστικότητας. Σχεδόν με τον ίδιο χαρακτηρισμό, οι Donaldson και Preston (1995) την περιγράφουν ως πηγή για τα κέρδη και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Η παρούσα έρευνα θα αναδείξει το βαθμό ενασχόλησης με την εταιρική υπευθυνότητα και τα οφέλη που εισπράττουν οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο χώρο των τροφίμων καθώς και την ανταπόδοση των ωφελειών στον αγροτοκτηνοτροφικό χώρο. Τα δεδομένα ελήφθησαν από τον κλάδο των σούπερ μάρκετ (s/m) και τα αποτελέσματα αναμένεται,  με τη βοήθεια περιγραφικών στοιχείων,  να τεκμηριώσουν το ρόλο της εταιρικής ευθύνης ως πολιτικής  βελτίωσης της οικονομικής απόδοσης στην μακροχρόνια περίοδο.

 

Λέξεις-κλειδιά: Εταιρική Υπευθυνότητα, Λιανεμπόριο τροφίμων, Αγροτικός τομέας

Εισαγωγή:

Τα τελευταία χρόνια, στο χώρο της επιχειρηματικότητας, άρχισε να αναπτύσσεται η έννοια της εταιρικής υπευθυνότητας, η οποία έγινε αποδεκτή από τις εταιρείες και ενίσχυσε την ανταγωνιστικότητά τους (Branco,etal 2006). Συνεπώς, η εταιρεία που υιοθετεί την πρακτική αυτή, κτίζει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι των υπολοίπων (Porter and Kramer, 2006). Το γεγονός αυτό έχει θετική επίδραση στην χρηματοοικονομική τους απόδοση (Russo & Fouts, 1997) και όπως θα δούμε στην έρευνά μας, αλληλοεπιδρά σε κανάλια που σχετίζονται, όπως  αλυσίδες καταστημάτων τροφίμων (s/m) και τα αγροτοκτηνοτροφικά προϊόντα (που είναι και ο στόχος της έρευνάς μας).  Δηλαδή, η έρευνα από την μία επιχειρεί να παρουσιάσει τί αποκομίζουν οι αλυσίδες τροφίμων (s/m) με την χρήση της εταιρικής υπευθυνότητας, και δεύτερον πώς τα αποκτηθέντα οφέλη αντανακλαστικά στηρίζουν τα αγροτοκτηνοτροφικά προϊόντα τα οποία και διαμορφώνουν το αγροτικό εισόδημα. Πλούσια η βιβλιογραφία περί του θέματος στις ημέρες μας. Έρευνες των Fernández, Feijóo, Souto, (2009) αναφέρουν ότι σε περίοδο ύφεσης και αβεβαιότητας, αποτρεπτικός παράγοντας, λόγου κόστους, για τις επιχειρήσεις κρίνεται η εφαρμογή πρακτικών εταιρικής υπευθυνότητας. Μπορεί οι δράσεις της πρακτικής αυτής να είναι κοστοβόρες για τις επιχειρήσεις, αλλά σε βάθος χρόνου τα οικονομικά αποτελέσματα είναι θετικά υπέρ αυτών. Διότι το αγοραστικό κοινό επιδοκιμάζει και εμπιστεύεται τις επιχειρήσεις που αναλαμβάνουν τέτοιου είδους υπευθυνότητες (Yelkikalan, Kose, 2012, Stoian, 2013). Οι Giannarakis and Theotokas (2011), διαπίστωσαν ότι οι επιχειρήσεις που ενίσχυσαν την εταιρική υπευθυνότητα κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης  μπόρεσαν να  επωφεληθούν και να διατηρήσουν τη θέση τους στην αγορά.

Η συλλογή στοιχείων έγινε με την μέθοδο του εντυπωμένου και ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου. Και συγκεκριμένα από ιστοσελίδες των εταιρειών σούπερ μάρκετ, οι οποίες είναι, ο ΑΒ Βασιλόπουλος, Γαλαξίας, Μασούτης, My Market και ο Σκλαβενίτης. Στόχος δε της παρούσας έρευνας είναι να καταφανεί ότι μέσα από την επένδυση των αλυσίδων s/m στον τομέα της εταιρικής υπευθυνότητας, αυξάνεται η βιωσιμότητα και η κραταιότητα της θέσης της εταιρείας στην αγορά, με συνέπεια την υποστήριξη αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων.   

Τα οικονομικά στοιχεία πάρθηκαν από τους ισολογισμούς των εταιρειών.

Η συμμετοχή των αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων υπολογίστηκε με την ποσοστιαία μέθοδο, με συμμετοχή κατά μέσο όρο, στην μαναβική 9%, στο κρεοπωλείο 9,5%, στα τυροκομικά και αλλαντικά 31%. (Η πληροφορίες για τις συμμετοχές δόθηκαν από στελέχη των s/m). Τα εισοδήματα των αγροτών και των μισθωτών υπηρεσιών, πάρθηκαν από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων.(https://www.aade.gr/)

Αποτελέσματα και Συζήτηση:

 

Στο ερωτηματολόγιο συμμετείχαν ο ΑΒ Βασιλόπουλος και η Μασούτης Α.Ε οι οποίοι απάντησαν ότι:

Η ενασχόληση και η συμμετοχή τους στην εταιρική υπευθυνότητα ξεκίνησε το 2008 και 2007 αντίστοιχα.

Οι κύριοι λόγοι που τους οδήγησαν προς αυτό ήταν για τον ΑΒ μέρος της κουλτούρας του και για τον Μασούτη, Αλληλεγγύη, Επικοινωνία, Συνεισφορά.

Για τις επενδύσεις στην εταιρική υπευθυνότητα και οι δυο απάντησαν ότι είναι θέμα στρατηγικής. 

Το επενδυμένο ποσό των εταιρειών είναι άνω των 500.000 e και ειδικά για τον Μασούτη το 2019 ήταν αυξητικό.

Οι ποιο σημαντικές -ενδεικτικές δράσεις των εταιριών είχαν να κάνουν :

Για τον ΑΒ είναι το πρόγραμμα «Τρόφιμα Αγάπης» μέσα από το οποίο από το 2013 έχει προσφέρει τρόφιμα αξίας 14,2 εκατομμυρίων. Επίσης με τη «Διατροφή», από το 2014 παρέχει καθημερινά γεύμα, σε μαθητές σχολείων σε όλη την Ελλάδα (έως τώρα έχει προσφέρει 1.100.000 γεύματα). Εφαρμόζει επίσης το σύστημα ατομικής εναλλακτικής διαχείρισης συσκευασιών και για κάθε είδος που ανακυκλώνει ο πελάτης εισπράττει χρηματικό αντίτιμο.

Για την εταιρία Μασούτη είναι το πρόγραμμα  «Αποστολή» με το οποίο  διανέμει μηνιαίως (1.040) δέματα με τρόφιμα (έως τώρα έχουν προσφερθεί 800.000 γεύματα). Επίσης η εταιρεία έχει δημιουργήσει εξοχική κατοικία για τα παιδιά του Χαμόγελου του Παιδιού. Η εταιρεία ενισχύει επίσης κοινωνικά παντοπωλεία και συσσίτια καθώς και ιδρύματα.

Και η δυο εταιρείες συμφωνούν ότι η εταιρική υπευθυνότητα τους βοηθά στο να αυξήσουν το μερίδιο αγοράς και να κτίσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα καθώς και ότι υποστηρίζουν οικονομικά τοπικές κοινωνίες. Για τα οφέλη που εισπράττουν απάντησαν ότι αυξάνει την αναγνωρισιμότητα, συσφίγγει της τοπικές σχέσεις, ενδυναμώνει την εταιρική φήμη και αυξάνει τους πελάτες - πωλήσεις. Και τέλος συμφωνούν ότι πρέπει να αναδεικνύουν την ενασχόλησή τους με την εταιρική υπευθυνότητα.

Για τις εταιρείες που δεν συμμετείχαν στο ερωτηματολόγιο, τα ιστολόγιά τους έδειξαν ότι σε γενικές γραμμές συμβαδίζουν με της προαναφερόμενες ως προς την ενασχόλησή τους με την εταιρική υπευθυνότητα. Δηλαδή με ανακυκλώσεις, με χορηγίες σε ιδρύματα, σχολεία, εκκλησίες κ.α. καθώς και με το περιβάλλον, (δενδροφυτεύσεις, καθαρισμός  περιοχών -  ακτών).

Οι διαφορές που έχουν μεταξύ τους οι εταιρείες έχουν να κάνουν με το ύψος της δράσης – επένδυσης και αυτό σχετίζεται με τις οικονομικές αποδόσεις αυτών. Αν και πολλές φόρες πιο συμφέρουσα επένδυση κρίνεται η εταιρική υπευθυνότητα παρά μια κοστοβόρα διαφήμιση.

Στη συνέχεια θα δούμε ποιές αποδώσεις εισπράττουν οι εταιρείες από την χρήση της εταιρικής υπευθυνότητας και την καρποφόρηση  του αγροτοκτηνοτροφικού  κλάδου.

Στον παρακάτω 1^ο Πίνακα, και στην 2^η στήλη,  όπου βρίσκετε ο τζίρος των s/m της χώρας ανά έτος, παρατηρούμε ότι υπάρχει μια πτωτική πορεία που φτάνει το 10,57%  (μεταξύ των ετών 2011-17). Αντιθέτως και οι πέντε εταιρείες του δείγματός μας είναι ανοδικές,  όπως φαίνεται στην 8^η στήλη και φτάνει το 27,67%. 

 

1ος  Πίνακας, Τζίρος αλυσίδων s/m Ελλάδος  σε εκ, €.
Έτος	Αλυσίδωνs/m Ελλάδας*	ΑΒ	Σκλαβενίτης	Mymarket **	Μασούτης	Γαλαξίας	Σύνολο των πέντε εταιριών
2011	12.290	1.537	1.260	681	702	432	4.615
2012	12.130	1.621	1.230	699	734	442	4.727
2013	11.730	1.736	1.190	700	738	458	4.824
2014	11.360	1.791	1.239	697	742	462	4.932
2015	11.130	1.944	1.304	736	751	472	5.209
2016	10.820	2.181	1.398	1.104	800	519	6.003
2017	10.990	2.091	1.384	1.172	761	482	5.892
*Πηγή:Nielsen,* * Το 2016  η εξαγορά της αλυσίδας  Βερόπουλου  με 178 καταστήματα

 

Συνέχεια και στον 2^ο Πίνακα βλέπουμε τις πωλήσεις των τμημάτων, όπου παρατηρούμε όλες τις χρονιές να είναι ανοδικές, όπου στο σύνολό τους (5^η στήλη) η πορεία να φτάνει το 27,72%, μια διαφορά μεταξύ των ετών 2011-2017  που φτάνει τα 633εκ.€.

 

2ος Πίνακας,    Πωλήσεις  σε εκ. €.
Έτος	Τμήμα μαναβικής	Τμήμα κρεοπωλείου	Τμήμα αλλαντικών – τυροκομικών	Σύνολο τμημάτων
2011	415	438	1.430	2.283
2012	425	449	1.465	2.339
2013	434	458	1.495	2.387
2014	443	468	1.528	2.439
2015	468	494	1.614	2.576
2016	540	570	1.860	2.970
2017	530	559	1.826	2.916
Σύνολο	3.255	3.436	11.218	17.909

 

 

Το μέγεθος των κερδών που εισπράττει ο αγροτοκτηνοτροφικός τομέας φαίνεται στο 1^ο γράφημα, όπου μας δείχνει τα εισοδήματα των αγροτών και των μισθωτών.

 

Εδώ παρατηρούμε ότι τα εισοδήματα από μισθωτές υπηρεσίες ανέρχονταν το 2011 σε 18.652€ και μειώθηκαν το 2017 σε 13.857€ (-25,49%). Ενώ οι αγροτικές δραστηριότητες, ανέρχονται το 2011 σε 10.043€ και μειώθηκαν το 2017 σε  9.933€ ( -1,09%).

 

Συμπεράσματα:

Τα ευρήματα έδειξαν ότι η ενασχόληση με την εταιρική υπευθυνότητα, αποδίδει τεράστιες ωφέλειες στις αλυσίδες των σουπερ μάρκετ, καθώς και στους παραγωγούς προϊόντων που έχουν άμεση σχέση με τον αγροτοκτηνοτροφικό χώρο. Δηλαδή, μέσα στην οικονομική κρίση στο διάστημα 2011-2017 οι πέντε εταιρίες, αύξησαν τα μεγέθη τους κατά 1.277εκ.€. (1^ος Πίνακας- 8^ηστήλη) διαθέτοντας αγροτοκτηνοτροφικά προϊόντα 17.909 εκ.€ (2^ος Πίνακας- 6^η στήλη) με αποτέλεσμα την πτώση στο εισόδημα των αγροτών κατά μόνο 110 € (1^ο γράφημα). Συνεπώς θα λέγαμε ότι η εταιρική υπευθυνότητα δεν λογίζεται ως δαπάνη (έξοδο) αλλά ως επένδυση. Και ότι ισχύει ο κανόνας του Δούναι και Λαβείν.

 

 

Βιβλιογραφία:

Branco, M. C., & Rodrigues, L. L., (2006) Corporate Social Responsibility and Resource-based Perspectives, Journal of Business Ethics, 69, pp. 111-132

 

Donaldson, L., & Preston, L., (1995) The Stakeholder Theory of the Corporation: Concepts, Evidence  and Implications, Academy of  Management Review, 20, 1, pp. 65-91.

 

Fernández-Feijóo-Souto, B. (2009). Crisis and Corporate Social Responsibility: Threator Opportunity? International  Journal of Economic Sciences and Applied Research, 36-50

 

Giannarakis, G. and Theotokas, I. (2011), “The effect of financial crisis in corporate social responsibility performance”, International  Journal of  Marketing Studies, 3 (1), pp. 1 – 10

 

McWilliams, A., Siegel, D., & Wright, P., (2006) Corporate Social Responsibility: Strategic  Implications, Journal of  Management  Studies, 43, 1, pp. 1-18.

 

Porter, M.E. and Kramer, M.R. (2006), “The competitive advantage of corporate philanthropy”, Harvard Business Review, 80 (12), pp. 56 – 69

 

Russo, M. V., Fouts, P. A., (1997) A resource–based perspective on corporate environmental performance and profitability. Academy of  Management  Journal 40, pp. 534–559.

 

Yelkikalan, N. &Kose, C. (Φεβρουάριος 2012). The effects of the financial crisis on corporate social responsibility. International Journal of Business and  Social Science. 3(3):292-300.

 

Stoian, C. (2013). How to deal with corporate social responsibility in financial crisis. Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica. 15(1):333-338. 

 

https://www.sklavenitis.gr

 

https://www.masoutis.gr

 

https://5ae.gr

 

https://www.ab.gr/el/responsible/anthropos

 

https://www.mymarket.gr

 

https://www.aade.gr