Μπούμπα Α., Τζινάλας Δ., Σέρτση Κ., Σεργάκη Π. - «Κίνητρα “Έλξης” και “Ώθησης” για την απόφαση ένταξης ενός παραγωγού ως νέο μέλος σε αγροτικό συνεταιρισμό» (16ο Συνέδριο ΕΤΑΓΡΟ)

 ΚΙΝΗΤΡΑ «ΈΛΞΗΣ» ΚΑΙ «ΩΘΗΣΗΣ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ  ΕΝΤΑΞΗΣ ΕΝΟΣ  ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ ΩΣ  ΝΕΟ ΜΕΛΟΣ ΣΕ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟ

Μπούμπα Αγγελική , Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Τομέας Αγροτικής Οικονομίας, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ., E-mail: ampoumpa@agro.auth.gr

Τζινάλας Δημήτριος, Μεταπτυχιακός φοιτητής, Τομέας Αγροτικής Οικονομίας, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ., E-mail: tzinalas@agro.auth.gr

Σέρτση Κωνσταντίνα, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια, Τομέας Αγροτικής Οικονομίας, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ., E-mail: konssert@agro.auth.gr

Σεργάκη Παναγιώτα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Τομέας Αγροτικής Οικονομίας, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ., E-mail: gsergaki@agro.auth.gr

Τσακιρίδου Ευθυμία,Καθηγήτρια, Διευθύντρια Τομέα Αγροτικής Οικονομίας, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Α.Π.Θ., E-mail: efitsaki@agro.auth.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί αποτελούν ένα σημαντικό όχημα για τη μετάβαση των παραγωγών στην αγορά και κατά συνέπεια στην οικονομική και κοινωνική τους ευημερία. Οι  μικροκαλλιεργητές των ανεπτυγμένων χωρών ενθαρρύνονται να οργανωθούν σε συνεταιρισμούς πρωτίστως για να ξεπεράσουν τους περιορισμούς παραγωγής και εμπορίας που συνήθως εμποδίζουν τη βελτίωση της αποδοτικότητάς τους. Παρά ταύτα, υπάρχει πλειάδα αγροτών στην ελληνική ύπαιθρο που δεν εντάσσονται σε συλλογικές δράσεις. Βασικός στόχος της έρευνας είναι η διερεύνηση των κινήτρων που επηρεάζουν την απόφαση των παραγωγών να ενταχθούν ως μέλη σε ένα συνεταιρισμό με τη θεωρία κινήτρων «έλξης» και «ώθησης». Τα ευρήματα της έρευνας υπέδειξαν ως βασικότερο κίνητρο έλξης την αύξηση του αγροτικού εισοδήματος ενώ ως κίνητρο ώθησης το ασταθές πολιτικό κλίμα.

ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Κίνητρα έλξης, κίνητρα ώθησης, Αγροτικοί συνεταιρισμοί, μέλη, ποσοτική έρευνα, Βest-worst scale

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αρκετές έρευνες σε όλο τον κόσμο, έδειξαν ότι το μέγεθος των γεωργικών εκμεταλλεύσεων είναι μικρό σε πολλές αναπτυγμένες, αλλά και αναπτυσσόμενες χώρες (Lianga & Hendrikseb, 2013; Morgan et al., 2010; Wassie et al., 2019). Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση. Αυτό οδηγεί σε μία σειρά από προβλήματα για τους παραγωγούς που μεταφράζονται σε υψηλό κόστος παραγωγής και συναλλαγών, αδυναμία προσέλκυσης κεφαλαίων και χαμηλή δυνατότητα υιοθέτησης καινοτομιών (Karantininis, 2017). Για τον λόγο αυτό αποτελεί επιτακτική ανάγκη η δημιουργία ενός συνεργατικού μοντέλου, ώστε οι μικρές αγροτικές επιχειρήσεις να καταστούν ανταγωνιστικές, τόσο σε τοπικό, όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η συνεργασία μεταξύ αγροτών με σκοπό να αυξήσουν τη διαπραγματευτική τους δύναμη μέσω ενός συνεταιρισμού, μπορεί να αποδειχθεί μια καινοτόμος στρατηγική και ένας σημαντικός τρόπος για να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα των μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων και να αυξηθεί η κερδοφορία τους (Colombo & Perujo-Villanueva, 2017).

Οι αγροτικοί συνεταιρισμοί σε όλο τον κόσμο αποτελούν μία επιχειρηματική δραστηριότητα, που προσπαθεί να δώσει λύσεις στα οικονομικά προβλήματα πολλών αγροτών (Κοντογεώργος κα, 2014). Αποτελούν το μέσο που ενώνει τους «μικρούς παραγωγούς» με τη «μεγάλη αγορά» (Mazzarol et al., 2014; Iliopoulos & Valentinov, 2017; Colombo & Perujo-Villanueva, 2017). Όπως εύστοχα αναφέρουν οι van Dijk et al. (2019), ένας επιτυχημένος συνεταιρισμός θα πρέπει ταυτόχρονα να ικανοποιεί και τους στόχους του ως επιχείρηση, αλλά και τους στόχους των μελών του. Παράλληλα η επιτυχημένη δραστηριότητα των αγροτικών συνεταιρισμών επιφέρει θετικά αποτελέσματα και στο κοινωνικό σύνολο, εξασφαλίζοντας θέσεις εργασίας (Majee & Hoyt, 2009) και αυξάνοντας τα επίπεδα ανταγωνισμού της αγοράς. Από τα ανωτέρω γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι οι αγροτικοί συνεταιρισμοί εκτός από τα οφέλη που παρέχουν προς τα μέλη τους, βοηθούν και στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών, της τοπικής οικονομίας και κατά συνέπεια του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου (Κοντογεώργος & Σεργάκη, 2015).

Ολοένα και περισσότεροι παραγωγοί συμμετέχουν σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, με σκοπό να αυξήσουν τη διαπραγματευτική τους δύναμη και σε συνάρτηση με την μείωση του κόστους των αγροτικών δραστηριοτήτων, να επιτύχουν υψηλότερα κέρδη (Sokchea & Culas, 2015). Η συνεργασία, εκτός από την επίτευξη οικονομιών κλίμακας, προσφέρει πρόσβαση σε νέες δραστηριότητες και σε νέες αγορές, και επιτρέπει την ανάληψη δραστηριοτήτων, που σε καμία περίπτωση δεν θα αναλάμβαναν οι μεμονωμένοι παραγωγοί, εξαιτίας του μεγάλου ρίσκου που εμπεριέχουν. Επίσης, συμβάλλει στην καλύτερη αντιμετώπιση των προκλήσεων της αγοράς, ειδικά σε περιοχές που έχουν μικρό μέγεθος αγοράς, περιορισμένη πρόσβαση, επικοινωνιακή απομόνωση και χρειάζεται υποστήριξη για την ανάπτυξή τους (Τσομπάνογλου, 2004). Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι οι συνεταιρισμοί αποτελούν το μέσο προστασίας των μελών τους από τους ανταγωνιστικούς όρους της αγοράς (van Dijk et al., 2019). Όμως, για να επιτύχουν οι συνεταιρισμοί τους στόχους τους θα πρέπει να έχουν αναπτύξει το κοινωνικό τους κεφάλαιο (van Dijk et al., 2019). Τα οφέλη που προκύπτουν λόγω του υψηλού κοινωνικού κεφαλαίου στους αγροτικούς συνεταιρισμούς είναι η αύξηση της διαπραγματευτικής  τους δύναμης, η μείωση του κόστους συναλλαγής, η διευκόλυνση της προσβασιμότητάς τους στην αγορά, η αύξηση της διαφάνειας  της αγοράς, η διαχείριση των επιχειρηματικών κινδύνων, η επίτευξη οικονομιών κλίμακας, η ανάπτυξη της εφοδιαστικής αλυσίδας και η εξυπηρέτηση κοινών συμφερόντων (van Dijk et al., 2019). Σύμφωνα με τους Leana & Van Buren (1999), ο συνεργατισμός και η εμπιστοσύνη αποτελούν δύο βασικά στοιχεία που θα πρέπει να εμπεριέχονται σε μία επιχείρηση, προκειμένου αυτή να αποκτήσει και να αναπτύξει το κοινωνικό της κεφάλαιο. Για να αναμειχθούν οι αγρότες σε συλλογικές δράσεις, απαραίτητη προϋπόθεση  αποτελεί η ύπαρξη εμπιστοσύνης (Miao et al., 2018). Η εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών, αποτελεί απαραίτητο χαρακτηριστικό για την ομαλή συνεργασία και τη μείωση του κόστους συναλλαγής (van Dijk et al., 2019), επιδρά θετικά στην οικονομική απόδοση των αγροτικών συνεταιρισμών (Xu et al., 2018) και αυξάνει την πιθανότητα τα μέλη να συμμετέχουν ενεργά στον συνεταιρισμό στον οποίο ανήκουν  (Barraud-Didiera et al., 2012; Kalogeras et al., 2007). Η βιωσιμότητα των αγροτικών συνεταιρισμών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ενεργό συμμετοχή των μελών τους και με τον σεβασμό που αυτά δείχνουν προς τα συλλογικά τους συμφέροντα (Verhees et al. 2015; Breitenbach et al., 2017; Ishemo & Bushel, 2017). Η αμοιβαιότητα αποτελεί επίσης βασικό συστατικό ενός συνεταιρισμού, το οποίο βελτιώνει τόσο την απόδοση του συνεταιρισμού όσο και κάθε μέλους ξεχωριστά και υποστηρίζει τη συλλογική δράση (Price & Vugt, 2014). Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως όσο υψηλότερα είναι τα ποσοστά της αμοιβαιότητας, η οποία χαρακτηρίζει τα μέλη ενός συνεταιρισμού, τόσο αυξάνεται το κίνητρο για συνεργασία (Fowler & Christakis, 2010). Οι συνεταιρισμοί για να καταφέρουν να αποκτήσουν πρόσβαση στην αγορά και να αυξήσουν την προστιθέμενή τους αξία, τα μέλη τους ανταλλάσσουν πληροφορίες εντός του συνεταιρισμού. Σκοπός αυτής της ανταλλαγής πληροφοριών είναι η προώθηση της καινοτομίας και η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών (Abebaw & Haile, 2013; Ito et al., 2012; Jia et al., 2012). Η υιοθέτηση καινοτομιών από τους συνεταιρισμούς παίζει καθοριστικό ρόλο στην αναβάθμιση της θέσης των αγροτών (Koutsou & Partalidou, 2012).

Tα βασικά ερωτήματα της έρευνάς μας είναι: Ποιοί είναι οι παράγοντες και πώς επηρεάζουν την απόφαση ένταξης των παραγωγών σε αγροτικούς συνεταιρισμούς; Δηλαδή, να περιγράψουμε τα κοινωνικά και τα οικονομικά χαρακτηριστικά των παραγωγών που συμμετέχουν στους αγροτικούς συνεταιρισμούς καθώς και να εντοπιστούν οι παράγοντες εκείνοι που επηρεάζουν την απόφαση ένταξής τους σε αγροτικούς συνεταιρισμούς. Οι παράγοντες αυτοί ποικίλλουν σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε παραγωγού. Αντλώντας πληροφορίες από προηγούμενες έρευνες διερευνάται η άμεση επίδραση κινήτρων, όπως η ενίσχυση του αγροτικού εισοδήματος, η επίτευξη οικονομιών κλίμακας και οικονομιών μεγέθους, η αξιοποίηση γνώσεων και εμπειριών, η μείωση του κόστους συναλλαγής, ο διαμοιρασμός των κινδύνων της αγοράς καθώς και οι οικογενειακοί και κοινωνικοί λόγοι στην συμμετοχή των παραγωγών σε αγροτικούς συνεταιρισμούς.

Το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο στηρίζεται η έρευνά μας είναι η θεωρία των κινήτρων «έλξης» και «ώθησης». Βάση αυτής καθορίζονται τα εξής ερευνητικά ερωτήματα:

1.     Ποια κίνητρα επηρεάζουν σε μεγαλύτερο βαθμό την απόφαση ένταξης των παραγωγών σε αγροτικούς συνεταιρισμούς.

2.     Διερεύνηση του ποσοστού ικανοποίησης των παραγωγών από τη πορεία του συνεταιρισμού.

3.     Διερεύνηση ύπαρξης κοινωνικού κεφαλαίου στα μέλη των συνεταιρισμών.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Έπειτα από διεξοδική βιβλιογραφική ανασκόπηση και διερεύνηση της θεωρίας των επιχειρηματικών κίνητρων (Βλάχου, 2016), πραγματοποιήθηκε η αναλυτική προσέγγιση της έρευνας μέσω της διανομής ερωτηματολογίων στα μέλη των συνεταιρισμών. Η έρευνα έλαβε χώρα σε τρεις πόλεις της Ελλάδας και οι αγροτικοί συνεταιρισμοί που συμμετείχαν ήταν οι Συνεταιρισμός Αμυνταίου, ΑΣΕΠΟΠ Τυρνάβου και ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού. Η περίοδος διεξαγωγής της ήταν από το Μάιο έως τον Αύγουστο του 2020 και συλλέχθηκαν συνολικά 153 ερωτηματολόγια από μέλη συνεταιρισμών που δραστηριοποιούνται στις πόλεις της περιοχής έρευνας. Η δειγματοληψία έγινε στο πλαίσιο της απλής τυχαίας δειγματοληψίας με την μέθοδο της σκοπιμότητας. Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από τρία μέρη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει ερωτήσεις δημογραφικού τύπου,  ενώ το δεύτερο μέρος περιλαμβάνει ερωτήσεις κλειστού τύπου (ναι/όχι). Στο τρίτο και σημαντικότερο μέρος, το οποίο δομήθηκε σύμφωνα με τη θεωρία των κινήτρων (έλξης και ώθησης), εφαρμόστηκε η best-worst scale (BWS). Η BWS, γνωστή και ως κλιμάκωση μέγιστης διαφοράς, αναπτύχθηκε από  τους Louviere και Woodworth (1990) και  δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από τους Finn και Louviere (1992) (Marley, 2009). Σύμφωνα με τον Cohen (Cohen, 2009), η BWS είναι μία εργασία διακριτής επιλογής στην οποία ένα άτομο καλείται να επιλέξει τόσο την καλύτερη όσο και τη χειρότερη επιλογή από ένα διαθέσιμο σύνολο εναλλακτικών επιλογών (Louviere J. J., 2015).

Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο ορίσθηκαν 11 διαφορετικά κίνητρα έλξης και ώθησης που καθορίζουν την απόφαση ένταξης ενός παραγωγού σε ένα αγροτικό συνεταιρισμό. Ο παραγωγός είχε τη δυνατότητα να επιλέξει ανάμεσα σε πέντε εναλλακτικές απαντήσεις, τις περισσότερο και λιγότερο σημαντικές, πάντα κατά τη προσωπική κρίση του ερωτηθέντος. Με την εφαρμογή της BWS εντοπίσθηκαν και ιεραρχήθηκαν τα περισσότερο και λιγότερο πιο σημαντικά κίνητρα έλξης και ώθησης που αποτελούν το έναυσμα ενός παραγωγού προκειμένου να ενταχθεί σε ένα συνεταιρισμό.

Από την έρευνα προέκυψαν έντεκα  κίνητρα. Επτά από αυτά ταξινομήθηκαν ως κίνητρα έλξης και τέσσερα ως κίνητρα ώθησης. Ως κίνητρα έλξης προσδιορισθήκαν  η εξάλειψη μεσαζόντων στην εφοδιαστική αλυσίδα, η αύξηση του εισοδήματος, η επέκταση του συν/σμού σε νέες δραστηριότητες (μεταποίηση, τυποποίηση), η αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης, η δημιουργία (να κάνουν κάτι που πραγματικά τους αρέσει, τους ευχαριστεί και τους εμπνέει), η  είσοδος σε νέες αγορές και η ύπαρξη κοινωνικού κεφαλαίου. Ως κίνητρα ώθησης προσδιορίστηκαν το ασταθές πολιτικό κλίμα, ο απεγκλωβισμός από το άγχος εξεύρεσης μόνιμης εργασίας, η οικονομική κρίση και η συνέχιση της οικογενειακής παράδοσης/διαδοχή σε παιδιά.

 

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Ως πρωταρχικό στάδιο της στατιστικής επεξεργασίας των δεδομένων απαιτήθηκε η κατάλληλη κωδικοποίηση και μετατροπή, ώστε να συνάδουν με την μορφή επεξεργασίας της μεθόδου Best-Worst Scaling.  Για την επεξεργασία και την εφαρμογή της μεθόδου χρησιμοποιήθηκε το λογισμικό Microsoft Excel. Χρησιμοποιήθηκαν μέτρα της περιγραφικής στατιστικής τόσο για τα δημογραφικά χαρακτηριστικά όσο και για τις υπόλοιπες κοινωνικές ερωτήσεις της έρευνας. Σε ένα γενικό σύνολο πληθυσμού 153 ατόμων παρατηρήθηκε ότι το 70.59% είναι άνδρες ενώ όσον αφορά την οικογενειακή κατάσταση το 54.25% είναι έγγαμοι. Ακόμη, το 30.07% και το 24.18% έχει ηλικία μεταξύ «31-40» και «41-50» ετών αντίστοιχα, ενώ σχετικά με το μορφωτικό επίπεδο το 31.37% δήλωσε ότι έχει λάβει δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Το 33.33% των συμμετεχόντων-μελών ανήκει στον «Συνεταιρισμό Αμύνταιου», το 35.29% στον «ΑΣΕΠΟΠ Τύρναβου» και το υπόλοιπο 31.37% στον «ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού». Συνεχίζοντας με την διερεύνηση  του μεγέθους της γεωργικής εκμετάλλευσης διαπιστώνεται ο μικρός γεωργικός κλήρος, καθώς το 36.60% και το 30.07% δήλωσε ότι το μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης είναι «11 έως 50 στρέμματα» και «51 έως 100 στρέμματα» αντίστοιχα, ενώ το 69.93% δήλωσε ότι ασχολείται επαγγελματικά με τη γεωργία. Το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα κυμαίνεται από «10.000 έως 20.000» για το 33.33% του πληθυσμού, ενώ το 26.14% έχει εισόδημα «20.001 έως 30.000» ευρώ.  Η πλειονότητα του πληθυσμού σε ποσοστό 60.78% εντάχθηκε στον συνεταιρισμό έπειτα από θετική προτροπή που έλαβε από συγγενικό/φιλικό άτομο, το 71.24% συμμετέχει ενεργά στις αποφάσεις του συνεταιρισμού ενώ το 69.28% δηλώνει ικανοποιημένο με την έως τώρα πορεία του συνεταιρισμού. Ο ρόλος και η ενεργή συμμετοχή των μελών αποτυπώνεται και από τη συχνότητα επίσκεψης στον συνεταιρισμό καθώς το 39.22% και το 21,57% επισκέπτεται στο συνεταιρισμό 1 φορά/εβδομάδα και 1 φορά/δεκαπενθήμερο, αντίστοιχα.

 Εν συνεχεία, για την αξιολόγηση των κινήτρων και την κατάταξή τους, υπολογίστηκαν τα Best-Worst scores, στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με τα οποία όσο πιο υψηλό είναι το score, τόσο το κίνητρο τείνει να επηρεάζει τη συνεταιριστική συμμετοχή. Τα κίνητρα που χρησιμοποιήθηκαν στην παρούσα έρευνα παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα.

 

Κίνητρα- Items
1	Εξάλειψη μεσαζόντων στην εφοδιαστική αλυσίδα
2	Αύξηση του εισοδήματος
3	Επέκταση του συν/σμού σε νέες δραστηριότητες (μεταποίηση, τυποποίηση)
4	Αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης
5	Δημιουργία (να κάνουν κάτι που πραγματικά τους αρέσει, τους ευχαριστεί και τους εμπνέει)
6	Είσοδος σε νέες αγορές
7	Ύπαρξη κοινωνικού κεφαλαίου
8	Ασταθές πολιτικό κλίμα
9	Απεγκλωβισμός από το άγχος εξεύρεσης μόνιμης εργασίας
10	Οικονομική κρίση
11	Συνέχιση της οικογενειακής παράδοσης/διαδοχή σε παιδιά

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΚΙΝΗΤΡΑ ΕΛΞΗΣ ΚΑΙ ΩΘΗΣΗΣ

 

Διαπιστώνεται ότι τα κίνητρα «Αύξηση του εισοδήματος» και «Αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης» κατέχουν τα υψηλότερα ποσοστά δήλωσης ως «Best» 24.66% και 22.34% αντίστοιχα, ενώ το «Ασταθές πολιτικό κλίμα» και «Ύπαρξη κοινωνικού κεφαλαίου» κατέχουν τα χαμηλότερα επίπεδα με τιμές 1.66% και 3.62% αντίστοιχα. Από την άλλη πλευρά, τις υψηλότερες συχνότητες ως «Worst» τις κατέχουν τα κίνητρα «Δημιουργία», «Απεγκλωβισμός από το άγχος εξεύρεσης μόνιμης εργασίας» και «Συνέχιση της οικογενειακής παράδοσης/διαδοχή σε παιδιά» με το 15.75%, το 14.91% και το 14.50% αντίστοιχα.

Στο παρακάτω διάγραμμα, παρουσιάζονται τα συγκριτικά clustered barplots, με φθίνουσα σειρά δεχόμενοι την ένδειξη στην κατάταξη «Best», με τα δεδομένα που παρουσιάστηκαν στον προηγούμενο πίνακα ποσοστών.

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΑ CLUSTER BARTOTS –ΚΙΝΗΤΡΑ

 

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ακόλουθου πίνακα περιεχομένου των scores, των utilities και των πιθανοτήτων, τα κίνητρα «Αύξηση του εισοδήματος» (Utility=2.280), «Αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης» (Utility=2.081), «Είσοδος σε νέες αγορές» (Utility=1.451) και «Επέκταση του συν/σμού σε νέες δραστηριότητες (μεταποίηση, τυποποίηση)» (Utility=1.279) είναι τα ισχυρότερα κίνητρα που αντιπροσωπεύουν την συμμετοχή των ερωτηθέντων στους συνεταιρισμούς με πιθανότητες 0.19, 0.173, 0.1212 και 0.1065 αντίστοιχα. Η πρότερη οικονομική κακοδιαχείριση πολλών αγροτικών συνεταιρισμών συντέλεσε στην δεινή εικόνα των υπερχρεωμένων συνεργατικών σχημάτων, αλλά και των μελών τους. Τα «φαντάσματα» του παρελθόντος, σε συνάρτηση με την είσοδο της χώρας το 2009 σε μία μακροχρόνια περίοδο οικονομικής κρίσης, καθιστούν την ενίσχυση του εισοδήματος τον ακρογωνιαίο λίθο για τα μέλη των συνεταιρισμών (Σκυλακάκη, Κανταρτζής, Μπένος, & Σκυλακάκης, 2019).  Σύμφωνα με τα στοιχεία που τηρούνται στο Ε.Μ.Α.Σ. (Εθνικό Μητρώο Αγροτικών Συνεταιρισμών), σε σύνολο 929 αγροτικών συνεταιρισμών, οι 568 αγροτικοί συνεταιρισμοί έχουν μέλη έως 30 άτομα, καθιστώντας σαφές ότι το μικρό μέγεθος χαρακτηρίζει τόσο τους συν/σμούς όσο και τη διάρθρωση των γεωργικών εκμ/σεων σε εγχώριο επίπεδο (www.minagric.gr). Η αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης αλλά και η διεύρυνση-στόχευση σε νέες αγορές κρίνεται ως αναμενόμενη, καθώς αποτελεί τροχοπέδη το μικρό μέγεθος των συνεταιρισμών για την ανάπτυξη του ανταγωνισμού.

Κίνητρα	BWS	Score	Utility	Πιθανότητα	Πιθανότητα %
Εξάλειψη μεσαζόντων στην εφοδιαστική αλυσίδα	12	0,047	1,048	0,087	8,73%
Αύξηση του εισοδήματος	375	0,824	2,280	0,190	19,0%
Επέκταση του συν/σμού σε νέες δραστηριότητες (μεταποίηση, τυποποίηση)	43	0,246	1,279	0,107	10,65%
Αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης	318	0,733	2,081	0,173	17,30%
Δημιουργία (να κάνουν κάτι που πραγματικά τους αρέσει, τους ευχαριστεί και τους εμπνέει)	-188	-0,550	0,577	0,048	4,81%
Είσοδος σε νέες αγορές	83	0,372	1,451	0,121	12,12%
Ύπαρξη κοινωνικού κεφαλαίου	-114	-0,483	0,617	0,051	5,14%
Ασταθές πολιτικό κλίμα	-211	-0,790	0,454	0,038	3,79%
Απεγκλωβισμός από το άγχος εξεύρεσης μόνιμης εργασίας	-175	-0,535	0,586	0,049	4,90%
Οικονομική κρίση	-39	-0,146	0,864	0,072	7,17%
Συνέχιση της οικογενειακής παράδοσης/διαδοχή σε παιδιά	-104	-0,271	0,763	0,064	6,40%
Άθροισμα			11,998	1	100%

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΤΙΜΕΣ SCORES, UTILITIES ΚΑΙ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΩΝ

 

Τέλος, για να εξεταστεί η συσχέτιση των κοινωνικό-δημογραφικών χαρακτηριστικών των συμμετεχόντων, χρειάστηκε αρχικά  η ομαδοποίηση των  δημογραφικών δηλώσεων, της ηλικίας (<=40 ετών, >40 ετών), της γεωργικής έκτασης (<=50 στρέμματα, >50 στρέμματα) και του εισοδήματος (<=30.000€, >30.000 ευρώ). Έπειτα, εφαρμόστηκαν οι μη-παραμετρικοί έλεγχοι για δύο δείγματα Kolmogorov-Smirnov (Two-Samples Kolmogorov-Smirnov) βάση των κατανομών πιθανοτήτων τους κάτω από επίπεδο σημαντικότητα α=0.05. Σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα μη-παραμετρικών ελέγχων, παρατηρήθηκε ότι τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του φύλου, της ηλικίας, της γεωργικής έκτασης και του εισοδήματος δεν επηρεάζουν τον τρόπο που δηλώνουν τα κίνητρα.

 

Δημογραφικά Χαρακτηριστικά	D-Statistic	D-Critical (a=0.05)	p-value
Φύλο	0.069745	0.072756	0.833
Ηλικία	0.039768	0.066303	0.997
Γεωργική έκταση	0.039588	0.066337	0.832
Εισόδημα	0.038685	0.077421	0.479

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΜΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ KOLMOGOROV-SMIRNOV

 

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα αποτελέσματα της έρευνας επιτρέπουν την εξαγωγή κάποιων χρήσιμων συμπερασμάτων ως προς τη σκιαγράφηση του προφίλ αλλά και των προσωπικών κινήτρων των μελών που θα ενισχύσουν τη βιώσιμη πορεία και εξέλιξη των συνεταιρισμών. Ως προς τα κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά των παραγωγών, διαπιστώνεται ότι υπάρχει ίση ηλικιακή κατανομή ενώ ενθαρρυντική κρίνεται η συμμετοχή νέων ανθρώπων στη γεωργία (αλλά και στην ενεργή συνεργατική δράση). Η γυναικεία παρουσία υπολείπεται έναντι της ανδρικής στον γεωργικό τομέα/αγροτικό χώρο, όπως άλλωστε παρουσιάζεται και σε άλλες εμπειρικές έρευνες (Αθανασιάδου, Πετροπούλου, & Μιμίκου, 2001). Τα μέλη των συνεταιρισμών δηλώνουν ικανοποίηση με την εξελισσόμενη πορεία των συνεταιρισμών  (69.28%), εικόνα που αποτυπώνεται και από το υψηλό ποσοστό επίσκεψης στον συνεταιρισμό σε τακτική βάση. Στην κατάταξη των σημαντικότερων κινήτρων αναμφισβήτητα το κίνητρο της αύξησης του αγροτικού εισοδήματος βρίσκεται στην “καρδιά” των κινήτρων “έλξης”. Ακολουθεί η αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης, η είσοδος σε νέες αγορές, η επέκταση του συνεταιρισμού σε νέες δραστηριότητες και η εξάλειψη μεσαζόντων στην εφοδιαστική αλυσίδα. Στον αντίποδα, η ύπαρξη κοινωνικού κεφαλαίου που σχετίζεται με κοινωνικές νόρμες όπως η εμπιστοσύνη, η συνεργασία και η αμοιβαιότητα, αποτυπώνεται ως ανύπαρκτη. Οι αποτυχημένες συνεταιριστικές δράσεις του παρελθόντος καθορίζουν την έλλειψη συνεταιριστικής κουλτούρας (Τζινάλας, 2021). Διαπιστώνεται ότι τα κίνητρα έλξης υπερισχύουν έναντι των κινήτρων ώθησης, ενώ οι οικονομικοί παράγοντες (αύξηση εισοδήματος) καθίστανται πρώτοι στην ιεραρχία  σε σχέση με τους κοινωνικούς παράγοντες (ύπαρξη κοινωνικού κεφαλαίου).  Τέλος, όσον αφορά στις διαφοροποιήσεις στην κατανομή των κινήτρων αναφορικά με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του φύλου, της ηλικίας, της γεωργικής έκτασης και του οικογενειακού εισοδήματος, προέκυψε ότι τα δημογραφικά χαρακτηριστικά δεν επηρεάζουν τα κίνητρα για την απόφαση ένταξης ως μέλος σε αγροτικό συνεταιρισμό.

ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Η παρούσα μελέτη συνέβαλε στη κατανόηση των σημαντικότερων κινήτρων για την ένταξη ενός παραγωγού σε αγροτικό συνεταιρισμό. Με τη χρήση της μεθόδου BWS, η οποία ταξινομεί τη σημαντικότητα και τη βαρύτητα των κινήτρων, η έρευνα αποτελεί εμπειρικό παράδειγμα στην κατανόηση αυτή. Παραταύτα, κατά τη διεξαγωγή της, υπήρξαν αρκετοί  περιορισμοί λόγω των υφιστάμενων μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας.  Ωστόσο, η έρευνα αποτελεί την απαρχή και τον οδηγό ώστε να πραγματοποιηθούν και άλλες μελέτες βασιζόμενες στη θεωρία των κινήτρων και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας για την διεξαγωγή πιο γενικών και σφαιρικών συμπερασμάτων. Ιδιαίτερη βαρύτητα στα ευρήματα της έρευνας, οφείλει να δοθεί τόσο από τη πλευρά των αρμόδιων κρατικών φορέων  όσο και των ιδίων των συνεταιρισμών. Η ενίσχυση του συνεταιριστικού γίγνεσθαι πρέπει να αναπροσδιοριστεί και να ανασυγκροτηθεί με στοχευόμενες κινήσεις και δράσεις. Η ανασυγκρότηση πρέπει να στραφεί προς ένα νέο συνεργατικό μοντέλο που θα ενισχύσει τόσο την ανταγωνιστικότητα των ήδη υπαρχόντων συνεταιρισμών όσο και νέων συλλογικών σχημάτων. Έμφαση πρέπει να δοθεί στην εξυγίανση και ορθή εφαρμογή του συνεταιριστικού θεσμού σε πρακτικό επίπεδο, με την ενίσχυση της συμμετοχής του γυναικείου φύλου στους συνεταιρισμούς αλλά και στη περαιτέρω ανάπτυξη της γυναικείας επιχειρηματικότητας. Επίσης πρέπει να υπάρξει σύμπραξη και συνεργασία με γεωργικούς συμβούλους που θα ανακατευθύνουν με ορθές πρακτικές το αρνητικό κλίμα που υπάρχει για τους συνεταιρισμούς και θα βοηθήσουν στην ενίσχυση της συνεργασίας, της εμπιστοσύνης και της αμοιβαιότητας μεταξύ των μελών των συνεταιρισμών.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Abebaw, D., & Haile, M. (2013, February). The impact of cooperatives on agricultural technology adoption: Empirical evidence from Ethiopia. Food Policy (38),  pp. 82-91.

Barraud-Didiera, V., Henninger, M.-C., & El Akremic, A. (2012, January). The Relationship Between Members' Trust and Participation in Governance of Cooperatives: The Role of Organizational Commitment. The International Food and Agribusiness Management Review (15).

Breitenbach, R., Brandao, J., & Zorzan, M. (2017, June). Vantagens e oportunismo no relacionamento entre associados e cooperativa de laticínios. Interações  No.18 (2),  σσ. 45-58.

Cohen, E. 2009.  Applying best-worst scaling to wine marketing. International Journal  of  Wine Business Research, Vol. 21 No. 1, σσ. 8-23.

Colombo, S., & Perujo-Villanueva, M. (2017, April).  Analysis of the spatial relationship between small olive farms to increase their competitiveness through cooperation.  Land Use Policy (63), pp. 226-235.

Fikadu, L., Duguma, G., & Abdissa, F. 2019.  Pull and push factors for producers’ membership in dairy marketing cooperatives in Jimma Zone, Oromia, Ethiopia. Journal of Agribusiness and Rural Development, 51(1),  σσ. 21–34.

Fowler, H., & Christakis, N. (2010, March 23). Cooperative behavior cascades in human social networks. PNSA (107),  pp. 5334-5338.

Gidarakou I.  2015.  Women’s Entrepreneurship in Rural Greece. International Journal of Business and Management  Vol. 10, No. 10

Ifenkwe E.  2012.  Analysis of Pull and Push Factors in Cooperative Business Organization in Abia State, Nigeria. International Journal of Cooperative Studies Vol. 1, No. 1, σσ.  21-24.

Iliopoulos, C., & Valentinov, V. (2017, December). Member Preference Heterogeneity and System-Lifeworld Dichotomy in Cooperatives: An Exploratory Case Study.  Journal of Organizational Change Management (30),  pp. 1063-1080.

Ishemo, A., & Bushel, B. (2017, August). Farming Cooperatives: Opportunities and Challenges for Women Farmers in Jamaica.  Journal of International Women's Studies (18),  pp. 13-29.

Ito, J., Bao, Z., & Su, Q. (2012).  Distributional effects of agricultural cooperatives in China: Exclusion of smallholders and potential gains on participation.  Food Policy (37),  pp. 700-709.

Jia, X., Huang, Z., & Xu, Z. (2012). Marketing of farmer professional cooperatives in the wave of transformed.  China Economic Review (23),  pp. 665-674.

Kalogeras, N., Pennings, J., van Dijk, G., & van der Lans, I. (2007). The Structure of Marketing Cooperatives: A Members' Perspective. In N. Kalogeras, J. Pennings, G. van Dijk, I. van der Lans, & J. N. K. Karantininis (Ed.), Marketing and Consumer Behaviour (pp. 73-92). Dordrecht, the Netherlands: Vertical Markets and Cooperative Hierarchies.

Karantininis, K. (2017). A new paradigm for Greek Agriculture. U.K.: Palgrave-MacMillan.

Kontogeorgos A., Chatzitheodoridis F., Theodossiou G. 2014. Willingness to Invest in Agricultural Cooperatives: Evidence from Greece. Journal of Rural Co-operation 42(2):122-138

Koutsou, S., & Partalidou, M. (2012, May).  Pursuing Knowledge and Innovation through Collective Actions. The Case of Young Farmers in Greece. The Journal of Agricultural Education and Extension (18),  pp. 445-460.

Louviere J. Jordan 2015, Best worst Scaling, Cambridge University Press

Leana, C., & Van Buren, J. (1999, July).  Organizational Social Capital and Employment Practices. The Academy of Management Review (24),  pp. 538-555.

Lianga, Q., & Hendrikseb, G. (2013, January 2).  Core and Common Members in the Genesis of Farmer Cooperatives in China. Mangerial and Decision Economics (34),  pp. 244-257.

Majee, W., & Hoyt, A. (2009, November 24). Building Community Trust Through Cooperatives: A Case Study of a Worker-Owned Homecare Cooperative. Journal of Community Practice (17),  pp. 444-463.

 

Marley, A. 2009, May 12. The Best-Worst Method for the Study of of preferences: Theory and applications. Department of Psychology University of Victoria .

Mazzarol, T., Reboud, S., Mamouni-Limnios, E., & Clark, D. (2014). Conclusions and lessons learnt. In C. D. Tim Mazzarol, Research Handbook on Sustainable Co-operative Enterprise (pp. 515-558). Northampton, Massachusetts, USA: Edward Elgar Publishing Inc.

Miao, S., Heijman, W., Zhu, X., Qiao, D., & . Lu, Q. (2018, December). Income Groups, Social Capital, and Collective Action on Small-Scale Irrigation Facilities: A Multigroup Analysis Based on a Structural Equation Model.  Rural Sociology (83),  pp. 882-911.

Morgan, S., Marsden, T., Miele, M., & Morley, A. (2010, April). Agricultural multifunctionality and farmers' entrepreneurial skills: A study of Tuscan and Welsh farmers.  Journal of Rural Studies (26),  pp. 116-129.

Price, M. V., & Vugt, M. (2014, June). The Evolution of Leader-Follower Reciprocity: The Theory of Service-for-Prestige. Frontiers in Human Neuroscience No. 8 (49),  p. 363.

Sokchea, A., & Culas, R. (2015, March). Impact of Contract Farming with Farmer Organizations on Farmers’ Income: A Case Study of Reasmey Stung Sen Agricultural Development Cooperative in Cambodia. Australasian Agribusiness Review (23).

Van Dijk, G., Sergaki, P., & Baourakis, G. (2019). The Cooperative Enterprise. Practical Evidence for a Theory of Cooperative Entrepreneurship. Springer International Publishing.

Wassie, S., Kusakari, H., & Masahiro, S. (2019, May). Inclusiveness and effectiveness of agricultural cooperatives: recent evidence from Ethiopia. International Journal of Social Economics No. 46 (5), pp. 614-630.

Xu, Y., Liang, Q., & Huang, Z. (2018, June 11). Benefits and pitfalls of social capital for farmer cooperatives: evidence from China.  International Food and Agribusiness Management Review No.21 (8), pp. 1137-1152.

Αθανασιάδου, Χ., Πετροπούλου, Σ., & Μιμίκου, Γ. 2001. Οι συνθήκες της γυναικείας απασχόλησης στην Ελλάδα: 1980-2000. Αθήνα: Κέντρο Ερευνών για Θέµατα Ισότητας (Κ.Ε.Θ.Ι) .

Βλάχου, Χ. 2016. Εμπειρική προσέγγιση της διαδραστικής σχέσης μεταξύ επιχειρηματικότητας και ποιότητας ζωής στον αγροτικό χώρο. Θεσσαλονίκη: Διδακτορική Διατριβή.

Κοντογεώργος, Α., & Σεργάκη, Π. (2015). Αρχές διοίκησης αγροτικών συνεταιρισμών. Αθήνα: ΚΑΛΛΙΠΟΣ.

Πλιακούρα Α., Μπεληγιάννης Γ., Κοντογεώργος Α. 2019. Το αγροτικό συνεταιριστικό μοντέλο επιχειρηματικότητας μέσα από τη διεθνή βιβλιογραφία.

Σκυλακάκη Μ., Κανταρτζής Θ.,  Μπένος Θ., Σκυλακάκης Θ., 2019. Ένα Νέο Μοντέλο Συνεργατικότητας Για Τον Πρωτογενή Τομέα στην Ελλάδα, διαΝέοσις Οργανισμός Έρευνας και Ανάλυσης. Αθήνα

Τζινάλας Δ., 2021.  Διαστάσεις στις απόψεις Μελών και Διοίκησης σε θέματα συμμετοχής και ελέγχου. Η περίπτωση τεσσάρων αγροτικών συνεταιρισμών στον Τύρναβο, Α.Π.Θ.

Τσομπάνογλου, Γ. 2004.  Κράτος, κοινωνία πολιτών και εργαξία. Αθήνα: Gutenberg.