Η συμβολή της δημόσιας
πολιτικής και των δημόσιων φορέων στην οικονομική ανάπτυξη και χρηματοδότηση
των κοινωνικών επιχειρήσεων, μέσω της δημιουργίας ενός ευνοϊκού πλαισίου εταιρικής
κοινωνικής ευθύνης (ΕΚΕ)
Χρυσού Ελένη, Μεταπτυχιακή
Ερευνήτρια, Τμήμα Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, Ελληνικό Ανοικτό
Πανεπιστήμιο Πάτρας, email std503595@ac.eap.gr, elenichrisou@gmail.com
Ευθυμίου Βασίλης, Καθηγητής,
Μέλος ΣΕΠ, ΜΠΣ Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, Ελληνικό Ανοικτό
Πανεπιστήμιο Πάτρας, emailefthymiou.vasilis@ac.eap.gr
Περίληψη
Στην παρούσα έρευνα, αξιολογήσαμε την
προοπτική της περαιτέρω ανάπτυξης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) και
τον θετικό της αντίκτυπο στις κοινωνικές επιχειρήσεις στην Ελλάδα, μέσω της
υιοθέτησης των κατάλληλων δράσεων από τους δημόσιους φορείς, οι οποίες
στοχεύουν στην προώθηση της συνεργασίας μεταξύ του επιχειρηματικού τομέα, των
κοινωνικών επιχειρήσεων και του δημόσιου τομέα, στο πλαίσιο της υποχρέωσης τουκαθενός,
να είναι κοινωνικά υπεύθυνος.
Στη βάση της έρευνας μεταξύ στελεχών από
τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, επισημάναμε την εκτίμηση των συμμετεχόντων
σχετικά με την ανεπάρκεια του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου, αλλά και την
αισιόδοξη άποψή τους, σχετικά με την προοπτική ανάπτυξης αποτελεσματικών
συνεργασιών, μεταξύ συμβατικών και κοινωνικών επιχειρήσεων και δημόσιων φορέων,
μέσω της ΕΚΕ και των κοινωνικά υπεύθυνων δημόσιων πολιτικών. Επιπλέον, τα
αποτελέσματα της ανάλυσής μας, υποδεικνύουν ότι είναι απαραίτητη η εφαρμογή σχετικών
δημόσιων πολιτικών, για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού θεσμικού πλαισίου που θα
συντελέσει στην άνθιση της ΕΚΕ.
Λέξεις – Κλειδιά
Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, Κοινωνικές Επιχειρήσεις, Κοινωνική Επιχειρηματικότητα,
Δημόσιες Πολιτικές
Abstract
In this study, we evaluate the prospect of
further development of Corporate Social Responsibility (CSR) andits positive
impact on social enterprises in Greece, through the adoption of appropriate
actions by government bodies, which aim to promote the collaboration between
the corporate sector, social enterprises and public sector, in the context of
everyone’s doing their duty of being socially responsible.
On the basis of a survey among executives
both from the public and private sector, we highlight the respondents’ view
that the existing framework CSR is ineffective, yet, also their optimistic view regarding the
prospect of developing productive collaboration between corporations, social
enterprises and government bodies, through CSR and socially responsible public
policies. Furthermore, the results of our analysis indicate that relevant
public policies are needed, for the creation of a favorable regulatory
framework in order for CSR to thrive.
Key-Words
Corporate Social Responsibility, Social Enterprises,
Social Entrepreneurship, Public Policies.
Γενικά
Τα τελευταία χρόνια, ο ρόλος της επιχειρηματικής κοινότητας να
εκπληρώσει τις απαιτήσεις της κοινωνίας, υφίσταται μία συνεχή πρόκληση. Τα
συμβατικά επιχειρηματικά μοντέλα επικεντρώνονται στη μεγιστοποίηση των
οικονομικώνεσόδων, οδηγώντας έτσι τις επιχειρήσεις σε μία συνεχή προσπάθεια να
αυξάνουν τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους τους και να κατασπαταλούν τους
αντίστοιχους φυσικούς. Ωστόσο, ενώ οι φυσικοί πόροι δεν είναι απεριόριστοι,ο
οικονομικός ανταγωνισμός στο περιβάλλον στο οποίοοι επιχειρήσεις καλούνται να
λειτουργήσουν, ολοένα και μεγεθύνεται (Gandhi&Raina, 2018).
Με την αύξηση των κοινωνικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων, έχουν
αναδυθεί επιπλέον προκλήσεις, οι οποίες έχουν επιφέρει μία αντίστοιχη, ολοένα
αυξανόμενη κοινωνική ανησυχία και μία επιτακτική στροφή στις αρχές της βιώσιμης
ανάπτυξης. Σαν αποτέλεσμα, παρατηρείται
μία συνεχόμενη αύξηση διεθνώς, των επιχειρήσεων που έχουν αρχίσει να σκέφτονται
ή και να εφαρμόζουν πρακτικές Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ). Μέσω των
πρακτικών αυτών, οι επιχειρήσεις επιδεικνύουν ένα αξιοσημείωτο ενδιαφέρον στην
αντιμετώπιση κοινωνικών και περιβαλλοντικών θεμάτων, ώστε να είναι σε θέση να
επιτύχουν μακροχρόνια και βιώσιμη ανάπτυξη (Gandhi&Raina, 2018).
Έτσι, στα πλαίσια της ΕΚΕ, οι επιχειρήσεις ενσωματώνουν στην
επιχειρηματική τους λειτουργία τις τρεις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης,
δηλαδή την παραγωγή οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής αξίας, γνωστές
και ως τριπλή κατώτατη γραμμή (triplebottomline)(Mitra&Borza, 2010).Η
ΕΚΕ αποτελεί την κινητήριο δύναμη των επιχειρήσεων να δρουν ηθικά, να
λογοδοτούν και να χτίζουν τη φήμη τους, στο εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον
στο οποίο δραστηριοποιούνται (Phelan, 2017).
Παράλληλα, οργανισμοί και επιχειρήσεις που δημιουργήθηκαν με σκοπό να
απαλύνουν κρίσιμα κοινωνικά ή/και περιβαλλοντικά θέματα, έχουν επίσης μία
αυξητική τάση. Οι λεγόμενες αυτές κοινωνικές επιχειρήσεις, στοχεύουν στον
κοινωνικό μετασχηματισμό και συμβάλλουν στην κοινωνική ανάπτυξη (Szegedi&Fulop&Bereczk, 2016). Παρέχοντας μία εναλλακτική προσέγγιση
ανάπτυξης, από αυτήν της αμιγώςπροσανατολισμένης στην οικονομική οπτική, οι
κοινωνικές επιχειρήσεις συνεισφέρουν στη βιωσιμότητα, μέσω της παραγωγής και
προώθησης του κοινωνικού κεφαλαίου, που είναι ενθηκευμένο στις τοπικές
κοινότητες και στην ευρύτερη κοινωνία (Kim&Lim, 2017).
Εντούτοις, τόσο οι κοινωνικά υπεύθυνες επιχειρήσεις όσο και οι
κοινωνικές, αντιμετωπίζουν περιορισμούς, λόγω αφενός της έμφασης στη
μεγιστοποίηση του κέρδους εις βάρους του θετικού κοινωνικού αντίκτυπου στην
πρώτη περίπτωση και στη μεγιστοποίηση της κοινωνικής αξίας, εις βάρος της
οικονομικής βιωσιμότητας στη δεύτερη (Gandhi&Raina, 2018). Παράλληλα, λόγω της συνεισφοράς τους στην
ανάπτυξη σύμφωνα με τις διεθνείς αρχές της βιωσιμότητας, βρίσκονται στο
επίκεντρο του θεματολογίου των αντίστοιχων πολιτικών και δράσεων των δημόσιων
φορέων διεθνώς.
Εννοιολογικοί ορισμοί
Εταιρική
Κοινωνική Ευθύνη (ΕΚΕ)
Κατά καιρούς έχουν
διατυπωθεί διάφοροι ορισμοί για την ΕΚΕ (Rupp&Mallory, 2015), η οποία αποτελεί μία
έννοια συνεχώς εξελισσόμενη (Τσαρδανίδης, 2015). Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Επιχειρήσεων για τη
Βιώσιμη Ανάπτυξη (WBCSD), έχει ορίσει την ΕΚΕ ως «τη δέσμευση των επιχειρήσεων να συνεισφέρουν στη βιώσιμη οικονομική
ανάπτυξη, δουλεύοντας με τους εργαζόμενους, τις οικογένειές τους, την τοπική
κοινότητα και την κοινωνία στον μέγιστο βαθμό, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα
ζωής τους» (Fox,
Ward&Howard, 2002).
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2001, όρισε την ΕΚΕ ως
«τηνέννοια, σύμφωνα με την οποία οι
επιχειρήσεις ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς προβληματισμούς
στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με τα
ενδιαφερόμενα μέρη τους» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2001),ενώ στην ανανεωμένη
στρατηγική της για την ΕΚΕ2011-2014, υιοθετεί έναν νέο ορισμό σύμφωνα με τον
οποίο αυτή αποτελεί «την ευθύνη των
επιχειρήσεων για τον αντίκτυπό τους στην κοινωνία» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή,
2011).
Στο Εθνικό Σχέδιο του
Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων της Ελλάδας για την ΕΚΕ (2014), η έννοια
αυτής «περικλείειτην ευθύνη κάθε
επιχείρησης ή οργανισμού απέναντι στους ανθρώπους, την κοινωνία και το
περιβάλλον, για τον τρόπο που τους επηρεάζει από την άσκηση της επιχειρηματικής
τους δραστηριότητας» (Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, 2014). Η έννοια
της ΕΚΕ προωθείται και από διάφορους διεθνείς οργανισμούς, με σκοπό τη διάδοση και
ενσωμάτωση των αρχών της στις εταιρικές
διαδικασίες, όπως για την επίτευξη των 17 στόχων βιώσιμης ανάπτυξης της
«Ατζέντας 2030» (SDGs)
του ΟΗΕ (https://unric.org/el/17-στόχοι-βιώσιμησ-ανάπτυξησ/), των 10 αρχών του
Οικουμενικού Συμφώνου των Ηνωμένων Εθνών (UNGC)
(https://globalcompact.gr/deka-arches/) κ.α..
Κοινωνικές
Επιχειρήσεις
Σύμφωνα με τον ορισμό
της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), οι κοινωνικές επιχειρήσεις μοιράζονται κοινά
χαρακτηριστικά, όπως τον κοινωνικό στόχο, την επιχειρηματική διάσταση, τον
συμμετοχικό τρόπο λήψης αποφάσεων και την επανεπένδυση των κερδών, ενώ
συνεισφέρουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας για όλους. Είναι επίσης ιδιαίτερα
καινοτόμες και ανταποκρίνονται στις ανάγκες των τοπικών κοινοτήτων. Ενδεικτικά
παραδείγματα δραστηριοποίησης των κοινωνικών επιχειρήσεων περιλαμβάνουν την
κοινωνική ενσωμάτωση ευπαθών και περιθωριοποιημένων ομάδων, τις κοινωνικές
υπηρεσίες γενικού ενδιαφέροντος, άλλες κοινωνικές υπηρεσίες της τοπικής
κοινότητας κ.α. (Widuto,
2017).
Συμβολή ΕΚΕ και κοινωνικών
επιχειρήσεων στη βιώσιμη ανάπτυξη
Ο όρος της βιώσιμης
ανάπτυξης χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από τις κυβερνήσεις και τους διεθνείς
οργανισμούς, ως απόρροια της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και της υπερβολικής
χρήσης φυσικών πόρων. Κατά μία έννοια, αναφέρεται στην ανάγκη χρήσης των πόρων
με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην τις στερηθούν οι επόμενες γενιές (Keinert, 2008).
Το 2016, η Ευρωπαϊκή
Ένωση (ΕΕ), μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρουσίασε τη στρατηγική της
προσέγγιση για το θεματολόγιο 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη, στο επίκεντρο του
οποίου βρίσκονται οι 17 στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών. Το
θεματολόγιο 2030, ενσωματώνει τις τρεις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης, ήτοι
την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική, με έναν ισορροπημένο τρόπο, ενώ
αποτυπώνει τη διεθνή συναίνεση ως προς τις παγκόσμιες αξίες της ειρήνης, της
ασφάλειας, της δικαιοσύνης για όλους και της κοινωνικής ένταξης, οι οποίες
πρέπει να αλληλοενισχύονται και όχι να επιδιώκονται μεμονωμένα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή,
2016).
Περαιτέρω, στο
θεματολόγιο 2030 περιγράφονται οι δράσεις της ΕΕ που έχουν τεθεί ως προτεραιότητα στη χάραξή των
πολιτικών της για τη συμβολή στην επίτευξη των 17 ΣΒΑ, μεταξύ των οποίων η
δράση όσον αφορά την ΕΚΕ, η οποία συμβάλει στην αντιμετώπιση των εργασιακών
προκλήσεων του 21ου αιώνα. Επιπλέον,όπως αναφέρεται στο θεματολόγιο
2030, μέσω της δράσης της ΕΕ για την ΕΚΕ και την υπεύθυνη επιχειρηματική
συμπεριφορά, ενθαρρύνεται ο ιδιωτικός τομέας να συμβάλλει στην επίτευξη των
κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης (Ευρωπαϊκή
Επιτροπή, 2016).
Στα πλαίσια της χωρίς
αποκλεισμούς ανάπτυξης και της αναζήτησης πρωτότυπων λύσεων στα κοινωνικά και
περιβαλλοντικά προβλήματα, η ΕΕ μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έχει καταδείξει
τις κοινωνικές επιχειρήσεις, όντας φορείς της κοινωνικής οικονομίας, σαν το
μέσο εκείνο για την παροχή καινοτόμων απαντήσεων στα σύγχρονα οικονομικά,
κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, εφόσον μέσω της κοινωνικής καινοτομίας
που διαθέτουν, έχουν τη δυνατότητα ανάπτυξης βιώσιμων θέσεων απασχόλησης για
όλους (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011).
Εν τέλει, ανάμεσα στις
επιχειρήσεις και την κοινωνία, η κοινωνική επιχειρηματικότητα και η ΕΚΕ,
αποτελούν δύο μονοπάτια πουοδηγούν τις επιχειρήσεις προς τον περιορισμό των
οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων της πρόσφατης παγκόσμιας κρίσης και
συμβάλουν στην επίτευξη των τριών πτυχών της βιωσιμότητας. Και οι δύο έννοιες
έχουν τη δική τους συμβολή στην παραγωγή βιώσιμης οικονομικής αξίας, γι’ αυτό
μία κοινωνία χρειάζεται και τα δύο: κοινωνική επιχειρηματικότητα και ΕΚΕ (Silva, 2015).
Μέτρα δημόσιων φορέων για
την ανάπτυξη ενός ευνοϊκού πλαισίου ΕΚΕ που συμβάλλει στην ανάπτυξη των
κοινωνικών επιχειρήσεων
Οι δημόσιοι φορείς
έχουν τη δυνατότητα να παράσχουν το κανονιστικό πλαίσιο για την άσκηση δράσεων
ΕΚΕ και τα μέσα για την παρακολούθηση της συμμόρφωσης, ώστε με τα κατάλληλα
μέτρα να βελτιώσουν και να προωθήσουν τις δράσεις ΕΚΕ των επιχειρήσεων (Kinnear, 2018).
Οι δημόσιοι φορείς
μπορούν επίσης μέσω κοινωνικού διαλόγου, να ευθυγραμμίσουν στον μέγιστο δυνατό
βαθμό τις δράσεις εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και κοινωνικών επενδύσεων, με
τους στόχους του δημόσιου τομέα, ώστε να κατευθύνουν και να ενισχύσουν τις
προοπτικές ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών.
Η δημιουργία κινήτρων
από τους δημόσιους φορείς, όπως οικονομικών/φορολογικών ή κινήτρων προβολής,
μέσω μηχανισμών δημοσιοποίησης για κοινωνική αναγνώριση, όσων επιχειρήσεων
προβαίνουν εθελοντικά στην εταιρική φιλανθρωπία/δωρεά ή σε Κοινωνικές
Επενδύσεις, αποτελούν πολιτικές που ευνοούν την ανάπτυξη της ΕΚΕ και των
κοινωνικών συνεργασιών, μεταξύ συμβατικών και κοινωνικών επιχειρήσεων (Foxetal, 2002). Αντίστοιχα οικονομικά
κίνητρα και κίνητρα προβολής, μπορούν να παρασχεθούν στις επιχειρήσεις του
ιδιωτικού τομέα εν γένει, με αξιόλογη δράση ΕΚΕ (Steurer, 2010).
Επιπλέον, οι δημόσιοι
φορείς, μέσω του κανονιστικού/νομοθετικού πλαισίου, μπορούν να θέσουν πρότυπα,
να ενεργοποιήσουν και να κατευθύνουν τις Κοινωνικά Υπεύθυνες Επενδύσεις (ΚΥΕ),
οι οποίες αποτελούν σημαντικό μοχλό για την ενίσχυση της ΕΚΕ, μια και
ενσωματώνουν κοινωνικές, περιβαλλοντικές ή/και ηθικές ανησυχίες, παράλληλα με
την επιδίωξη οικονομικού οφέλους.
Κοινωνικά υπεύθυνες
δημόσιες πολιτικές
Παρότι οι αρχές της ΕΚΕ
φαίνεται εξαρχής ότι τυγχάνουν εφαρμογής από τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού
τομέα, δεν μπορεί να παραβλεφθεί το γεγονός ότι οι δημόσιοι φορείς
διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο,τόσο στην επίτευξη στόχων κοινωνικά υπεύθυνων
δημόσιων πολιτικών, όσο και στην ικανότητα τους να εφαρμόζουν τέτοιες δράσεις,
στα πλαίσια της νόμιμης λειτουργίας τους (Durisova&Bartosova, 2015).
Η ηγεσία μέσω
παραδείγματος (leadingbyexample),
δηλαδή η εφαρμογή κοινωνικά υπεύθυνων δημόσιων πολιτικών από τους ίδιους τους
φορείς,μπορεί να αποτελέσει βασική πολιτική των δημόσιων φορέων για την
προώθηση δράσεων ΕΚΕ του ιδιωτικού τομέα (Steurer, 2010). Ορισμένες από τις δράσεις
αυτές, έχουν άμεσο θετικό αντίκτυπο στις κοινωνικές επιχειρήσεις.
Σαν συνεργάτες, οι
δημόσιοι φορείς μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό συμβαλλόμενο μέρος σε δράσεις
ΕΚΕ του ιδιωτικού τομέα. Οι στρατηγικές συνεργασίες μεταξύ δημόσιων φορέων και
επιχειρήσεων, αποτελούν ένα βασικό εργαλείο, ώστε ιδιαίτερες ικανότητες και
πόροι να κατανεμηθούν ανάμεσα στον δημόσιο, τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνία
των πολιτών και τις τοπικές κοινότητες, για την επίτευξη σύνθετων κοινωνικών
και περιβαλλοντικών προβλημάτων (UnitedNationsGlobalCompact&BertelsmannStiftung, 2010).
Έρευνα
Ως ερευνητική προσέγγιση,
επιλέχθηκε η ποσοτική ανάλυση δεδομένων πρωτογενούς έρευνας και ως ερευνητικό
εργαλείο, χρησιμοποιήθηκε δομημένο ερωτηματολόγιο ατομικής συμπλήρωσης, με
ερωτήσεις κλειστού τύπου.
Λόγω του ρόλου των
δημόσιων φορέων στον σχεδιασμό των κατάλληλων πολιτικών για την ΕΚΕ, αλλά και
του ρόλου των συμβατικών επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα στην άσκηση των
δράσεων ΕΚΕ και ιδιαιτέρως, στην άσκηση αυτών που ευνοούν τις συνεργασίες με
τις κοινωνικές επιχειρήσεις, δημιουργήθηκαν διαφορετικά ερωτηματολόγια ανά
κατηγορία ερωτώμενου: ένα ερωτηματολόγιο απευθυνόμενο σε στελέχη του δημοσίου
τομέα και άλλο απευθυνόμενο σε στελέχη ή ιδιοκτήτες επιχειρήσεων του ιδιωτικού
τομέα.
Τα ερωτηματολόγια
περιείχαν κυρίως ερωτήσεις τύπου Likert, ώστε οι ερωτώμενοι να δηλώνουν
τον βαθμό συμφωνίας τους (Μενεξές & Οικονόμου, 2016). Η επεξεργασία των
δεδομένων πραγματοποιήθηκε με μονομεταβλητή ανάλυση βάσει περιγραφικής
στατιστικής (κυρίως συχνότητες), μέσω του στατιστικού εργαλείου SPSS.
Συνολικά συμπληρώθηκαν
85 ερωτηματολόγια από στελέχη του δημοσίου τομέα και 50 ερωτηματολόγια από
στελέχη/ιδιοκτήτες επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα. Η κατανομή των
συμπληρωμένων ερωτηματολογίων των στελεχών του δημόσιου τομέα ανά φορέα
υπηρέτησης, έχει ως εξής:
·
35
από Ασφαλιστικούς Οργανισμούς.
·
25
από λοιπούς φορείς του στενού και ευρύτερου δημόσιου τομέα.
·
15
από Υπουργεία.
·
7
από ΔΕΚΟ και
·
3
από Τοπική Αυτοδιοίκηση/Νομαρχίες.
Αντίστοιχα, η κατανομή των
ερωτηματολογίων των στελεχών/ιδιοκτητών των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα
ανά δραστηριότητα επιχείρησης, έχει ως εξής:
·
29
από τον κλάδο των Υπηρεσιών.
·
9
από τον κλάδο του εμπορίου.
·
6
από τον κλάδο των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και
·
6
από τον κλάδο της βιομηχανίας.
Τα ερευνητικά ερωτήματα που επιχειρήθηκαν
να απαντηθούν μέσω της έρευνας, αφορούν τα κάτωθι:
1. Το πλαίσιο στην ελληνική πραγματικότητα,
που αφορά την άσκηση δράσεων ΕΚΕ και, ειδικά των δράσεων που ευνοούν τις
συνεργασίες μεταξύ συμβατικών και κοινωνικών επιχειρήσεων, είναι επαρκές;
2. Ποιες είναι οι προοπτικές άμεσης
και έμμεσης χρηματοδότησης των κοινωνικών επιχειρήσεων, μέσω της άσκησης
δράσεων ΕΚΕ των συμβατικών επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα;
3. Ποιος είναι ο ρόλος των δημόσιων
φορέων στη θέσπιση ενός ευνοϊκού πλαισίου ΕΚΕ και ιδιαίτερα, του πλαισίου
εκείνου που ευνοεί την άμεση και έμμεση χρηματοδότηση των κοινωνικών επιχειρήσεων;
4. Μπορούν οι ίδιοι οι δημόσιοι φορείς
να εφαρμόσουν κοινωνικά υπεύθυνες δημόσιες πολιτικές και αν ναι,
5. Ποιες είναι οι προοπτικές άμεσης
και έμμεσης χρηματοδότησης των κοινωνικών επιχειρήσεων, μέσω της άσκησης
τέτοιων δράσεων των δημόσιων φορέων;
Βαθμός συμφωνίας στελεχών δημόσιου τομέα, ως προς επάρκεια πλαισίου ΕΚΕ
Όσον αφορά την επάρκεια
του πλαισίου ΕΚΕ, το 45,9% των δημοσίων υπαλλήλων συμφωνεί λίγο στην άποψη ότι
το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο για την ΕΚΕ των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα
είναι επαρκές.
Βαθμός συμφωνίας στελεχών
ιδιωτικού τομέα, ως προς επάρκεια πλαισίου ΕΚΕ
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν
οι απαντήσεις των στελεχών του ιδιωτικού τομέα, ως προς την επάρκεια του
θεσμικού πλαισίου για τη στήριξη των κοινωνικών επιχειρήσεων, που περιλαμβάνει
το νομικό πλαίσιο για την άσκηση ΕΚΕ και τις πρωτοβουλίες του Δημοσίου για την
υποστήριξή της, όπου το 50% των ερωτηθέντων απαντάει πως δεν είναι επαρκές και
το 48% απαντάει «ενδεχομένως».
Προοπτικές άμεσης και
έμμεσης χρηματοδότησης των κοινωνικών επιχειρήσεων, μέσω των δράσεων ΕΚΕ του
ιδιωτικού τομέα
Αναφορικά με τη δυνατότητα
χρηματοδότησης των κοινωνικών επιχειρήσεων από τις δράσεις ΕΚΕ του ιδιωτικού
τομέα, το 54,1% των δημοσίων υπαλλήλων συμφωνεί αρκετά με την άποψη αυτή και το
22,4% συμφωνεί πολύ.
Στην ερώτηση που υποβλήθηκε στους
εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, σχετικά με το αν οι επιχειρήσεις στις οποίες
εργάζονται ή είναι ιδιοκτήτες, θα συνεργαζόντουσαν με αντίστοιχες κοινωνικές,
στα πλαίσια άσκησης δράσεων ΕΚΕ, το 38% απάντησε αρκετά, το 32% πολύ και το 10%
πάρα πολύ.
Ιεράρχηση τρόπων
συνεργασίας ιδιωτικών επιχειρήσεων με κοινωνικές επιχειρήσεις
Αναφορικά με τον τρόπο σύναψης μιας
συνεργασίας με μια κοινωνική επιχείρηση, το 30% των ερωτώμενων του ιδιωτικού
τομέα, θεωρεί ως σημαντικότερη τη δημιουργία ενός κοινωφελούς οργανισμού (π.χ.
ΜΚΟ) από την ίδια την επιχείρηση, ακολουθεί δεύτερη σε βαθμό σημαντικότητας, με
19 απαντήσεις και 38%, η μεμονωμένη χορηγία μιας κοινωνικής επιχείρησης,
ακολουθεί τρίτη σε βαθμό σημαντικότητας με 16 απαντήσεις και 32%, η
μακροπρόθεσμη συνεργασία με μία κοινωνική επιχείρηση στα πλαίσια επίτευξης ενός
κοινού σκοπού, έπεται η ένταξη στην εφοδιαστική αλυσίδα μιας κοινωνικής
επιχείρησης ως προτιμητέος προμηθευτής με 18% και τέλος, πέμπτο σε βαθμό
σημαντικότητας είναι η επένδυση στο μετοχικό κεφάλαιο μιας κοινωνικής
επιχείρησης, με 16%.
Ρόλος
δημόσιων φορέων στη θέσπιση πλαισίου ΕΚΕ, υπό την οπτική των στελεχών του
δημόσιου τομέα
Το 47,1% των ερωτώμενων
του δημόσιου τομέα, συμφωνεί πολύ με την άποψη ότι οι δημόσιοι φορείς πρέπει να
θεσπίσουν επιπλέον μέτρα νομοθετικού χαρακτήρα για την άσκηση δράσεων ΕΚΕ από
τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα, το 25,9% συμφωνεί αρκετά και το 16,5%
συμφωνεί πάρα πολύ.
Παράλληλα, το 35,3%
συμφωνεί αρκετά με τη δήλωση ότι οι
δημόσιοι φορείς πρέπει να καθιερώσουν οικονομικά και άλλα κίνητρα (π.χ.
φοροαπαλλαγές), για την άσκηση δράσεων ΕΚΕ από τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού
τομέα, το 30,6% συμφωνεί πολύ και το 15,3% συμφωνεί πάρα πολύ με τη δήλωση
αυτή.
Ρόλος
δημόσιων φορέων στη θέσπιση πλαισίου ΕΚΕ, υπό την οπτική των στελεχών του
ιδιωτικού τομέα
Ως προς τους άξονες παρέμβασης, που
οι συμβατικές επιχειρήσεις θεωρούν σημαντικότερους για την ενίσχυση της ΕΚΕ και
ειδικότερα εκείνης, που στηρίζει τις κοινωνικές επιχειρήσεις, το 36% θεωρεί ως
σημαντικότερα τα υποχρεωτικά μέτρα νομοθετικού χαρακτήρα, ενώ αξίζει να
σημειωθεί πως το 34% των ερωτηθέντων, κατατάσσει πρώτα σε βαθμό σημαντικότητας
τα φορολογικά και άλλα οικονομικά κίνητρα. Ακολουθούν στον δεύτερο βαθμό
σημαντικότητας, τα προαιρετικά μέτρα νομοθετικού χαρακτήρα που διευκολύνουν τις
δράσεις ΕΚΕ με 38%, στον τρίτο βαθμό σημαντικότητας βρίσκονται τα μέτρα
επιμόρφωσης και ευαισθητοποίησης των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα και των
καταναλωτών με 20% και ακολουθούν τα μέτρα στήριξης και προώθησης ΕΚΕμε 20%.
Ποιοι άξονες παρέμβασης των δημόσιων
φορέων πιστεύετε ότι είναι οι σημαντικότεροι για την ενίσχυση της ΕΚΕ και
ειδικότερα εκείνης που στηρίζει τις κοινωνικές επιχειρήσεις? Επιλέξτε όσα
πιστεύετε ξεκινώντας από το 1 ως το σημαντικότερο έως το 5 λιγότερο σημαντικό.
Παράλληλα,
το 46% των ερωτηθέντων του ιδιωτικού τομέα, συμφωνεί πολύ με τη δήλωση ότι οι
δημόσιοι φορείς πρέπει να καθιερώσουν οικονομικά και άλλα κίνητρα, όπως
φοροαπαλλαγές, για την άσκηση ΕΚΕ από τις συμβατικές επιχειρήσεις, το 24%
συμφωνεί πάρα πολύ και το 16% συμφωνεί αρκετά.
Μπορούν/πρέπει οι
δημόσιοι φορείς να εφαρμόσουν κοινωνικά υπεύθυνες δημόσιες πολιτικές;
Απαντήσεις στελεχών δημόσιου τομέα
Το 36,5% των
ερωτηθέντων δημοσίων υπαλλήλων, συμφωνεί πάρα πολύ με την άποψηότι οι δημόσιοι
φορείς είναι απαραίτητο να εφαρμόζουν και οι ίδιοι κοινωνικά υπεύθυνες δημόσιες
πολιτικές και το 31,8% συμφωνεί πολύ με την άποψη αυτή.
Αντίστοιχα, στην
ερώτηση αν οι δημόσιοι φορείς έχουν τη δυνατότητα άσκησης δράσεων κοινωνικής
ευθύνης, ανάλογων της ΕΚΕ, το 34,5% των δημοσίων υπαλλήλων συμφώνησε αρκετά, το
29,8% πολύ και το 17,9% συμφώνησε πάρα πολύ.
Μπορούν/πρέπει οι
δημόσιοι φορείς να εφαρμόσουν κοινωνικά υπεύθυνες δημόσιες πολιτικές;
Απαντήσεις στελεχών ιδιωτικού τομέα
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν
οι απαντήσεις των στελεχών του ιδιωτικού τομέα, ως προς τον βαθμό συμφωνίας επί
της άποψης ότι οι δημόσιοι φορείς είναι
απαραίτητο να εφαρμόζουν και οι ίδιοι κοινωνικά υπεύθυνες δημόσιες πολιτικές,
ανάλογων της ΕΚΕ, όπου το 46,9% συμφωνεί πάρα πολύ με την άποψη αυτή, το 26,5%
πολύ και το 18,4% αρκετά.
Προοπτικές άμεσης και
έμμεσης χρηματοδότησης κοινωνικών επιχειρήσεων, από τις κοινωνικά υπεύθυνες
δημόσιες πολιτικές
Αξιοσημείωτες είναι οι
απαντήσεις των δημοσιών υπαλλήλων, σχετικά με τον βαθμό συμφωνίας τους στην
άποψη ότι είναι απαραίτητες οι συνεργασίες των δημόσιων φορέων με κοινωνικές
επιχειρήσεις, στα πλαίσια εφαρμογής κοινωνικά υπεύθυνων δημόσιων πολιτικών,
όπου το 35,3% συμφωνεί πολύ με τη δήλωση αυτή, το 29,4% συμφωνεί αρκετά και το
25,9% συμφωνεί πάρα πολύ.
Στην ερώτηση για τον
βαθμό συμφωνίας των ερωτηθέντων του δημόσιου τομέα, στη δυνατότητα αύξησης του
αριθμού των κοινωνικά υπεύθυνων συμβάσεων του φορέα που υπηρετούν, το 38,8%
συμφωνεί πολύ, το 28,2% αρκετά και το 18,8% συμφωνεί πάρα πολύ στη δήλωση αυτή.
Στην ερώτηση για τον
βαθμό συμφωνίας,όσον αφορά τη δυνατότητα αύξησης τωνδωρεών ή επιχορηγήσεων του
φορέα των ερωτώμενων, προς κοινωνικές επιχειρήσεις, στα πλαίσια εφαρμογής
κοινωνικά υπεύθυνων δημόσιων πολιτικών, το 35,3% συμφωνεί αρκετά με την άποψη
αυτή και το 30,6% πολύ.
Επίσης, στην ερώτηση
για τον βαθμό συμφωνίας για τη δυνατότητα παραχώρησης μη αξιοποιημένης ακίνητης
περιουσίας, όπως κτίρια, του φορέα των ερωτώμενων, σε κοινωνικές επιχειρήσεις,
στα πλαίσια εφαρμογής κοινωνικά υπεύθυνων δημόσιων πολιτικών, το 30,6% συμφωνεί
πολύ με την άποψη αυτή, το 28,2% αρκετά και το 12,9% συμφωνεί πάρα πολύ.
Βασικά συμπεράσματα
Τα βασικά συμπεράσματα
που συνάγονται από την παρούσα έρευνα, καταλήγουν σε ταύτιση απόψεων μεταξύ
στελεχών δημόσιου και στελεχών ιδιωτικού τομέα καθότι και οι δύο ομάδες
ενδιαφέροντος:
·
Δεν
θεωρούν το υφιστάμενο πλαίσιο της ΕΚΕ επαρκές και, ειδικά, το πλαίσιο εκείνο
που ευνοεί τις συνεργασίες μεταξύ συμβατικών και κοινωνικών επιχειρήσεων, στα
πλαίσια της ΕΚΕ.
·
Θεωρούν
απαραίτητη τη θέσπιση επιπλέον μέτρων
νομοθετικού χαρακτήρα, καθώς και την καθιέρωση επιπλέον φορολογικών και άλλων
οικονομικών κινήτρων.
·
Έχουν
θετική άποψη στην προοπτική σύναψης συνεργασιών με κοινωνικές επιχειρήσεις, στα
πλαίσια της ΕΚΕ και των κοινωνικά υπεύθυνων δημόσιων πολιτικών, με διάφορους
τρόπους.
·
Θεωρούν
απαραίτητη την εφαρμογή κοινωνικά υπεύθυνων δημόσιων πολιτικών από τους φορείς
του δημοσίου, κατά τα πρότυπα του leadingbyexample.
Συζήτηση
Τόσο η ΕΚΕ όσο και οι κοινωνικές
επιχειρήσεις, έχουν κοινό στόχο την αντιμετώπιση κοινωνικών και περιβαλλοντικών
προβλημάτων, αλλά κάθε μία έννοια χωριστά, παράγει το δικό της αδιαμφισβήτητο
αποτέλεσμα στη μεγιστοποίηση των κοινωνικών ευκαιριών (Mitra&Borza, 2015), με
αποτέλεσμα να δημιουργούν ένα φυσικό ενδιαφέρον στις εκάστοτε κυβερνήσεις, για
την ανάπτυξη των τομέων αυτών.
Λόγω των ενδογενών περιορισμών που
αντιμετωπίζουν, έγκειται στους δημόσιους φορείς η δημιουργία ενός δυνατού και
λειτουργικού οικοσυστήματος, που στα πλαίσια της ΕΚΕ, θα υποστηρίζει τις
μακροχρόνιες συνεργασίες των ενδιαφερόμενων μερών και θα συμβάλλει στην επίλυση
πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικές επιχειρήσεις, όπως η
έλλειψη ορατότητας και ταυτότητας, η έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης
του ευρύτερου κοινού σχετικά με αυτές και οι δυσκολίες στην πρόσβαση σε
χρηματοδοτικούς πόρους (Lis&Wallberg&Nordstrom&Suvajevs&Ulande, 2017).
Δημιουργώντας έτσι, ένα πλήρες και δομημένο επιχειρησιακό
εθνικό σχέδιο για την ΕΚΕ, μπορούν συγχρόνως να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις
για την υποστήριξη των κοινωνικών επιχειρήσεων, στην προσπάθεια τους για την
επίλυση των δομικών προβλημάτων που
αντιμετωπίζουν μακροπρόθεσμα και για την επαρκή χρηματοδότηση αυτών.
Βιβλιογραφία
ελληνόγλωσση
Μενεξές, Γ. &
Οικονόμου, Α. (2016). Κανόνες και Οδηγίες
για τον Σχεδιασμό και τη Σύνταξη Ερωτηματολογίου. Τεχνική Έκθεση ΝοΕΓ3/16.
Θεσσαλονίκη: Τμήμα Γεωπονίας Α.Π.Θ., Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. Θεσσαλονίκης.
Τσαρδανίδης, Χ. (2015).
Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, Ελληνικές
επιχειρήσεις και ΜΚΟ. Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, 143 Β’, 2014, 85-120.
Επιτροπή των Ευρωπαϊκών
Κοινοτήτων (2001). Πράσινο Βιβλίο. Προώθηση
ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για την εταιρική κοινωνική ευθύνη.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
(2011). Ανακοίνωση της Επιτροπής στο
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική
Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Μια ανανεωμένη στρατηγική ΕΕ 2011-14
για την εταιρική κοινωνική ευθύνη.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
(2011). Ανακοίνωση της Επιτροπής.
Πρωτοβουλία για την κοινωνική επιχειρηματικότητα. Οικοδόμηση ενός
οικοσυστήματος για την προώθηση των κοινωνικών επιχειρήσεων στο επίκεντρο της
κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνικής καινοτομίας.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
(2011). Κοινωνικές Αγορές. Οδηγός για τη συνεκτίμηση
κοινωνικών πτυχών στις Δημόσιες Συμβάσεις.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή
(2016). Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική
Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών. Επόμενα βήματα για ένα βιώσιμο
ευρωπαϊκό μέλλον. Ευρωπαϊκή δράση για την αειφορία.
Υπουργείο Ανάπτυξης και
Επενδύσεων (2014). Κείμενο εργασίας για
το Σχέδιο της εθνικής στρατηγικής της Ελλάδας για την εταιρική κοινωνική ευθύνη.
Βιβλιογραφία
ξενόγλωσση
Durisova, M. & Bartosova, V. (2015). Corporate Social Responsibility of Public
Administration Employees. ReaserchGate.
Edwards, A. (2012). The
Sustainability Revolution: Portrait of a Paradigm Shift. ResearchGate 1-18.
Fox, T. Halina, W. & Howard, B. (2002). Public Sector Roles in Stregthening Corporate Social Responsibility: A
Baseline Study. TheWorldBank.
Gandhi, T. & Raina, S. (2018).
Social entrepreneurship: the need, relevance, facets and constraints.
Journal of Global Entrepreneurship Research. ResearchGate.
Keinert, C. (2008). Corporate
Social Responsibility as an International Strategy. ResearchGate.
Kinnear, L. (2018). Does
Government have a role to play in Corporate Social Responsibility? GivingForce.
Kim D. & Lim, U. (2017).
Social Enterprise as a Catalyst for Sustainable Local and Regional Development.
Semanticsholar, 1-15.
Lis, A. & Wallberg, N. & Nordstrom, T. & Suvajevs, A. &
Ulande, M. (2017). Social Enterprises and
Municipalities: cooperation, partnerships and synergies.
Mitra, C., Borza, A. (2010). The
Role of Corporate Social Responsibility in Social Entrepreneurship.
Phelan, B. (2017).Corporate Social
Responsibility: the role of the Public Sector and the future direction of
sustainable development. Public Affairs Ireland.
Rupp, D. & Mallori, D. (2015). Corporate
Social Responsibility. Psychological, Person-Centric and Progressing. ResearchGate, 1-30.
Silva, A. (2015). Social
Enterpreneurship and Corporate Social Responsibility: Differences and Points in
Common. Vol:2, No:2, 2015. ResearchGate, 1-9.
Steurer, R. (2010). The Role of
Governments in Corporate Social Responsibility: Characterising Public Policies
on CSR in Europe. ResearchGate.
Szegedi, K., Fulop, G., Bereczk, A. (2016). Relationships between Social Enterpreneurship, CSR and Social
Innovation: In Theory and Practice. World Academy of Science, Engineeiring
and Technology International Journal of Economics and Management Engineering.
Vol:10, No:5, 2016. ResearcGate, 1-7.
United Nations Global Compact & BertelsmannStiftung, (2010). The role of Governments in promoting
Corporate Responsibility and Private Sector Engagement in Development.
Widuto, A. (2017). EU Support for
social entrepreneurs. EuropeanParliament.
