Μια παγκόσμια πρωτοτυπία

Μόνο θλίψη προκαλεί η υποκρυπτόμενη σκοπιμότητα σε διατάξεις του νέου νόμου 4384/2016 (Α 78) για τους Αγροτικούς Συνεταιρισμούς. Ιδιαίτερα, όμως, κραυγαλέα περίπτωση είναι η περίπτωση του αριθμού σταυρών που μπορεί να θέσει το μέλος στο ενιαίο ψηφοδέλτιο για την εκλογή Διοικητικού Συμβουλίου συνεταιρισμού.

Στο άρθρο 17, στις παραγράφους 2 και 3 ο νόμος ορίζει:

«2. Η εκλογή των μελών του διοικητικού και του εποπτικού συμβουλίου διενεργείται με μυστική ψηφοφορία και με ενιαίο ψηφοδέλτιο. Στο ψηφοδέλτιο αναγράφονται με αλφαβητική σειρά τα ονοματεπώνυμα των υποψηφίων.

3. Ο αριθμός των σταυρών προτίμησης δεν μπορεί να υπερβαίνει το ένα τρίτο (1/3) του όλου αριθμού των μελών του διοικητικού ή εποπτικού συμβουλίου. Αν προκύπτει κλάσμα, ισχύει ο αμέσως επόμενος ακέραιος αριθμός. Ψηφοδέλτια που περιέχουν αριθμό σταυρών μεγαλύτερο από αυτόν που ορίζεται από το καταστατικό ή χωρίς σταυρό είναι άκυρα.»

Για να αντιληφθεί ο αναγνώστης το μέγεθος της οπισθοδρόμησης που επιχειρείται με τον περιορισμό του αριθμού των σταυρών αξίζει να αναφερθούν πρώτα τα ακόλουθα:

- Σε κανένα μέρος του κόσμου δεν περιορίζεται ο αριθμός των σταυρών που δικαιούται να θέσει το μέλος του συνεταιρισμού σε επίπεδο χαμηλότερο από τον αριθμό των προς εκλογή μελών του ΔΣ.

- Σε κανέναν θεσμό οικονομικής συνεργασίας (εταιρείες) δεν τόλμησαν οι διαδοχικές κυβερνήσεις να «παίζουν» με το σύστημα αρχαιρεσιών, όπως συνέβη με τους συνεταιρισμούς.

- Το ότι ο νόμος 2810/2000 είχε πρώτος εισαγάγει περικοπή του αριθμού σταυρών στο ήμισυ, προέκυψε ως προσωρινός συμβιβασμός, για την αποφυγή των παραταξιακών ψηφοδελτίων του νόμου 1541/1985.

Ιδού το ιστορικό:

α) Ο αρχικός νόμος 602/1915 (Υπουργός Α. Μιχαλακόπουλος, επί κυβερνήσεως Ε. Βενιζέλου) περί συνεταιρισμών, ανέφερε απλώς ότι η συνέλευση εκλέγει διοικητικό συμβούλιο. Στην πράξη καθιερώθηκε το ενιαίο ψηφοδέλτιο και αριθμός σταυρών μέχρι του αριθμού των μελών του ΔΣ.

β) Ο νόμος 921/1979 (Υπουργός Ι. Μπούτος, επί κυβερνήσεως Κ. Καραμανλή), διατήρησε το ίδιο καθεστώς.

γ) Ο νόμος 1257/1982 (Υπουργός Κ. Σημίτης, επί κυβερνήσεως Α. Παπανδρέου) κατάργησε το ενιαίο ψηφοδέλτιο και καθιέρωσε παραταξιακά ψηφοδέλτια, που δεν συναντώνται πουθενά στον κόσμο σε εκλογές συνεταιρισμών. Εκτός από τους συνεταιρισμούς, βοήθησε να γίνουν στα χωριά τα πράσινα, τα μπλε και τα κόκκινα καφενεία.

δ) Ο νόμος 1541/1985 (Υπουργός Κ. Σημίτης, επί κυβερνήσεως Α. Παπανδρέου), συνέχισε τα παραταξιακά ψηφοδέλτια.

ε) Ο νόμος 2169/1993 (Υπουργός Χρ. Κοσκινάς, επί κυβερνήσεως Κ. Μητσοτάκη), επανέφερε το ενιαίο ψηφοδέλτιο, αλλά ο αριθμός των σταυρών προτίμησης που μπορούσε να τεθεί ήταν ίσος με το ήμισυ συν ένα του αριθμού των μελών του ΔΣ.

στ) Ο νόμος 2181/1994 (Υπουργός Γ. Μωραΐτης, επί κυβερνήσεως Α. Παπανδρέου) επανέφερε το σύστημα των παραταξιακών ψηφοδελτίων).

ζ) Ο νόμος 2810/2000 (Υπουργός Γ. Ανωμερίτης, επί κυβερνήσεως Κ. Σημίτη), επανέφερε το ενιαίο ψηφοδέλτιο αλλά ο αριθμός σταυρών προτίμησης δεν μπορούσε να είναι μεγαλύτερος του μισού του όλου αριθμού των μελών του ΔΣ.

η) Ο νόμος 4015/2011 (Υπουργός Κ. Σκανδαλίδης, επί κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου) διατήρησε, στο θέμα αυτό, το καθεστώς του νόμου 2810/2000.

θ) Ο πρόσφατος νόμος 4384/2016 (Υπουργός Ε. Αποστόλου, επί κυβερνήσεως Α. Τσίπρα) «καινοτομεί» περαιτέρω, διατηρώντας μεν το ενιαίο ψηφοδέλτιο αλλά περιορίζοντας τον αριθμό σταυρών στο 1/3 του όλου αριθμού των μελών του ΔΣ.

Το ερώτημα είναι προφανές: Γιατί χρειάστηκαν αυτές οι παλινωδίες;

Και η απάντηση εξίσου προφανής: Για την εξυπηρέτηση κομματικών σκοπιμοτήτων!

Η απάντηση των υποστηρικτών των παραταξιακών ψηφοδελτίων ή του περιορισμού του αριθμού των σταυρών, είναι: «Για να εκπροσωπούνται όλες οι τάσεις».

Όμως, στους συνεταιρισμούς δεν υπάρχουν διαμορφωμένες τάσεις. Γι’ αυτό μπορούν να διακηρύσσουν το σύνθημά τους «εν τη ενώσει η ισχύς». Αν διαμορφώνονται συγκεκριμένες τάσεις, αυτές είναι κομματικές, καθοδηγούνται από κομματικούς μηχανισμούς και ενεργούν ανταγωνιστικά και όχι ενωτικά εντός του συνεταιρισμού. Επιδίωξή τους είναι η διαμόρφωση επιθυμητών κομματικών πλειοψηφιών στη διοίκηση του συνεταιρισμού και αυτό αποδείχθηκε κατά την περίοδο των μεγάλων κομματικών συγκρούσεων της δεκαετίας του ’80 και εν μέρει του ’90. Τότε, με την καθοδήγηση των ταλαντούχων κομματικών «εμπειρογνωμόνων» ήταν δυνατό οι μειοψηφίες να αναδεικνύονται σε πλειοψηφίες στις διοικήσεις μεγάλων συνεταιριστικών οργανώσεων!

Για τον περιορισμό του αριθμού των σταυρών ο Υπουργός Α.Α.Τ. δήλωσε (διαβάζοντας τη σχετική περικοπή) στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής: «Δεν μπορώ να κατανοήσω ότι δημοκρατικά διοικούμενες οργανώσεις, όπως οι συνεταιρισμοί, δεν τους απασχολούν οι πλειοψηφίες που θα εκλέγουν τα όργανά τους. Όταν σε μια κοινωνία ανθρώπων, που πρέπει να τους συνδέει η αλληλεγγύη, η αμοιβαία εμπιστοσύνη και η διαφάνεια, κάποιοι θέλουν συμπαγείς χειραγωγούμενες πλειοψηφίες για να διοικήσουν τους συνεταιρισμούς. Το είδαμε και το διαπιστώσατε χτες στη σχετική συζήτηση. Οι συνεταιρισμοί οφείλουν να επιδιώκουν τη σύνθεση μέσα από δημοκρατικό διάλογο, για να οικοδομήσουν πλατιά και ισχυρή διοικητική πλειοψηφία, προς όφελος των μελών του συνεταιρισμού και όχι μιας κλειστής ομάδας που εκμεταλλεύεται τον συγκεκριμένο χώρο. Αυτή η αντίληψη πρέπει να αλλάξει και γι’ αυτό εισάγεται/καθιερώνεται η σταυροδοσία του ενός τρίτου».

Θα ήταν εξαιρετικά συμπαθές το κήρυγμα του Υπουργού αν έλλειπε το «χειραγωγούμενες» και το «κλειστής ομάδας που εκμεταλλεύεται τον συγκεκριμένο χώρο».

Για να υπάρχουν χειραγωγούμενες πλειοψηφίες, θα πρέπει να υπάρχουν κάποιοι που τις χειραγωγούν. Αυτοί που έχουν τη δύναμη να το κάνουν είναι οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα. Οι συνεταιρισμοί είναι τα θύματα. Ο Υπουργός όφειλε να καταγγείλει τους θύτες, μεταξύ των οποίων και τον εαυτό του.

Οι κλειστές ομάδες που εκμεταλλεύονται τον συγκεκριμένο χώρο, ποιες μπορεί να είναι; Μήπως οι πλειοψηφίες που θα εκλέγονταν με το ενιαίο ψηφοδέλτιο και με δικαίωμα σε πλήρη αριθμό σταυρών; Μα ο κανόνας της δημοκρατίας είναι ότι «η πλειοψηφία κυβερνά και η μειοψηφία ελέγχει». Αν η πλειοψηφία αποτελεί κλειστή ομάδα που εκμεταλλεύεται το χώρο, στους συνεταιρισμούς, τουλάχιστον, η μειοψηφία μπορεί να εγκαταλείψει τους εκμεταλλευτές… Εκτός απ’ αυτό, αν υπάρχει εκμετάλλευση, είναι έργο της εποπτείας και της δικαιοσύνης να επισημαίνουν και να τιμωρούν τους εκμεταλλευτές.

Αν ο Υπουργός έφθανε να εξηγήσει «εκ βαθέων» (όπως ο αείμνηστος πρόεδρος της ΠΑΣΕΓΕΣ Ηλίας Σεϊτανίδης στο βιβλίο του) θα έλεγε: «Επιδίωξή μας είναι να συνδιοικούν τα κόμματα, και ακόμη τα μικρά κόμματα να συνασπίζονται διαμορφώνοντας τεχνητά πλειοψηφίες στο διοικητικό συμβούλιο».

Για να μην θεωρηθούν φαντασιώσεις τα παραπάνω, ιδού ένα παράδειγμα, που ανάλογό του χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν με επιτυχία, πετυχαίνοντας (π.χ.) 75 οργανωμένοι ψηφοφόροι να εκλέγουν 3 από τα 5 μέλη στο διοικητικό συμβούλιο έναντι 100 μη-οργανωμένων ψηφοφόρων:

Τα δεδομένα του παραδείγματος:

• Μέλη που ψήφισαν 175
• Αριθμός μελών στο ΔΣ 5
• Μέλη καθοδηγούμενα από 3 κόμματα 75 (25, 25, 25)
• Μέλη μη καθοδηγούμενα 100
• Αριθμός σταυρών το 1/3 των 5 (στρογγυλευόμενο σε) 2.
• Υποψήφιοι που προτείνονται από μη οργανωμένα μέλη 5 (ή περισσότεροι)
• Υποψήφιοι που προτείνονται από κόμματα 3.

Η προεργασία:

• Οι καθοδηγούμενοι από τα κόμματα ψηφοφόροι συγκεντρώνονται την παραμονή των αρχαιρεσιών και παραλαμβάνουν τα ψηφοδέλτια. Το άθροισμα των 150 σταυρών κατανέμεται σχεδιασμένα στους 3 υποψηφίους, από 50 σε καθέναν.
• Οι 200 σταυροί των μη καθοδηγούμενων ψηφοφόρων, διασπείρονται σε 5 ή περισσότερους υποψηφίους, π.χ. από 40 σε καθέναν.

Το αποτέλεσμα:

• Εκλέγονται οι 3 υποψήφιοι από τους 75 κομματικά καθοδηγούμενους ψηφοφόρους και 2 υποψήφιοι από τους 100 μη καθοδηγούμενους, οπότε η μειοψηφία των μελών αποτελεί πλειοψηφία του διοικητικού συμβουλίου.

Ευλόγως θα διερωτηθεί κάποιος: Γιατί να μην οργανωθούν και οι 100; Αυτό ακριβώς είναι το «τυρί στη φάκα». Διότι οδηγούνται και οι 100 να οργανωθούν κομματικά, με αποτέλεσμα όλοι να επιτυγχάνουν εκπροσώπηση στο διοικητικό συμβούλιο αλλά και όλοι να γίνονται κομματικά καθοδηγούμενοι. Αυτό, όμως, δεν είναι συνεταιρισμοί. Είναι σύμπραξη κομματικών στελεχών.

Αντί της ψεύτικης ενότητας εντός του συνεταιρισμού, είναι προτιμότερη η διάσπαση σε ανεξάρτητους συνεταιρισμούς και κομματικά εξαρτημένους (παράδειγμα της Ιταλίας), ώστε καθένας να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μετεχόντων με τον τρόπο που πιστεύει. Με τη διαφορά ότι οι εξαρτημένοι δεν μπορούν να επικαλούνται την τήρηση της 4^ης Αρχής της «Αυτονομίας και Ανεξαρτησίας» και της 6^ης Αρχής «Συνεργασία μεταξύ Συνεταιρισμών».

Όσον αφορά την αιτιολόγηση από τον Υπουργό, το «ωραίο ένδυμα» δεν μπορεί να κρύψει το «κακόσχημο σώμα».

Κ. Παπαγεωργίου