Διατάξεις αντίθετες προς τις Συνεταιριστικές Αρχές στον νέο Νόμο

Είναι πολύ πρόσφατη η ψήφιση νέου νόμου για τους Αγροτικούς Συνεταιρισμούς, που έγινε με συνοπτικές διαδικασίες, αλλά και πολλές οι αδυναμίες του, που οφείλονται κυρίως στην άγνοια των ιδιαιτεροτήτων του συνεταιριστικού θεσμού. Ακόμη, δεν είναι γνωστό ότι η Ελλάδα δεσμεύεται για την τήρηση των Συνεταιριστικών Αρχών από τη «Σύσταση 193 του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) για την προώθηση των συνεταιρισμών», την οποία έχει προσυπογράψει, και στην οποία είναι ενταγμένες οι Διεθνείς Συνεταιριστικές Αρχές, οι οποίες στη συνοπτική τους διατύπωση είναι:

• 1. Ελεύθερη και εθελοντική συμμετοχή
• 2. Δημοκρατική διοίκηση εκ μέρους των μελών
• 3. Οικονομική συμμετοχή των μελών
• 4. Αυτονομία και ανεξαρτησία
• 5. Εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση
• 6. Συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών, και
• 7. Ενδιαφέρον για την κοινότητα.

Στο ψηφισμένο κείμενο του νέου νόμου, υπάρχουν σημεία που καταστρατηγούνται ή εφαρμόζονται περιοριστικά οι περισσότερες από τις Συνεταιριστικές Αρχές. Παραβλέπονται επίσης και οι «Κατευθυντήριες Γραμμές του ΟΗΕ, που στοχεύουν στη δημιουργία υποστηρικτικού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη των συνεταιρισμών» και οι «Ερμηνευτικές Οδηγίες για τις Συνεταιριστικές Αρχές» της Διεθνούς Συνεταιριστικής Ένωσης (ICA). Παραδείγματα εκτροπής είναι τα ακόλουθα:

Σχετικά με την Αρχή 1 (Ελεύθερη και εθελοντική συμμετοχή): Περιορίζεται η ελευθερία ίδρυσης συνεταιρισμού, με τον καθορισμό από τον νέο νόμο υψηλού αριθμού ιδρυτικών μελών. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στις ευρωπαϊκές χώρες ο αριθμός κυμαίνεται μεταξύ 2 και 10. Η πράξη έχει δείξει ότι ο μεγάλος αριθμός ιδρυτικών μελών δεν είναι ο παράγων που οδηγεί στη δημιουργία μεγάλων συνεταιρισμών, ούτε ο μικρός αριθμός οδηγεί στη διάλυση μεγάλων συνεταιρισμών. Το μόνο που επιτυγχάνει ο μεγάλος αριθμός ιδρυτικών μελών είναι η αποθάρρυνση των ολιγομελών ομάδων και ο προσανατολισμός τους προς εταιρικές μορφές συνεργασίας.

Σχετικά με την Αρχή 2 (Δημοκρατική διοίκηση εκ μέρους των μελών): Ο περιορισμός που επιβάλλει ο νόμος στον αριθμό σταυρών στις αρχαιρεσίες στο 1/3 του αριθμού των μελών του Δ.Σ., δεν διευρύνει αλλά περιορίζει τον δημοκρατικό χαρακτήρα των συνεταιρισμών. Με τον περιορισμό του αριθμού σταυρών, ουσιαστικά δεν εκλέγεται διοίκηση του συνεταιρισμού αλλά συνέλευση αντιπροσώπων υποομάδων της γενικής συνέλευσης. Όμως, ο συνεταιρισμός δεν αποτελείται από υποομάδες αλλά συνιστά μία ομάδα με κοινούς στόχους. Γι’ αυτό, άλλωστε, παρόμοιο σύστημα δεν ανευρίσκεται στη συνεταιριστική νομοθεσία καμιάς χώρας. Η Αιτιολογική Έκθεση δεν αιτιολογεί την επιλογή αυτή. Είναι δε απορίας άξιο το ότι δεν σχολιάζεται από την Επιστημονική Επιτροπή της Βουλής.

Επίσης, δεν παρέχεται η δυνατότητα υιοθέτησης της πολλαπλής ψήφου (μέχρι ενός χαμηλού αριθμού), με βάση τις συναλλαγές, εάν προβλέπεται από το καταστατικό. Η γενική συνέλευση, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχει τη δυνατότητα να αποφασίζει, εάν επιθυμεί την υιοθέτηση της πολλαπλής ψήφου.

Σχετικά με την Αρχή 3 (Οικονομική συμμετοχή των μελών: Στερείται από τα μέλη η δυνατότητα διαφοροποιημένης συμμετοχής στον αριθμό μερίδων (μέσω πρόσθετων υποχρεωτικών μερίδων και συνδεδεμένων με πολλαπλή ψήφο), για τις οποίες εγγράφονται με βάση το ύψος των συναλλαγών. Έτσι, περιορίζεται η δυνατότητα άντλησης πόρων από τα ίδια τα μέλη και ενθαρρύνεται ο τραπεζικός δανεισμός, ο οποίος είναι πολλαπλώς επιβαρυντικός σε σύγκριση με το κεφάλαιο των μερίδων.

Σχετικά με την Αρχή 4 (Αυτονομία και ανεξαρτησία): Ο περιορισμός του αριθμού σταυρών στις αρχαιρεσίες, αποτελεί στοιχείο περιοριστικό στις επιλογές που είναι διαθέσιμες στα μέλη και δεν συναντάται σε άλλες μορφές επιχειρήσεων. Ερωτάται, γιατί δεν εφαρμόζεται ανάλογος κανόνας στη νομοθεσία για τις ανώνυμες εταιρείες.

Επίσης, η Εποπτεία εκ μέρους κρατικού φορέα δεν εξασφαλίζει ουδετερότητα και, επιπλέον, δεν υπάρχει μηχανισμός προετοιμασίας ειδικευμένων εποπτών.

Ακόμη, είναι αντίθετος προς την αυτονομία και ανεξαρτησία των συνεταιρισμών ο δια του νόμου καθορισμός του ποσοστού παράδοσης της παραγωγής, όπως με τους κανόνες της Ε.Ε. ισχύει για τις Οργανώσεις Παραγωγών. Οι Οργανώσεις Παραγωγών αποτελούν υποκατηγορία των συνεταιρισμών που επιλέγουν να εφαρμόζουν τους περιορισμούς του σχετικού κανονισμού της Ε.Ε. Στους συνεταιρισμούς, ο κανόνας αυτός πρέπει να αποτελεί στοιχείο του καταστατικού ή του εσωτερικού κανονισμού και να αποφασίζεται από τη γενική συνέλευση.

Σχετικά με την Αρχή 5 (Εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση): Η ευθύνη και η υποχρέωση των συνεταιρισμών να παρέχουν οι ίδιοι εκπαίδευση και κατάρτιση, μεταβιβάζεται από τον νόμο σε κρατικό φορέα, ενώ χρηματοδοτείται από τους συνεταιρισμούς. Στους συνεταιρισμούς πρέπει να υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης σε μηχανισμούς εκπαίδευσης και κατάρτισης και όχι τυπική εφάπαξ συμμετοχή σε σεμινάριο.

Σχετικά με την Αρχή 6 (Συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών): Αντί για την παροχή δυνατότητας ίδρυσης δευτεροβάθμιων και τριτοβάθμιων συνεταιριστικών οργανώσεων, υποχρεώνονται οι συνεταιρισμοί να ιδρύουν Ανώνυμες Εταιρείες αν επιθυμούν (όπως επιβάλλουν οι Αρχές) να συνεργασθούν μεταξύ τους.

Ακόμη δεν προβλέπεται από τον νόμο δυνατότητα ίδρυσης συνεταιριστικής κορυφαίας οργάνωσης συντονισμού και εκπροσώπησης.

Επιπλέον, τόσον ο ΟΗΕ, όσο και η ΔΟΕ τονίζουν την υποχρέωση της Πολιτείας να θεσπίζει για τους συνεταιρισμούς κανόνες που δεν θα είναι λιγότερο ευνοϊκοί από τους ισχύοντες σε άλλες μορφές επιχειρήσεων και για τον σεβασμό των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του συνεταιριστικού θεσμού. Στον νέο νόμο η κρατική εμπλοκή πλεονάζει, πράγμα που δεν συμβαίνει στη νομοθεσία για τις εταιρείες.

Ειδικότερα σημειώνεται ότι:

• Όσο συχνότερα μεταβάλλεται το θεσμικό πλαίσιο των συνεταιρισμών, τόσο περισσότερο βλάπτεται ο συνεταιριστικός θεσμός.
• Ο συνεταιριστικός νόμος οφείλει να καθορίζει τις βασικές κατευθύνσεις του συνεταιριστικού θεσμού, χωρίς να επηρεάζεται από συγκυριακές καταστάσεις.

Επειδή οι συνεταιρισμοί αποτελούνται από μέλη που έχουν κοινό στόχο, όπως επισημαίνει και ο ορισμός του συνεταιρισμού, και ο θεσμός είναι διακομματικός, θα ήταν πολύ χρήσιμο να συσταθεί στο Κοινοβούλιο μια Διαρκής Επιτροπή Συνεταιρισμών, για όλες τις κατηγορίες συνεταιρισμών, η οποία να εμβαθύνει στα θέματα του συνεταιριστικού θεσμού και να επεξεργάζεται σχετικά θέματα, όπως συμβουλεύει ο ΟΗΕ.

Κ. Παπαγεωργίου