Το ύψος της μερίδας στους συνεταιρισμούς

Από την πρώτη τους Αρχή, οι συνεταιρισμοί διακηρύσσουν ότι είναι ελεύθεροι και εθελοντικοί, δηλαδή, όποιος μπορεί να εξυπηρετηθεί από τις υπηρεσίες που προσφέρει ο συνεταιρισμός, μπορεί να γίνει μέλος, εάν το θέλει, και να αποχωρήσει από τον συνεταιρισμό εάν αυτό θέλει. Αλλά αυτή η ελευθερία εισόδου και εξόδου δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως απόλυτη, χωρίς περιορισμούς. Στις υποχρεώσεις εισόδου περιλαμβάνεται η καταβολή της αξίας μιας τουλάχιστον συνεταιριστικής μερίδας, της οποίας το ύψος καθορίζεται από το καταστατικό, δηλ. από τα ίδια τα μέλη.

Δεν υπάρχει κανόνας για τον καθορισμό του ύψους της συνεταιριστικής μερίδας. Ορισμένοι νόμοι θεώρησαν σκόπιμο να ορίζεται το ύψος της μερίδας από τον νόμο (όπως οι νόμοι 921/79 και ο 1541/85) ενώ άλλοι (4015/2011) όρισαν το ελάχιστο του συνολικού συνεταιριστικού κεφαλαίου, ακολουθώντας το παράδειγμα του Κανονισμού 1435/2003 για τον Ευρωπαϊκό Συνεταιρισμό. Όμως, τα ίδια τα μέλη ενός συνεταιρισμού είναι σε θέση να αποφασίζουν για το ύψος της μερίδας και στην πράξη υπάρχουν και νομοθεσίες που δέχονται την ίδρυση συνεταιρισμών χωρίς αρχικό κεφάλαιο. Το κεφάλαιο του συνεταιρισμού σχηματίζεται από την παρακράτηση του συνόλου ή μέρους των πλεονασμάτων διαχείρισης που δημιουργεί η λειτουργία του συνεταιρισμού.

Δύο γενικοί κανόνες μπορεί να θεωρηθούν οδηγοί για τον προσδιορισμό του ύψους της συνεταιριστικής μερίδας. Ο πρώτος είναι η δυνατότητα των μελών και ο δεύτερος η ανάγκη που έχει ο συνεταιρισμός σε κεφάλαια. Όταν τα μέλη έχουν μικρή δυνατότητα, προφανώς δεν θα συμφωνήσουν σε μεγάλου ύψους μερίδα αλλά και ο συνεταιρισμός δεν θα μπορεί να έχει μεγάλες φιλοδοξίες για γρήγορη ανάπτυξη, εκτός αν πρόκειται για συνεταιρισμό με γρήγορη ανακύκλωση κεφαλαίου, όπως ένας προμηθευτικός συνεταιρισμός. Στην περίπτωση που ο συνεταιρισμός έχει ανάγκη από σοβαρές επενδύσεις για να προσφέρει τις επιδιωκόμενες υπηρεσίες στα μέλη του, τα απαιτούμενα ποσά είναι μεγάλα, οπότε και το ύψος της μερίδας θα είναι ανάλογο.

Ασφαλώς, υπάρχει ο αντίλογος ότι υπάρχει η δυνατότητα του τραπεζικού δανεισμού. Όμως, αυτή η λύση ενδείκνυται σε περιπτώσεις που θεωρείται σχεδόν βέβαιη η απόδοση του δανειακού κεφαλαίου, ώστε να εξυπηρετηθεί το δανειακό κεφάλαιο και να παραχθεί πρόσθετο όφελος για τα μέλη του συνεταιρισμού. Γενικά, το κεφάλαιο από εξωτερικές πηγές δεν θεωρείται η προσφορότερη λύση για τους συνεταιρισμούς.

Σε πολλές περιπτώσεις, τα μέλη (ή τα υποψήφια μέλη) ενός συνεταιρισμού δεν έχουν την ίδια δυνατότητα καταβολής σημαντικού ύψους μερίδας ή δεν συμφωνούν να διακινδυνεύσουν ένα σημαντικό ποσό για μια δραστηριότητα του συνεταιρισμού για την οποία έχουν αμφιβολίες ως προς την επιτυχία. Τότε, λιγότερα μέλη με σημαντικού ύψους μερίδες παίρνουν την πρωτοβουλία και επενδύουν σε μια κατεύθυνση που αποδεικνύεται επιτυχημένη. Όταν η επιτυχία της πρωτοβουλίας σταθεροποιηθεί, τότε συνήθως συμβαίνει να ενδιαφέρονται να γίνουν μέλη και εκείνοι που προηγουμένως δίσταζαν ή δεν μπορούσαν να καταβάλουν σημαντικού ύψους μερίδα. Αυτή φαίνεται να είναι η περίπτωση του συνεταιρισμού «Πελεκάνος», που επεξεργάζεται και διαθέτει τα γνωστά φασόλια γίγαντες «Πρεσπών».

Εύλογη είναι η απαίτηση των υφιστάμενων μελών να καταβάλουν ανάλογη μερίδα τα νέα μέλη. Από την άλλη πλευρά, οι συνεταιρισμοί στοχεύουν να περιλαμβάνουν στους κόλπους τους όσους μπορούν να κάνουν χρήση των υπηρεσιών τους. Πολύ περισσότερο στην περίπτωση του «Πελεκάνου», που έχει σχέδια επέκτασης και σε νέους τρόπους αξιοποίησης της πρώτης ύλης αλλά και σε νέους κλάδους και προϊόντα, όπως η κτηνοτροφία.

Αν από απόψεως αρμονικής συνεργασίας των υφιστάμενων με τα νέα μέλη δεν υπάρχει πρόβλημα, λύση μπορεί να βρεθεί. Στη δραστηριότητα των φασολιών θα μπορούσαν να γίνουν δεκτά νέα μέλη, τα οποία θα δεχθούν να καταβάλουν αρχικά ένα μέρος της μερίδας και το ποσό αυτό να συμπληρώνεται κάθε χρόνο από τα πλεονάσματα που αντιστοιχούν σε αυτά τα μέλη, τα οποία θα προσθέτονται στη μερίδα, μέχρι να εξισωθούν με τη μερίδα των υφιστάμενων μελών. Αυτό εξυπηρετεί και τα υφιστάμενα μέλη, διότι αυξάνει το μέγεθός του και την μείωση του κόστους διαχείρισής του (μείωση του οριακού κόστους).

Ο φιλόδοξος στόχος επέκτασης και στην κτηνοτροφία, χρειάζεται εξ αρχής σαφείς κανόνες τήρησης χωριστών λογαριασμών αλλά και λεπτούς χειρισμούς ισορροπιών στη συνεταιριστική διακυβέρνηση.

Κ. Παπαγεωργίου