Τρύφων Ε., Σεργάκη Π., "Οι Καταναλωτικοί Συνεταιρισμοί στην Ελλάδα"

Ελένη Τρύφων¹, Παναγιώτα Σεργάκη²

¹Φοιτήτρια του Τμήματος Γεωπονίας, Τομέα Αγροτικής Οικονομίας, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ΑΠΘ

²Αναπλ. Καθηγήτρια του Τμήματος Γεωπονίας, Τομέα Αγροτικής Οικονομίας, Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ΑΠΘ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

    Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να μελετήσει τον ρόλο που διαδραματίζουν οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί στην Ελλάδα και να παρουσιάσει αντίστοιχους συνεταιρισμούς που έχουν συγκροτηθεί στο εξωτερικό. Με εμπειρική, ποιοτική έρευνα που έγινε σε στελέχη καταναλωτικών συνεταιρισμών τον Αύγουστο του 2019 αναδείχθηκαν τα δυνατά τους σημεία και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Η δύσκολη οικονομική κατάσταση της Ελλάδας έχει επηρρεάσει την απόδοση των καταναλωτικών συνεταιρισμών αλλά σε μικρότερο βαθμό από ομοειδείς επιχειρήσεις. Οι καταναλωτές στηρίζουν τις προσπάθειες αυτών των συνεταιρισμών για διάφορους κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους.  Οι πιο σημαντικοί από αυτές τις δύο κατηγορίες είναι  η στήριξη των παραγωγών και των τοπικών προϊόντων, η δίκαιη αμοιβή τους, η αναγνωρισμένη ποιότητα των τοπικών προϊόντων και η παράκαμψη των μεσαζόντων προς όφελος των παραγωγών και των καταναλωτών.

1.      ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Παγκόσμιο Συνεταιριστικό Κίνηµα, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει, αναπτύσσεται διαρκώς. Σύμφωνα με τη Διεθνή Συνεταιριστική Συμμαχία- ICA (2016), οι συνεταιρισμοί έχουν ένα δισεκατομμύριο μέλη σε όλο τον κόσμο. Οι 300 μεγαλύτεροι συνεταιρισμοί είχαν συνολικό ετήσιο κύκλο εργασιών ύψους 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2010 (World Co-operative Monitor: Εξερευνώντας τη Συνεταιριστική Οικονομία, 2012). Το 40% των νοικοκυριών της Αφρικής ανήκουν σε συνεταιρισμούς. Στην Ινδία, οι καταναλωτικές ανάγκες για το 67% των αγροτικών νοικοκυριών καλύπτονται από τους συνεταιρισμούς (ILO, 2011).

Η πλειονότητα τους δραστηριοποιείται στο χώρο των τροφίμων και εξαιτίας της ουσιαστικής συμβολής τους στην ανταγωνιστικότητα αυτού του κλάδου διαδραματίζουν ρυθμιστικό ρόλο στη λειτουργία της αγοράς (Κοντογεώργος κ.α. 2015; Παπαγεωργίου, 2007; Καμενίδης, 2005). Για παράδειγμα, στην Ολλανδία, στον τομέα της γεωργίας, το μερίδιο αγοράς τους κυμαίνεται σε ποσοστά πάνω από το 80%,  στη Φιλανδία κοντά στο 80% και στην Ιταλία πάνω από 50%.

Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί είναι μία μορφή αστικού συνεταιρισμού με σκοπό την προμήθεια των μελών τους (αλλά και των μη- μελών) με προϊόντα διατροφής και γενικότερα με είδη που βρίσκονται στα σούπερ μάρκετ σε χαμηλότερες τιμές, με την καλύτερη δυνατή ποιότητα, συντελώντας στην αύξηση της αγοραστικής δύναμης των μελών τους. Συστήνονται από πολίτες με κεφάλαιο που δημιουργείται από την ισόποση συνεισφορά των μελών (συνεταιριστική μερίδα). Πρόκειται για μη-κερδοσκοπικές οικονομικές μονάδες που ανήκουν και ελέγχονται από τα μέλη- καταναλωτές. Διαθέτουν τα προϊόντα τους στο κόστος γιατί δεν έχουν ως σκοπό το κέρδος αλλά την κάλυψη των αναγκών των μελών τους.

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει τους καταναλωτικούς συνεταιρισμούς που δραστηριοποιούνται πιο έντονα σήμερα στην Ελλάδα. Επιπλέον, να αναδείξει τον ρόλο που διαδραματίζουν, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και  να παρουσιάσει αντίστοιχους συνεταιρισμούς που λειτουργούν στο εξωτερικό.

2.      ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΏΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ

Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί ανήκουν στην κατηγορία των αστικών συνεταιρισμών. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, πρόκειται για την «εκούσια ένωση προσώπων με οικονομικό σκοπό, η οποία, χωρίς να αναπτύσσει δραστηριότητες αγροτικής οικονομίας, αποβλέπει ιδίως με την συνεργασία των μελών του στην οικονομική, κοινωνική, πολιτιστική ανάπτυξη των μελών του και τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής τους μέσα στην κοινή τους επιχείρηση». Είναι ανοικτού τύπου συνεταιρισμοί όπου μπορεί να συμμετάσχει κάποιος ελεύθερα εφόσον δεν ασκεί ανταγωνιστικό επάγγελμα (super market κλπ). Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί γνώρισαν μεγάλη άνθιση στη διάρκεια του πολέμου και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, στην συνέχεια όμως εξασθένησαν. Τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, επανήλθε η τάση στην κοινωνία για αγορά προϊόντων χωρίς μεσάζοντες ή μέσω καταναλωτικών συνεταιρισμών που πουλάνε προϊόντα σε τιμές κόστους (Ζλατάνου, 2014). Από έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί μειώνουν τη φτώχεια και συμβάλλουν θετικά στην ανάπτυξη της επιχείρησης και της περιοχής (ICA, 2013, p. 11).

Οι κοινωνικοί- καταναλωτικοί συνεταιρισμοί εμφανίζονται σήμερα σε πέντε βασικές μορφές (Ζλατάνου, 2014, σελ. 35-36):  

1.      Εθελοντική μορφή καταναλωτικού συνεταιρισμού: Βασίζεται στη μαζική αγορά αγαθών και στη διάθεση τους στα μέλη του στην τιμή κόστους με εθελοντική εργασία για τη διανομή τους, χωρίς δηλαδή την επιδίωξη κέρδους.

2.      Επαγγελματική μορφή συνεταιρισμού σούπερ μάρκετ: Πρόκειται για μια συλλογική επιχείρηση με πολλούς ισότιμους μετόχους, για την εξασφάλιση των κεφαλαίων εκκίνησης. Αυτό το είδος καταναλωτικού σούπερ μάρκετ πουλάει τα προϊόντα του κοντά στις τιμές της αγοράς. Έχουμε δηλαδή το μέγιστο οικονομικό όφελος για τους συνεταίρους.

3.      Υβριδική μορφή καταναλωτικού συνεταιρισμού: Βασίζεται στην σύμπραξη καταναλωτών και ιδιοκτητών συνεταιριστικού παντοπωλείου. Οι καταναλωτές συμμετέχουν στο κοινό Διοικητικό Συμβούλιο με ίδιο αριθμό μελών με αυτό των ιδιοκτητών. Ο Πρόεδρος του συνεταιρισμού είναι πάντα μέλος των καταναλωτών. Με τις συνδρομές των καταναλωτών και τα κεφάλαια των ιδιοκτητών αρχίζει τη λειτουργία του ο συνεταιρισμός. Στόχος του συνεταιρισμού είναι η πώληση προϊόντων σε χαμηλές τιμές. Το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων χορηγείται στους ιδιοκτήτες συνεταιριστές. Αυτοί,  εξασφαλίζουν σταθερές πωλήσεις με την συνεργασία του συνεταιρισμού  με σταθερό αριθμό καταναλωτών. Οι καταναλωτές ωφελούνται εξαιτίας των χαμηλών τιμών και της άριστης ποιότητας. Αυτό το σύστημα ακολουθείται από τους καταναλωτικούς συνεταιρισμούς EROSKI στην Ισπανία.

4.      Πρώιμη πρακτική εφαρμογή υπεύθυνης κατανάλωσης. Πρόκειται για την μαζική προμήθεια ειδών διατροφής από οργανωμένη ομάδα καταναλωτών, μόνο από ένα σούπερ μάρκετ για κάθε μήνα, αυτό που θα έχει την καλύτερη έκπτωση, μετά από διαπραγματεύσεις με όλα τα σούπερ μάρκετ.

5.      Προτεινόμενο ελληνικό μικτό μοντέλο καταναλωτικού συνεταιρισμού με κοινωφελείς προεκτάσεις μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί αυτού του είδους προσφέρουν προϊόντα σε τιμές σχεδόν χονδρικής γιατί ενδιαφέρονται κυρίως για την ευημερία των μελών τους. Με μια συνδρομή ελάχιστα μεγαλύτερη της τιμής χονδρικής αγοράς αλλά πολύ μικρότερη από την τιμή διάθεσης των προϊόντων στην ελεύθερη αγορά, υπάρχει η δυνατότητα δημιουργίας ενός αποθεματικού ικανού να χρηματοδοτήσει θέσεις εργασίας στο σούπερ μάρκετ συντελώντας στην μείωση της ανεργίας.  

3.      ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

    Σήμερα, υπάρχουν αρκετοί καταναλωτικοί συνεταιρισμοί που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Οι περισσότεροι από αυτούς ασχολούνται με την εμπορία ποιοτικών και συχνά βιολογικών προϊόντων. Παρακάτω παρουσιάζονται οι μεγαλύτεροι Καταναλωτικοί Συνεταιρισμοί της Ελλάδας.

a.       Κοινωνικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Θεσσαλονίκης “Βίος Coop”

 Ο Κοινωνικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Βίος Coop αποτελεί δίκτυο της Κοινωνικής Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας με έδρα του τη Θεσσαλονίκη. Ιδρύθηκε το 2011, ως αστική μη κερδοσκοπική εταιρία, από την κοινή πρωτοβουλία πολλών καταναλωτών να ενώσουν τις μικροοικονομικές τους δυνάμεις προκειμένου να αποκτήσουν διαπραγματευτική δύναμη απέναντι στους προμηθευτές και να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση της εποχής. Κύριοι σκοποί του συνεταιρισμού είναι να προσφέρει ελληνικά προϊόντα σε συμφέρουσες τιμές στην καλύτερη ποιότητα, να προωθήσει την ισότητα προσφέροντας αλληλεγγύη, δικαιοσύνη, ατομική και συλλογική ελευθερία, να προβάλει περιβαλλοντικά φιλικές πρακτικές και αξίες, να αξιοποιήσει αποτελεσματικά τη δυναμική του προς όφελος του συνόλου και να συντελέσει στην κοινωνική ευημερία. Μέσα από την επίτευξη αυτών των στόχων υποστηρίζει τους πιο αδύναμους οικονομικά καταναλωτές.

    Ο συνεταιρισμός Βίος Coop συνεργάζεται με πολλούς  αγροτικούς συνεταιρισμούς, με στόχο να αποτρέψει την εκμετάλλευση που δέχεται από τους μεσάζοντες στην εφοδιαστική αλυσίδα ενισχύοντας παράλληλα τις σχέσεις παραγωγών και καταναλωτών.

    Ο Βίος Coop λειτουργεί με την βοήθεια ενός Εποπτικού Συμβουλίου που ελέγχει συνεχώς το Διοικητικό Συμβούλιο του συνεταιρισμού. Το Διοικητικό Συμβούλιο υποβάλλει ετήσια έκθεση αποτελεσμάτων, αξιολογoύνται οι δράσεις του και εάν θεωρήσουν τουλάχιστον πενήντα μέλη ότι υπάρχει πρόβλημα μπορούν να συγκαλέσουν Γενική Συνέλευση. Ο συνεταιρισμός έχει ως πρότυπο τον όμιλο Επιχειρήσεων της Μοντραγκόν, ο οποίος αποτελεί πρότυπο συνεργατικών – συνεταιριστικών επιχειρήσεων λόγω της μεγάλης επιτυχίας που είχε και έχει από το 1956.

b.     Συνεταιρισμός Αλληλέγγυας Οικονομίας “Συν-Άλλοις”

Στην Αθήνα δραστηριοποιείται στο χώρο των τροφίμων από το φθινόπωρο του 2011 ο μη κερδοσκοπικός συνεταιρισμός για την Αλληλέγγυα Οικονομία «Συν-Άλλοις». Οι βασικοί στόχοι του συνεταιρισμού «Συν-Άλλοις» είναι να παρέχει στους καταναλωτές προϊόντα ποιοτικά και σε όσο το δυνατόν οικονομικότερες τιμές, να ανταμείβει την προσπάθεια των παραγωγών με αξιοπρέπεια, να υπάρχει μέριμνα για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, να εξασφαλίζει τη βιωσιμότητα και λειτουργία των οργανώσεων διακίνησης και τέλος να δημιουργεί μακροχρόνιες σχέσεις αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης με τα μέλη τους και τους καταναλωτές.

    Ένα από τα κυριότερα προϊόντα που προωθεί ο συνεταιρισμός είναι ο επεξεργασμένος βιολογικός καφές που εισάγεται από το Μεξικό. Προέρχεται από συνεταιρισμούς παραγωγής καφέ του ζαπατίστικοι κινήματος στην Τσιάπας. Σε σύγκριση με τους τοπικούς μεσάζοντες, ο συνεταιρισμός «Συν-Άλλοις» εξασφαλίζει την κάλυψη του κόστους παραγωγής (60% συνολικής αξίας). Στον ευρωπαϊκό χώρο ο συντονισμός αυτών των όρων πραγματοποιείται μέσω του δικτύου RedProZapa μέλος του οποίου είναι και ο συνεταιρισμός Συν-Άλλοις. Άλλα προϊόντα που εισάγουν και επεξεργάζονται είναι το κακάο και η ζάχαρη με προέλευση την Ιταλία (Libero Mondo) και τη Γερμανία (El Puente).

    Επιπλέον, ο συνεταιρισμός προσπαθεί να αναπτύξει συνεργασίες με εγχώριους προμηθευτές. Η επιλογή των μικροπαραγωγών και μεταποιητών γίνεται βάσει κάποιων κριτηρίων όπως η συλλογική οργάνωση, η ποιότητα και εντοπιότητα των προϊόντων, η καλλιέργεια παραδοσιακών ποικιλιών και η διάθεση συμμετοχής σε μια εναλλακτική αλυσίδα διακίνησης η οποία θα συσφίγγει τις σχέσεις του παραγωγού με τον καταναλωτή.

Η εργασία κατανέμεται σε ίσο χρόνο για όλους και φυσικά με βάση τις ικανότητες και τις προτιμήσεις του κάθε μέλους, ενώ η αμοιβή είναι ίδια για όλα τα μέλη. Ακόμη και στα διοικητικά και λειτουργικά θέματα του συνεταιρισμού οι τελικές αποφάσεις λαμβάνονται συλλογικά κατόπιν συνελεύσεων, με θεμέλιο τον αλληλοσεβασμό και την αμοιβαία κατανόηση. Βασικοί στόχοι αυτής της εναλλακτικής επιχείρησης είναι η εξασφάλιση μιας αξιοπρεπούς ανταμοιβής, η εισαγωγή νέων μελών στον συνεταιρισμό, η μείωση των τιμών πώλησης των προϊόντων και η ενίσχυση της αλληλέγγυας οικονομίας.

    Επιπλέον, ο συνεταιρισμός προσπαθεί να ασκήσει επιρροή στο κοινωνικό περιβάλλον των ατόμων μέσα από διάφορες παράλληλες δραστηριότητες. Οργανώνει εκδηλώσεις σχετικές με την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, την αγροοικολογία και την ανάπτυξη και προσκαλεί όλα τα μέλη να συμμετάσχουν ενεργά σε εργαστήρια, φεστιβάλ και πλήθος εγχώριων και διεθνών φόρουμ (Συν.Άλλ.οις, 2011).

c.     Καταναλωτικός – Παραγωγικός Συνεταιρισμός “Το Κουκούλι”

Ο Καταναλωτικός Παραγωγικός Συνεταιρισμός “το Κουκούλι” στοχεύει στην άσκηση πρακτικών δραστηριοτήτων με πολύπλευρο χαρακτήρα που καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του επαγγελματικού, περιβαλλοντικού και πολιτισμικού φάσματος και  βασίζεται στις αρχές της απομεγένθυσης και της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Ο συνεταιρισμός ενημερώνει τους καταναλωτές σχετικά με την ποιότητα των προϊόντων που προμηθεύονται. Επιπρόσθετα, δίνει στους παραγωγούς τη δυνατότητα αξιολόγησης των μεθόδων καλλιέργειας που εφαρμόζουν και τους τρόπους παραγωγής των προϊόντων επιμορφώνοντας τους σχετικά με τη βλαπτικότητα των λιπασμάτων και των φαρμάκων για την υγεία των ανθρώπων και  την προστασία του περιβάλλοντος. Εξασφαλίζοντας όσο το δυνατόν καλύτερες τιμές πώλησης και αγοράς των προϊόντων τόσο για τους παραγωγούς όσο και για τους καταναλωτές, είναι και οι δύο πλευρές ικανοποιημένες και παραμερίζονται οι μεσάζοντες. Ταυτόχρονα, οι καταναλωτές βρίσκονται σε άμεση επαφή με τους παραγωγούς και έτσι προάγονται σχέσεις εμπιστοσύνης και ομαλούς συνεργασίας των δύο πλευρών.

d.       Προμηθευτικός και Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης Καταναλωτών Κρήτης “SYN.KA”

Ο Προμηθευτικός- Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Περιορισμένης Ευθύνης  Κρήτης με την επωνυμία  SYN.KA Super Market δημιουργήθηκε στα Χανιά το 1979 με 482 ιδρυτικά μέλη. Ο βασικότερος σκοπός ίδρυσης του συνεταιρισμού ήταν να αλλάξει το σκηνικό των πωλήσεων που επικρατούσε εκείνη την περίοδο και να οδηγήσει την κατάσταση προς όφελος των καταναλωτών. Συγκεκριμένα, τη δεκαετία του ’70 είχε παρατηρηθεί στην Ελλάδα το φαινόμενο της αύξησης της τιμής για προϊόντα που χρησιμοποιούνταν για καθημερινή χρήση με παράλληλη μείωση της ποιότητάς τους ως αποτέλεσμα της συγκέντρωσης της πώλησης των εν λόγω ειδών σε ολοένα και λιγότερες αλυσίδες σουπερμάρκετ. Έκτοτε, ο συνεταιρισμός ακολούθησε μια αναπτυξιακή πορεία η οποία οφείλεται κυρίως στη διατήρηση της πίστης του στις αρχές και τις αξίες του. Οι καταναλωτές τον αποδέχτηκαν με αποτέλεσμα να επεκταθεί δυναμικά στην αγορά ολόκληρης της Κρήτης.

    Ο συνεταιρισμός το 2014 εξαγόρασε την αλυσίδα σούπερ μάρκετ Βιδάλης ΑΕ και επεκτάθηκε για πρώτη φορά εκτός Κρήτης. Παράλληλα με αυτή την εξαγορά ξεκίνησαν να λειτουργούν μέσα από το νέο δίκτυο σουπερμάρκετ και καταστήματα Cash & Carry σε 16 σημεία του Αιγαίου πελάγους (Κάλυμνος, Μήλος, Νάξος, Πάρος, Σαντορίνη, Σύρος, Τήνος και Χίο).

    Σήμερα, τα μέλη του συνεταιρισμού είναι περισσότερα από 5.600 και ο ρυθμός αύξησης που ακολουθούν είναι ολοένα και ταχύτερος. Τα καταστήματα του SYN.KA που λειτουργούν είναι πλέον 51, οι εργαζόμενοι ξεπερνούν τα 1.200 άτομα και τα ετήσια κέρδη του συνεταιρισμού έχουν αγγίξει τα 200 εκατομμύρια Ευρώ.

e.  Προμηθευτικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Αγροτικών Προϊόντων

Ελληνικών Ειδών Διατροφής “Αλληλέγγυον ΣΥΝ.ΠΕ”

Το "Αλληλέγγυον ΣΥΝ.ΠΕ" είναι ένας Προμηθευτικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Αγροτικών Προϊόντων Ελληνικών Ειδών Διατροφής που αποσκοπεί στην απευθείας συνεργασία του Έλληνα αγρότη με τους καταναλωτές των αστικών κέντρων, χωρίς την ύπαρξη μεσαζόντων. Στον συνεταιρισμό συμμετέχουν αγρότες παραγωγοί ή προμηθευτές, εθελοντές και καταναλωτές. Ο συνεταιρισμός δεν έχει κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Στόχος του είναι να δημιουργήσει ένα ανθρώπινο δίκτυο, που θα αναδεικνύει την ανθρώπινη εργασία μέσα από τη συνεργασία και την ισοτιμία, απαλλαγμένο από κάθε είδους εκμετάλλευση. Προϊόντα όπως φασόλια, ρύζι, πατάτες, λεμόνια, πορτοκάλια, τραχανάς, χυλοπίτες, τσίπουρα, κρασιά, βιολογικά τρόφιμα φτάνουν στον καταναλωτή σε τιμές παραγωγού (Σουλούνια, 2019). Οι καταναλωτές μπορούν να φέρνουν και να ανταλλάσσουν χωρίς χρήματα τις δικές τους παραγωγές με προϊόντα από το «Αλληλέγγυον».

f.    Καταναλωτικός – Παραγωγικός Συνεταιρισμός “Γαία”

Ο Καταναλωτικός – Παραγωγικός Συνεταιρισμός «Γαία» αποτελεί ένα δίκτυο Κοινωνικής Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας, με 250 μέλη και έδρα του τα Χανιά. Εξυπηρετεί τόσο παραγωγούς (50%) όσο και καταναλωτές και στοχεύει στην προώθηση βιολογικών και οικολογικών προϊόντων. Η πρωτοπορία του συνεταιρισμού βρίσκεται στις δραστηριότητες των μελών του, που είναι κυρίως αγροτουριστικές. Ο συνεταιρισμός ανέκαθεν βασιζόταν στην συνεργασία μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, στη λήψη πρωτοβουλιών και από τις δύο αυτές πλευρές και στην προώθηση της οικολογικής αντίληψης. Ωστόσο, στα χρόνια της κρίσης μια απλή συνεργασία δεν είναι αρκετή και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο αναζητούνται συνεχώς νέες κατευθύνσεις αλληλεγγύης και κατάργηση των μεσαζόντων.

    Επιπλέον, ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην λειτουργία του συνεταιρισμού διαδραματίζει το γυναικείο δυναμικό της περιοχής καθώς μέσα από αυτό: προωθείται η κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική αναβίωση της υπαίθρου, αναβαθμίζεται η θέση που έχουν οι γυναίκες στην περιοχή με παράλληλη ανατροπή της κοινωνικής τους στασιμότητας, αναπτύσσονται εναλλακτικές μορφές τουρισμού, προβάλλεται και προωθείται η τοπική παραγωγή αυθεντικών και ποιοτικών προϊόντων και αυξάνεται η συμπληρωματική απασχόληση και η βελτίωση των αγροτικών εισοδημάτων.

    Τα τελικά προϊόντα που παρασκευάζονται είναι χειροποίητα, με τοπικές παραδοσιακές συνταγές και χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη βιολογικά αγροτικά προϊόντα που καλλιεργούνται σε ιδιόκτητες εκτάσεις του συνεταιρισμού ή σε αγροκτήματα των μελών του. Ανάμεσα στις δραστηριότητες του εργαστηρίου είναι και η παροχή υπηρεσιών σε διάφορες εκδηλώσεις με την ετοιμασία μπουφέ με παραδοσιακά εδέσματα.

    Οι βασικότεροι στόχοι του συνεταιρισμού «Γαία» είναι να παρέχει βιολογικά προϊόντα σε μειωμένες τιμές, να καταργήσει τους μεσάζοντες και να στηρίζει το έργο των αγροτών, επιτρέποντάς τους την είσοδο στις βιολογικές καλλιέργειες. Ένα επιπλέον όφελος που επιδιώκει ο συνεταιρισμός είναι η παραμονή των χρημάτων στην περιοχή.

g.      Καταναλωτικός – Παραγωγικός Συνεταιρισμός “Οικοζωή”

Ο Καταναλωτικός – Παραγωγικός Συνεταιρισμός Οικοζωή ιδρύθηκε το 1998 με έδρα την Κέρκυρα. Ασχολείται με την παραγωγή και κατανάλωση βιολογικών προϊόντων.  Η ίδρυση του συνεταιρισμού ήταν κοινή πρωτοβουλία 28 μελών του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος Κέρκυρας, χάρη στη δραστηριοποίηση του οποίου αντιμετωπίστηκαν τα σοβαρά οικολογικά αλλά και κοινωνικά προβλήματα του νησιού και σήμερα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους φορείς της Κέρκυρας. Η Οικοζωή έχει καταφέρει σήμερα όχι μόνο να παρέχει ποιοτικά προϊόντα αλλά και να αποτελεί θέμα συζήτησης, ιδεολογικής ζύμωσης και ενημέρωσης σχετικά με την υγιεινή διατροφή, τις βιολογικές καλλιέργειες και το περιβάλλον.

Τα μερίδια που αναλογούν στον εκάστοτε συνέταιρο μπορούν να είναι από 1 έως και 5.  Η σημερινή αρχική τιμή για κάθε συνεταιριστική μερίδα είναι στα 200 ευρώ. Διαθέτει περισσότερα από 100 μέλη και κάθε μέλος δικαιούται 5% έκπτωση επί των αγορών του.

    Την περίοδο πριν τη δημιουργία του συνεταιρισμού δεν υπήρχε κανένα κατάστημα βιολογικών προϊόντων στην Κέρκυρα και κατά συνέπεια οι καταναλωτές δεν μπορούσαν να προμηθευτούν βιολογικά τρόφιμα. Επομένως, ο αρχικός σκοπός δημιουργίας του συνεταιρισμού ήταν να αλλάξει την παραπάνω κατάσταση και να μπορούν τα μέλη να προμηθεύονται τα προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας που επιθυμούν. Πράγματι, όλα τα μέλη του συνεταιρισμού εργαζόμενοι οι ίδιοι κατάφεραν μέσα σε διάστημα ενός τριμήνου να ανοίξουν το πρώτο κατάστημα παραδοσιακών και βιολογικών προϊόντων στο νησί. Από αυτή τους τη δράση οι συνέταιροι δεν έχουν εισπράξει κάποιο κέρδος, καθώς ο στόχος δεν είναι να κερδίσουν χρήματα αλλά να διαθέσουν τα βιολογικά προϊόντα στην οικονομικά αδύναμη κοινωνία.

    Εκτός από την εμπορική δραστηριότητα ο συνεταιρισμός διοργανώνει εκδηλώσεις που ενισχύουν την ποιότητα του έργου τους. Μέσα από τις δραστηριότητές του φέρνει κοντά τους βιοκαλλιεργητές με τους πελάτες  του προκειμένου να γίνουν μέλη του. Στο σύνολό τους οι πελάτες αποτελούν ευαισθητοποιημένους πολίτες προς τον οικολογικό τρόπο ζωής.

    Μια δράση που βελτιώνει την συνεργασία του συνεταιρισμού με παλαιούς αλλά και νέους βιοκαλλιεργητές θεωρείται η προσφορά και ανταλλαγή γνήσιων σπόρων. Από τον συνεταιρισμό υπάρχει η προτροπή να κρατήσουν τους σπόρους των λαχανικών που σκοπεύουν να καλλιεργήσουν και να τους ανταλλάξουν την νέα χρονιά. Τέτοιες κινήσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές καθώς ενισχύουν τις σχέσεις του παραγωγού με τον καταναλωτή. Μέσα από τις βελτιωμένες σχέσεις παραγωγού – καταναλωτή εξασφαλίζονται αγνά, ποιοτικά προϊόντα, σε καλές τιμές για τους καταναλωτές, ενώ ο παραγωγός μπορεί να διαθέτει τα προϊόντα του σε αξιοπρεπείς τιμές και χωρίς την εμπλοκή μεσαζόντων.

    Στο κατάστημα Οικοζωή εκτός από βιολογικά τρόφιμα, διατίθενται και οικολογικά καλλυντικά και απορρυπαντικά, καθώς δεν περιέχουν μόνο τα τρόφιμα βλαβερές χημικές ουσίες επικίνδυνες για την υγεία του ανθρώπου, αντίθετα αυτές βρίσκονται και στα καλλυντικά και απορρυπαντικά, που εκτός από τον άνθρωπο μολύνουν το έδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα (Corfuland, 2019).

h.  Κοινωνικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Ξάνθης “Μαζί”

Ο Κοινωνικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός «Μαζί» αποτελεί κοινή πρωτοβουλία ατόμων που έχουν ως σκοπό την ίδρυση ενός συνεταιρισμού στην Ξάνθη από το οποίο θα μπορούν οι καταναλωτές να προμηθευτούν είδη πρώτης ανάγκης και να διαθέσουν στο εμπόριο εγχώρια προϊόντα, χωρίς την ύπαρξη μεσαζόντων. Παράλληλα, έχουν ως στόχο να παραμείνει το κέρδος στην περιοχή (και γενικότερα να μην βγαίνουν εκτός Ελλάδος όπως παρατηρείται σε αλυσίδες σουπερμάρκετ), να καλύπτει τις ανάγκες των μελών αλλά και της τοπικής κοινωνίας και να υπάρχει έλεγχος ποιότητας των προϊόντων.     Με αυτό τον τρόπο στηρίζονται οι τοπικοί παραγωγοί  από τους καταναλωτές και δημιουργούνται μεταξύ τους σχέσεις εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης. Σύμφωνα με το καταστατικό, τα μέλη του θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 100 άτομα και η συνεταιριστική μερίδα μέχρι 50 ευρώ. Στόχος του συνεταιρισμού είναι να ενεργοποιήσει και να αναβαθμίσει την συμμετοχή όλων των μελών, προκειμένου να είναι σε θέση να ασκούν διοίκηση και έλεγχο αλλά και να συμβάλλουν με τις ιδέες και τις πράξεις τους στην καλύτερη λειτουργία του εγχειρήματος.

4.   ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

Στην Ευρώπη υπάρχουν πολλά παραδείγματα πετυχημένων καταναλωτικών συνεταιρισμών που λειτουργούν εδώ και πολλές δεκαετίες ανταποκρινόμενοι με επιτυχία στις ανάγκες των καταναλωτών. Στην συνέχεια παρουσιάζονται μερικά τέτοια παραδείγματα.

a.   Οι συνεταιρισμοί στη Κύπρο

    Οι Καταναλωτικοί Συνεταιρισμοί στην Κύπρο λειτουργούν σύμφωνα με τις αρχές του Ροτσντέιλ. Ανάλογα με τις αγορές των μελών τους δίνουν μερίσματα και το κέρδος, που προέρχεται από πωλήσεις στα μη μέλη, μεταφέρεται στο αποθεματικό κεφάλαιο. Επίσης, το μετοχικό κεφάλαιο παίρνει ορισμένο μέρισμα που δεν υπερβαίνει το 5%. Συνολικά, η συνεταιριστική προσπάθεια της Κύπρου κατάφερε να αντιμετωπίσει με επιτυχία τον οξύ ανταγωνισμό από τα ιδιωτικά σούπερ μάρκετ.  (Δίκτυο ΚΑΠΑ, 2019).

b.  Οι συνεταιρισμοί στην Μ. Βρετανία

    Η Μ. Βρετανία, ακολουθώντας το παράδειγμα των Σκαπανέων του Ροτσντέιλ, απαριθμεί σχεδόν 1000 καταναλωτικούς συνεταιρισμούς με περισσότερα από 11 εκατομμύρια μέλη. Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί στη Μ. Βρετανία έχουν ως κύρια δράση την αύξηση της αγοραστικής δύναμης των μελών τους.

    Η ενίσχυση των εμπορικών δραστηριοτήτων των καταναλωτικών συνεταιρισμών γίνεται κυρίως από τις δύο κεντρικές προμηθευτικές ενώσεις. Η Αγγλία και  η Ουαλία καλύπτονται από την μια Κεντρική Προμηθευτική Ένωση, ενώ η Σκωτία από τη δεύτερη που υπάρχει (Robb et al., 2010).

    Η Ασφαλιστική Συνεταιριστική Εταιρεία είναι μια ακόμη οργάνωση άρρηκτα συνδεδεμένη με την καταναλωτική συνεταιριστική κίνηση καθώς είναι μια από τις μεγαλύτερες ασφαλιστικές επιχειρήσεις στη χώρα μαζί με τη Μόνιμη Οικοδομική  Συνεταιριστική Ένωση. Επιπλέον, συνδεδεμένη με την καταναλωτική κίνηση είναι μια ομάδα από 47 παραγωγικούς συνεταιρισμούς, όπου οι εργάτες και οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί έχουν ενωθεί μαζί και έχουν δημιουργήσει συνεταιρισμό (Robb et al., 2010).

    Τέλος, η Βρετανική συνεταιριστική καταναλωτική κίνηση εξυπηρετεί έναν σημαντικό αριθμό μελών καθώς και των οικογενειών τους, που αυξάνει διαρκώς, προμηθεύοντάς τα με είδη καλής ποιότητας σε προσιτές τιμές. Ο συνεταιρισμός επιστρέφει ένα μέρος από το πλεόνασμα διαχείρησης στα μέλη με τη μορφή μερίσματος ανάλογα με τις αγορές που έχει κάνει ο καθένας. Η Βρετανική συνεταιριστική κίνηση, χαρακτηρίστηκε πρωτοπόρος στην οργάνωση πρατηρίων με αυτοεξυπηρέτηση (Robb et al., 2010).

c.   Οι συνεταιρισμοί στη Φινλανδία

    Το 1899 στη Φινλανδία, έκανε την εμφάνισή της η εταιρεία “Pellervo” η πρώτη συνεταιριστική κίνηση με ιδρυτή τον Δρ. Hannes Gebhard, που θεωρείται ο πατέρας του Φινλανδικού Συνεργατισμού. Ωστόσο, οι σημαντικότεροι τύποι συνεταιρισμών που κυριάρχησαν στη χώρα και ήταν οργανωμένοι σε ισχυρές κεντρικές συνεταιριστικές οργανώσεις ήταν οι:

i)        Πιστωτικοί,

ii)      Γαλακτοκομικοί και

iii)    Καταναλωτικοί, οι οποίοι, εκτός από τα αστικά κέντρα είχαν εξαπλωθεί και σε αγροτικές περιοχές και είχαν προσαρμόσει τη λειτουργία τους στις ανάγκες της γεωργίας.

    Το 1947 ιδρύθηκε η Ο.Τ.Κ. (Κεντρική Προμηθευτική Οργάνωση Χοντρικών Αγορών) όπου τα περισσότερα μέλη των συνεταιρισμών της ήταν εργάτες βιομηχανίας.

    Την ίδια χρόνια, ιδρύθηκε και η S.O.K (Εταιρεία Χοντρικών Αγορών των Καταναλωτικών Συνεταιρισμών της Φινλανδίας) που απαρτιζόταν κυρίως από γεωργούς αλλά και εργάτες όλων των τάξεων και ήταν μια Εθνική Ένωση την οποία κατείχαν και έλεγχαν οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί. Ως κύρια ασχολία της ήταν  η παραγωγή και λειτουργούσε σαν χονδρέμπορος, ενώ εξυπηρετεί και τους τοπικούς συνεταιρισμούς, που ανήκουν σ' αυτήν, βοηθώντας στην εποπτεία, τη διαφήμιση και την εκπαίδευσή τους (Δίκτυο ΚΑΠΑ, 2019).

d.    Οι συνεταιρισμοί στην Ελβετία

    Από πολύ παλιά, στην Ελβετία το κράτος μπορούσε να ασκεί ολοκληρωτικό ή μερικό έλεγχο μιας και είχε υπό τον έλεγχό του περισσότερο από το μισό της παραγωγής και περίπου το 75% της διανομής του ηλεκτρικού ρεύματος. Γενικά η Ελβετική οικονομία βασίζεται σε τρεις τομείς:

α) το δημόσιο τομέα,

γ) τον καθαρά ιδιωτικό τομέα (κεφαλαιοκρατικός)  και

γ) το συνεταιριστικό τομέα, που περιλαμβάνει όλες τις μορφές του Συνεργατισμού, που έχουν ενωθεί ή επιζητούν την μεταξύ τους συνένωση, ηθικά και οικονομικά (International Association of Insurance Supervisors and Micro Insurance Network, 2010).

    Το κράτος, με τη μεσολάβηση της Εθνικής Τράπεζας, επηρεάζει άμεσα τις τραπεζικές εργασίες. Έτσι υπάρχουν ιδιαίτερες σχέσεις των συνεταιρισμών με το κράτος (International Association of Insurance Supervisors and Micro Insurance Network, 2010).

    Το κράτος παρεμβαίνει όταν χρειάζεται για ολόκληρη τη χώρα ως μια κεντρική μονοπωλιακή οργάνωση, έχοντας ως σκοπό την ορθή εκτέλεση και εποπτεία των οικονομικών συναλλαγών. Ωστόσο, και οι συνεταιρισμοί θεωρούνται ως μια ανώτερη μορφή της συλλογικής οικονομίας που τη βοηθούν να κινείται ταχύτερα και επιτρέπει μεγαλύτερη ελευθερία στους καταναλωτές και τους παραγωγούς.

    Τέλος, αξιοσημείωτο είναι για την Ελβετία ότι ο συνεργατισμός θεωρείται μια μορφή κοινωνικής ζωής που βασίζεται στο κοινωνικό κεφάλαιο (αλληλεγγύη, εμπιστοσύνη, ενεργή συμμετοχή κ.α.) και γι αυτό προσπαθούν να το αυξήσουν δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για την κατανόηση της αξίας του στη λειτουργία του συνεταιρισμού (International Association of Insurance Supervisors and Micro Insurance Network, 2010).

e. Οι συνεταιρισμοί στην Γερμανία

    Στη Γερμανία, οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί στρέφονται στην οργάνωση των μεσαίων τάξεων, στη γεωργία και τη βιοτεχνία.  Η αποστολή τους είναι η οικονομική εξυπηρέτηση του καταναλωτή και η εκπροσώπηση των συμφερόντων του.

    Επίσης, συνεργάζονται με άλλες καταναλωτικές ενώσεις και έχουν ιδρύσει της Κοινοπραξίας των Καταναλωτικών Ενώσεων. Σύμφωνα με το καταστατικό, κοινή δράση υπάρχει μόνο ύστερα από ομόφωνες αποφάσεις. Κάθε ένωση διατηρεί την υπόστασή της και τα δικαιώματα για εκπροσώπηση που απορρέουν από αυτήν (Soboh et al., 2012).

    Οι Γερμανικοί καταναλωτικοί συνεταιρισμοί με την υποστηρικτική, για την ατομική οικονομία, δράση τους χρησιμεύουν στη διατήρηση και ανάπτυξη των προσωπικών δυνατοτήτων των καταναλωτών.  Ελέγχουν την πολιτική τιμών και ζητούν μέτρα οικονομικής πολιτικής που αποκλείουν τις παρεμβάσεις στις τιμές των αγαθών (π.χ. τις  συμφωνίες τιμών ή την ιδιωτικά επιβαλλόμενη ακαμψία τιμών). Επιπλέον, η γερμανική καταναλωτική συνεταιριστική κίνηση ακολουθεί τη βασική αρχή της αυστηρής πολιτικής και κοσμοθεωρητικής ουδετερότητας που συνεπάγεται την ενδυνάμωση της συνεργασίας όλων των πνευματικών δυνάμεων που στηρίζουν την καταναλωτική συνεταιριστική κίνηση (Soboh et al., 2012).

v    5.      ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

    Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2019 ποιοτική έρευνα σε τέσσερα στελέχη καταναλωτικών συνεταιρισμών της Ελλάδας σχετικά με τη λειτουργία, τα προβλήματα και τις προοπτικές ανάπτυξης των καταναλωτικών συνεταιρισμών σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. 

Οι λόγοι που οδήγησαν τα μέλη να ιδρύσουν καταναλωτικούς συνεταιρισμούς ήταν τόσο κοινωνικοί όσο και οικονομικοί.  Οι πιο σημαντικοί από αυτές τις δύο κατηγορίες είναι  η στήριξη των παραγωγών και των τοπικών προϊόντων, η δίκαιη αμοιβή τους, η αναγνωρισμένη ποιότητα των τοπικών προϊόντων και η παράκαμψη των μεσαζόντων προς όφελος των παραγωγών και των καταναλωτών.

    Τα δυνατά τους σημεία είναι η προμήθεια των καταναλωτών με φρέσκα και αγνά αγροτικά προϊόντα, η θέλησή τους να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στο κοινωνικό σύνολο και οι καλές σχέσεις μεταξύ των μελών, των καταναλωτών και των προμηθευτών.

Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί ασχολούνται κυρίως με την πώληση βιολογικών και τοπικών προϊόντων. Με την προώθηση αυτών των προϊόντων, αναδεικνύεται ο αγροδιατροφικός πλούτος της κάθε περιοχής, τάση που παίρνει σημαντικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια και προβλέπεται να πάρει ακόμη μεγαλύτερες στο εγγύς μέλλον.  Για πρώτη φορά οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν προϊόντα που έχουν σημαντική παράδοση και κατά συνέπεια ταυτότητα.

Τα χρόνια της οικονομικής κρίσης, οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί στις μεγάλες πόλεις είχαν/έχουν μειωμένα έσοδα αλλά ωστόσο μικρότερες διακυμάνσεις σε σχέση με τα παντοπωλεία επειδή έχουν σταθερούς πελάτες που συνειδητοποιημένα επιλέγουν να προμηθεύονται τα προϊόντα τους από τους καταναλωτικούς συνεταιρισμούς.

    Κύριοι ανταγωνιστές των καταναλωτικών συνεταιρισμών είναι τα μεγάλα σούπερ μάρκετ. Σημαντική απειλή που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί είναι η οικονομική κρίση και οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής στις μεγάλες πόλεις που αναγκάζουν τους καταναλωτές να ψωνίζουν από μεγάλα σούπερ μάρκετ που τους παρέχουν μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων και πιο διευρημένο ωράριο λειτουργίας σε αρκετές περιπτώσεις.

Η κύρια στρατηγική που ακολουθούν οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί για την περαιτέρω ανάπτυξή τους είναι η διατήρηση των χαμηλών τιμών και η ανάπτυξη των ήδη υπαρχόντων δομών αλλά και νέων καταστημάτων σε κάθε συνοικία για την προώθηση των προϊόντων των παραγωγών. Παράλληλα, η συνεργασία μεταξύ των συνεταιρισμών αποτελεί το “κλειδί” της επιτυχίας και το ακολουθούν οι περισσότεροι από αυτούς καθώς γίνεται ανταλλαγή εμπειριών και μαζικών αγορών.

    Οι προσδοκίες των συνεταιρισμών για την ανταπόκριση των καταναλωτών τα επόμενα χρόνια είναι υψηλές εξαιτίας:

·         της καλής ποιότητας των προϊόντων, 

·         της άμεσης εξυπηρέτησης με κατ’ οίκων διανομές,

·         της προτίμησης μιας αυξανόμενης μερίδας καταναλωτών προς το πνεύμα του συνεργατισμού,

·         της διάθεσής στήριξης των μικρών και συχνά αδύναμων παραγωγών από τους καταναλωτές,

·         της διάθεσής στήριξης των αδύναμων καταναλωτών που συμμετέχουν σε συλλογικές δράσεις για να βοηθηθούν.

Τα βασικότερα προβλήματα των καταναλωτικών συνεταιρισμών στην Ελλάδα, σύμφωνα με τους ερωτώμενους,  σχετίζονται με τα παρακάτω θέματα:

·         Έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των μελών.

·         Χαμηλό κοινωνικό κεφάλαιο.

·         Δυσκολία στην άσκηση της εκτελεστικής εξουσίας.

·         Προβλήματα οργάνωσης και διαχείρισης.

·         Αργή αντίδραση στα μηνύματα της αγοράς.

·         Έλλειψη κεφαλαίων. 

·         Χαμηλός ή μηδενικός τόκος που αποθαρρύνει την τοποθέτηση κεφαλαίων στο συνεταιρισμό.

·         Οξύς ανταγωνισμός με άλλα σημεία λιανικής πώλησης (κυρίως σούπερ μαρκετ).

·         ΄Ελλειψη συνεταιριστικής εκπαίδευσης.

·         Έλλειψη αποθηκευτικών χώρων.

      6.   ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η εξάντληση των πόρων, ο ασταθής χρηματοπιστωτικός τομέας, η κλιμακούμενη ανισότητα μέσα στις κοινωνίες και η απώλεια της εμπιστοσύνης στους πολιτικούς και οικονομικούς οργανισμούς επηρεάζουν αρνητικά τον κλάδο των τροφίμων. Οι συνεταιρισμοί έχουν σημαντική συμβολή στην άμβλυνση αυτών των προβλημάτων καθώς κατέχουν ρυθμιστικό ρόλο στην αγορά.

Οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί είναι ένας θεσμός με μακρά ιστορία στην Ευρώπη επειδή επιδιώκουν την οικονομική βιωσιμότητά τους αναγνωρίζοντας όμως και την κοινωνική ευθύνη τους (Ban Ki-moon, Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ). Στην Ελλάδα υπάρχουν επιτυχημένα παραδείγματα καταναλωτικών συνεταιρισμών αλλά οι δυσμενείς οικονομικές συγκυρίες δυσχεραίνουν την ανάπτυξή τους. Η συνεργασία μεταξύ τους αποτελεί πολύτιμο όπλο για την επιβίωσή τους στο έντονα ανταγωνιστικό περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί σήμερα στην αγορά.

    Σχετικά με την αναβάθμιση των Καταναλωτικών Συνεταιρισμών, αυτή μπορεί να επιτευχθεί μέσα από:

·         Την ενεργή συμμετοχή των μελών, την εμπιστοσύνη και τη δημοκρατική διοίκηση, βασικά συστατικά του κοινωνικού κεφαλαίου, που δίνουν την ευκαιρία στον συνεταιρισμό να εκπληρώσει τους βασικούς του στόχους.

·         Τις βελτιωμένες σχέσεις παραγωγού – καταναλωτή που εξασφαλίζουν την ποιότητα των προϊόντων, την εμπιστοσύνη και φυσικά την αποδοτικότητα, χωρίς την ύπαρξη των μεσαζόντων στην εφοδιαστική αλυσίδα.

·         Την άσκηση πρακτικών δραστηριοτήτων με πολύπλευρο χαρακτήρα, οι οποίες φαίνεται να καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος του επαγγελματικού, περιβαλλοντικού και πολιτισμικού φάσματος και πρέπει να βασίζονται στις αρχές της απομεγένθυσης και της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. 

·         Τη δικτύωση των ελληνικών καταναλωτικών Συνεταιρισμών και εκτός του Ελλαδικού χώρου. Μέσα από αυτή την εξάπλωση θα καταφέρουν να αποκτήσουν πολυδιάστατο χαρακτήρα, πολυπολιτισμική ταυτότητα, να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους της αγοράς και να καλύψουν τις αδυναμίες τους που προκύπτουν κυρίως από το μικρό οικονομικό τους μέγεθος.

·         Την υιοθέτηση των καλών πρακτικών που ακολουθούν επιτυχημένοι συνεταιρισμοί που αποτελούν πρότυπα μοντέλα συνεταιριστικών επιχειρήσεων.

·         Τη δημιουργία  ενός  επιχειρησιακού σχεδίου δράσης που θα τους βοηθήσει στη χάραξη στρατηγικής και την αποφυγή υψηλού επιχειρηματικού ρίσκου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Andrews, M. Έκθεση: Έρευνα για το Συνεταιριστικό Κεφάλαιο και Συνεργάτες Λτδ. Ανάκτηση από: https://www.diktio-kapa.dos.gr/keimena/ica-survey-of-co-operative-capital-report-GR.pdf

International Association of Insurance Supervisors and Micro Insurance Network (2010). Issues Paper on the Regulation and Supervision of Mutuals, Cooperatives and Other Community-Based Organizations in Increasing Access to Insurance Markets. Basel, Switzerland: International Association of Insurance Supervisors.

Kimberly. A., Cropp Z. & R. (2004). Cooperatives, Principles and practices in the 21st century. Coopera-tive Extension publishing, pp. 5-12.

Robb, Alan J., James H. Smith, and J. Tom Webb (2010). “Co-operative Capital: What It Is and Why Our World Needs It.” Paper prepared for the EURICSE conference on Financial Co-operative Approaches to Local Development through Sustainable Innovation, Trento, Italy, 2010.

Soboh, Rafat, Alfons Oude Lansink, and Gert Van Dijk (2012). “Efficiency of Cooperatives and Investor Owned Firms Revisited.” Journal of Agricultural Economics 63, no. 1 (2012): 142–57.

Αβδελίδης, Π. (1989). Συνεταιριστικά προβλήματα. Εκδόσεις Νέα Σύνορα, Αθήνα.

Αγγελίδου, Μ. (2006). Πτυχιακή εργασία: «Χρηματοδοτήσεις Αγροτικών Συνεταιρισμών. Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας. Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας. Τμήμα Χρηματοοικονομικής και Ελεγκτικής. Ανάκτηση από: http://nestor.teipel.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/16213/SDO_XRHMEL_00152_Medium.pdf?sequence=1

Ασπρουδάς, Φ. & Μπέκου, Ε. (2017). Πτυχιακή εργασία: «Συνεταιρισμοί στην Ελλάδα, Προβλήματα και Προοπτικές». Τ.Ε.Ι. Δυτικής Ελλάδας. Σχολή Διοίκησης και Οικονομίας. Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Μεσολόγγι. Ανάκτηση από: http://repository.teiwest.gr

∆αλαµήτρα Μ., Μαυρίδης Γ. (2014). Η εξέλιξη των συνεταιρισµών στην Ελλάδα και οι προοπτικές τους. Πτυχιακή εργασία, Αλεξάνδρειο Τ.Ε.Ι., Σίνδος.

Ζλατάνου, Α.  (2014). Πτυχιακή εργασία: «Οργάνωση και Λειτουργία του Καταναλωτικού Συνεταιρισμού Βίος Coop. Α.Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης, Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων, Κατεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας.  Ανάκτηση από: http://195.251.240.227/jspui/bitstream/123456789/1133/1/Zlatanou_Andromaxi.PDF

Καµενίδης X. (2005). Συνεταιρισµοί. Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη ΑΕ, Θεσσαλονίκη.

Κοντογεώργος Α., Σεργάκη Π. (2015). «Αρχές ∆ιοίκησης Αγροτικών Συνεταιρισµών. Προκλήσεις και Προοπτικές». Ελληνικά Ακαδηµαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράµµατα και Βοηθήµατα, ΣΕΑΒ.

Κοντογεώργος, Α. (2015). Συνεταιριστική Οικονομία, Ενότητα 3: H Ιστορική Εξέλιξη των Συνεταιρισμών. Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αγροτικών Προϊόντων & Τροφίμων (Δ.Ε.Α.Π.Τ.). Πανεπιστήμιο Πατρών. Ανάκτηση από: https://eclass.upatras.gr/modules/document/file.php/DEAPT147/3%CE%B7%20%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%B7%20%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%B7%20%CE%95%CE%BE%CE%B5%CE%BB%CE%B9%CE%BE%CE%B7.pdf

Κοσµόπουλος ∆. (1991). Οι Καταναλωτικοί Συνεταιρισµοί στην Ελλάδα. Εκδόσεις Konsum.

Λάµπος Κ. (1999). Συνεταιρισµοί και Ανάπτυξη. Τρίτη έκδοση, Εκδόσεις Τυπωθήτω, Αθήνα.

Μαριάδης Σ. (2003). Συνεργατισµός - Συνεταιρισµοί, Ιστορία – Φιλοσοφία – Αποστολή - η εναλλακτική λύση. ∆΄ Έκδοση βελτιωµένη και συµπληρωµένη. Εκδόσεις Γιαχούδη, Θεσσαλονίκη.

Παπαγεωργίου Κ. (2007). Βιώσιµη Συνεταιριστική Οικονοµία-Θεωρία και Πρακτική. Εκδόσεις. Σταµούλης, Αθήνα.

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Από την ιστοσελίδα του Συνεταιρισμού Αλληλέγγυας Οικονομίας «Συν-Άλλοις». Τι είναι ο  Συνεταιρισμού Αλληλέγγυας Οικονομίας “Συν-Άλλοις”. Ανάκτηση (2019) από:  https://synallois.org/content/τι-είναι-ο-συνεταιρισμός-αλληλέγγυας-οικονομίας-“συν-άλλοις”

Από την ιστοσελίδα του Συνεταιρισμού Παραγωγών Καταναλωτών «Το κουκούλι». Ανάκτηση (2019) από: http://www.tokoukouli.gr/

Από την ιστοσελίδα του Προμηθευτικού και Καταναλωτικού Συνεταιρισμού Περιορισμένης Ευθύνης Καταναλωτών Κρήτης «SYN.KA» . Ανάκτηση (2019) από: https://www.synka-sm.gr/εταιρία/ιστορία/

Από την ιστοσελίδα enallaktikos.gr. Άρθρο:  Προμηθευτικός και Καταναλωτικός Συνεταιρισμός για την Διάθεση Ελληνικών Προϊόντων και Ειδών Διατροφής Το Αλληλέγγυον ΣΥΝ.ΠΕ. Επιμέλεια: Ρούλα Παππά Σουλούνια. Ανάκτηση (2019) από: http://www.enallaktikos.gr/kg15el_promitheytikos-kai-katanalwtikos-synetairismos-gia-tin-diathesi-ellinikwn-proiontwn-kai-eidwn-diatrofis-to-allileggyon-synpe_a2194.html

Από την ιστοσελίδα enallaktikos.gr. Άρθρο: Συνεταιρισμός Γαία. Επιμέλεια: Γιάννης Ελαφρός. Ανάκτηση (2019) από: http://www.enallaktikos.gr/kg15el_synetairismos-gaia_a847.html

Από την ιστοσελίδα corfuland.gr. Συνεταιρισμός Παραγωγών – Καταναλωτών Βιολογικών Προϊόντων Οικοζωή. Ανάκτηση (2019) από: https://www.corfuland.gr/el/epaggelmatikos-odigos-kerkyras/energeia/oikologia/biologika-oikologika-proionta/oikozoh/view-details.html

Από την ιστοσελίδα xanthileft.gr. Άρθρο: O Κοινωνικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Ξάνθης “Μαζί” ανοίγει παντοπωλείο. Δεκέμβριος , 2016. Ανάκτηση από: http://www.xanthileft.gr/?p=14167

Από την ιστοσελίδα diktio-kapa. Συνεταιριστική επιχειρηματικότητα. Ανάκτηση (2019) από: https://www.diktio-kapa.dos.gr/?page_id=726