Ανδρέα Μπέκα*-Μιχάλη Φεφέ**
*Ανδρέας Μπέκας, Υποψήφιος διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής-Κόρινθος.
**Μιχάλης Φεφές, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου
Πελοποννήσου, Τμήμα Κοινωνικής και Εκπαιδευτικής Πολιτικής-Κόρινθος
Περίληψη
Σκοπός του παρόντος
άρθρου είναι η διερεύνηση και η τεκμηρίωση της αναγκαιότητας και της περαιτέρω
βελτίωσης του Εθνικού Μητρώου Αγροτικών Συνεταιρισμών και άλλων Συλλογικών
Φορέων σε ψηφιακή μορφή, λόγω των δυνατοτήτων και των δεδομένων που μπορούν να
αντληθούν μέσω αυτού. Μέχρι σήμερα δεν γνωρίζαμε με ακρίβεια πόσα
συνεταιριστικά ελαιοτριβεία ή τυροκομεία ή συνεταιριστικά οινοποιεία δραστηριοποιούνταν
στα διοικητικά όρια κάθε Περιφέρειας και της Χώρας συνολικά, δεδομένα, δηλαδή,
που μπορούν να αξιοποιηθούν μέσω της ορθής λειτουργίας του Μητρώου για τον
σχεδιασμό και υλοποίηση της αγροτικής πολιτικής της χώρας.
Το παρόν άρθρο παρέχει,
μέσω πρωτογενούς έρευνας, μια συνολική εικόνα των ενήμερων εγγεγραμμένων
αγροτικών συνεταιρισμών και άλλων συλλογικών φορέων στο Μητρώο, ανά Περιφέρεια
και στην Ελλάδα συνολικά. Για την έρευνα αντλήθηκαν στοιχεία από την
Εποπτεύουσα αρχή του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Αρχικά
γίνεται μια νομική προσέγγιση όσον αφορά στη σύσταση και τη λειτουργία του
Μητρώου. Στη συνέχεια παρουσιάζονται, αναλύονται και αξιολογούνται οικονομικά
και άλλα δεδομένα, όπως προκύπτουν από την εφαρμογή και λειτουργία του Μητρώου,
π.χ., κύκλος εργασιών, κέρδη, ζημίες, κατατεθέν συνεταιριστικό κεφάλαιο, ίδιο
συνεταιριστικό κεφάλαιο, αριθμός αφενός εγγεγραμμένων στο Μητρώο Αγροτικών
Συνεταιρισμών και αφετέρου ενήμερων, αριθμός εγγεγραμμένων παραγωγών στους
Συνεταιρισμούς, αριθμός των Συνεταιρισμών που έχουν ιδρύσει Ομάδες ή Οργανώσεις
Παραγωγών κάτω από τη νομική ομπρέλα των Συνεταιρισμών κλπ. Από τα ανωτέρω
αναδεικνύεται η σπουδαιότητα και αναγκαιότητα λειτουργίας του Μητρώου.
Λέξεις
κλειδιά:
Εθνικό Μητρώο, Αγροτικοί Συνεταιρισμοί, Νομοθετικό πλαίσιο, Κύκλος Εργασιών,
Κύρια Δραστηριότητα.
Αbstract
The purpose of this paper is to point out the necessity for further
improvement of the National Registry for Agricultural Co-operatives and other
Collective Bodies, in digital form, due to the information and data that can be
obtained by it. Until now, we did not know precisely how many co-operative mills or
dairies or wineries operate in Greece, nevertheless such data may be “mined”
through the correct function of the Registry.
The present paper provides an overview of the updated registrations of
Agricultural Co-operatives and other Collective Bodies reflected in the
Registry throughout Greece (per Region). For the needs of the paper, data have
been extracted from the Registry kept by the Authority of the Ministry of Rural
Development and Food. At first, there is a historical and theoretical review of
legislation on the establishment and functioning of the National Registry.
Furthermore, economic and other data found in the Registry are presented,
analyzed and assessed, for instance turnovers, profits, losses, co-operative
capital, number of registered producers in the co-operatives, number of
producers’ groups or producers’ organizations etc. The final outcome of the
above information highlights the importance and the necessity of a correct and
thorough operation of the National Registry.
Keywords: National Registry, Agricultural
Cooperatives, Legislative framework, turnover, main
Activity
Πίνακας Ακρωνυμίων - Συντομεύσεων
|
Ε.Μ.Α.Σ |
Εθνικό μητρώο
Αγροτικών Συνεταιρισμών και άλλων Συλλογικών Φορέων |
|
Α.Σ. |
Αγροτικοί
Συνεταιρισμοί |
|
Α.Ε.Σ. |
Αγροτικές Εταιρικές
Συμπράξεις |
|
ΑΝ.ΣΥΝ. |
Αναγκαστικοί
Συνεταιρισμοί |
|
Ε.ΑΝ.ΣΥΝ. |
Ένωση Αναγκαστικών
Αγροτικών Συνεταιρισμών |
|
Κ.Α.Σ. |
Κλαδικοί Αγροτικοί
Συνεταιρισμοί |
|
Ε.Κ.Α.Σ. |
Εθνικοί
Κλαδικοί Αγροτικοί Συνεταιρισμοί |
|
Ομ. Π. |
Ομάδα Παραγωγών |
|
Ο.Π. |
Οργάνωση Παραγωγών |
|
Ε. Ο. Π. |
Ένωση Οργάνωσης
Παραγωγών |
|
Δ.Ο. |
Διεπαγγελματικές
Οργανώσεις |
Οι αγροτικοί
συνεταιρισμοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη γεωργική οικονομία των χωρών
του πλανήτη μέσω της παραγωγής και εμπορίας τροφίμων και στο μέλλον αναμένεται
να διαδραματίσουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην επισιτιστική επάρκεια και
διατροφική ασφάλεια. Από τη δράση των διαφόρων ειδών συνεταιρισμών έχουν
καταγραφεί σημαντικά οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματα (Matei & Matei,
2012). Στις ΗΠΑ ποσοστό μεγαλύτερο του 80% των γεωργικών προϊόντων παράγονται
και διατίθενται από τους ίδιους τους συνεταιρισμούς (Cakir & Balagtas,
2012), αλλά και στην Ευρώπη οι συνεταιρισμοί διακινούν ποσοστό άνω του 50% των
παραγόμενων προϊόντων (Cakir and Balagtas, 2012).
Οι υφιστάμενες μορφές
συνεργασίας στην Κοινωνική Οικονομία θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν σε
τρεις ομάδες (Φεφές, 2007). Οι συνεταιρισμοί ανήκουν σε μία από αυτές τις
ομάδες και επιδιώκουν να εξυπηρετήσουν ανάγκες και να παράγουν οφέλη
(οικονομικά και άλλα) για τα μέλη τους μέσω της συνεργασίας. Αυτή η μορφή
συνεργασίας έχει αναγνωριστεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση ότι εμπίπτει στον τομέα της Κοινωνικής
Οικονομίας (Φεφές, 2007, Παπαγεωργίου, 2015). Επίσης, η «διπλή φύση» των
συνεταιριστικών οργανώσεων έχει αναγνωριστεί από πολλούς ακαδημαϊκούς που έχουν
ασχοληθεί με την έρευνα-μελέτη των συνεταιρισμών (Valentinov & Iliopoulos, 2017). Η κατανόηση
του διττού ρόλου των αγροτικών συνεταιρισμών, οικονομικού και κοινωνικού,
οδήγησε τον νομοθέτη να συμπεριλάβει τους αγροτικούς συνεταιρισμούς στον Νόμο
4430/2016 «Φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας», εφόσον σωρευτικά
πληρούν τις προβλεπόμενες προϋποθέσεις (Φεφές, 2019).
Το άρθρο 12§4 του
Συντάγματος ορίζει ότι οι γεωργικοί και αστικοί συνεταιρισμοί κάθε είδους,
αυτοδιοικούνται σύμφωνα με τους όρους του νόμου και του καταστατικού τους,
προστατεύονται και εποπτεύονται από το Κράτος, που είναι υποχρεωμένο να μεριμνά
για την ανάπτυξή τους. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι το Σύνταγμα δεν
κατοχυρώνει μόνο την αρχή της αυτοδιοίκησης των συνεταιρισμών αλλά αναγνωρίζει
τον συνεταιρισμό ως μορφή κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης (Κιντής, 1997). Άρα οι συνεταιρισμοί υπόκεινται
σε κρατική εποπτεία και το κράτος υποχρεούται να μεριμνά για την ανάπτυξή τους (Κιντής, 1989). Η έννοια της κρατικής εποπτείας
δεν είναι ασυμβίβαστη προς την έννοια της αυτοδιοίκησης, πρέπει όμως να
περιορίζεται στην επίβλεψη της τήρησης της νομιμότητας και να μην ασκείται κατά
τρόπο που μπορεί να οδηγήσει σε διοικητικές παρεμβάσεις στον τρόπο λειτουργίας
και δράσης του συνεταιρισμού (Νόμων, 2011).
Με τον Ν. 4015/2011 δημιουργήθηκε
το Εθνικό Μητρώο Αγροτικών Συνεταιρισμών και άλλων Συλλογικών Φορέων (εφεξής
ΕΜΑΣ ή Μητρώο) και κατόπιν με τον Ν. 4384/2016 και τον Ν. 4673/2020
επαναβεβαιώθηκαν η ίδρυση και συνέχιση της λειτουργίας του. Μάλιστα στον Ν.
4384/2016 ορίστηκε ότι όποιος Αγροτικός Συνεταιρισμός (εφεξής ΑΣ) δεν είναι
εγγεγραμμένος στο Μητρώο δεν μπορεί να αποκτήσει ΑΦΜ από την αρμόδια Δ.Ο.Υ., διάταξη
που παραμένει και στον Ν. 4673/2020. Οι ΑΣ προσκομίζουν σε αυτήν τα σχετικά
δικαιολογητικά που ορίζονται από τις κείμενες διατάξεις και τη βεβαίωση
εγγραφής τους στο ΕΜΑΣ, που χορηγείται από την εποπτεύουσα Αρχή και αναγράφει
τον αριθμό ΕΜΑΣ. Επίσης, οι αγροτικοί συνεταιρισμοί για να τύχουν φορολογικών
ελαφρύνσεων, αλλά και να είναι δυνητικά δικαιούχοι διαφόρων Εθνικών και
Ενωσιακών ενισχύσεων, πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο (αιρεσιμότητα ή
δικλείδα ασφαλείας).
Πρέπει να γίνει
κατανοητό ότι η προσήκουσα τήρηση και λειτουργία του Μητρώου δεν είναι απλά μια
καταχώριση στοιχείων, αλλά αποτελεί μια δυναμική ψηφιακή βάση δεδομένων. Είναι
(και πρέπει να είναι) το μοναδικό αξιόπιστο εργαλείο αξιολόγησης και εποπτείας
των συνεταιρισμών από το αρχικό στάδιο της σύστασής τους έως και μεταγενέστερα
στάδια (π.χ., έλεγχος οικονομικών καταστάσεων και νόμιμων διαδικασιών). Παρέχει
δε, τα απαραίτητα στοιχεία στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Αγροτικής
Ανάπτυξης και Τροφίμων (εφεξής ΥΠΑΑΤ ή Υπουργείο) για την ορθή χάραξη αγροτικής
συνεταιριστικής πολιτικής.
Τα τελευταία χρόνια, η
βιβλιογραφία για την αγροτική συνεταιριστική επιχειρηματικότητα αναπτύσσεται
ραγδαίως. Ασχολείται όλο και περισσότερο με τους παράγοντες και τους φραγμούς
που εμποδίζουν τη συνεταιριστική επιχειρηματικότητα, καταλήγοντας στο
συμπέρασμα ότι πρέπει να κερδηθούν πολλά από τη μελλοντική έρευνα που εξετάζει
τη σχέση μεταξύ συνθηκών, στρατηγικών και επιπτώσεων. Οι περισσότερες έρευνες
επικεντρώνονται σε προβλήματα διοίκησης, συνεργασίας/εμπιστοσύνης μεταξύ των
μελών και συνεταιριστικής εκπαίδευσης (Πλιάκουρα & άλ., 2019). Ωστόσο, δεν
έχει γίνει ακόμα ιδιαίτερη μνεία για τη σημασία της ίδρυσης και λειτουργίας του
ΕΜΑΣ. Στο παρόν άρθρο επιχειρείται μια σύντομη ιστορική και θεωρητική
ανασκόπηση από την ίδρυση του Μητρώου έως σήμερα και παρουσιάζονται οι
δυνατότητες που αυτό παρέχει ως εργαλείο καταγραφής και αξιολόγησης των ΑΣ. Η
έρευνα πραγματοποιήθηκε με βιβλιογραφική ανασκόπηση και πρωτογενή συλλογή -
ανάλυση δεδομένων από το ΕΜΑΣ. Τα στοιχεία τα οποία χρησιμοποιήθηκαν δεν είναι
ελεύθερα διαθέσιμα και παραχωρήθηκαν από το ΥΠΑΑΤ κατόπιν αίτησης, αφού
μεσολάβησε ικανό χρονικό διάστημα έως την απόδοσή τους στους συγγραφείς του
παρόντος.
2.
ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Στη χώρα μας έχουν ψηφιστεί από το 1979 μέχρι σήμερα
συνολικά επτά νόμοι (N. 921/1979, N. 1541/1985, N.
2196/93, N. 2810/2000, N. 4015/2011, N.
4384/2016 και N. 4673/2020) για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς και
αρκετές από καιρού εις καιρόν τροποποιήσεις τους. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί
ότι ο πρώτος νόμος στη χώρα για τους συνεταιρισμούς γενικότερα (Ν. 602/1915)
είχε υποστεί από το 1915 έως το 1970 περί τις 946 τροποποιήσεις, δηλαδή περίπου
δύο ανά μήνα (Λαμπροπούλου-Δημητριάδου, 1995). Το αποτέλεσμα των διαρκών
νομοθετικών αλλαγών ήταν η αστάθεια και αβεβαιότητα ως προς το θεσμικό πλαίσιο,
άρα λίγοι συνεταιρισμοί συνέχισαν να επικεντρώνονται στην επίτευξη των στόχων
που είχαν θέσει τα ιδρυτικά τους μέλη. Επίσης, οι αλλεπάλληλες νομοθετικές
προσπάθειες δεν κατάφεραν, στο βαθμό που θα έπρεπε, να απελευθερώσουν τη
δυναμική του συνεταιριστικού κινήματος (για λόγους που έχουν αναλυθεί
επανειλημμένως, π.χ., Φεφές, 2013, Παπαγεωργίου, 2015), με αποτέλεσμα οι
συνεταιρισμοί στη χώρα μας να υστερούν εμφανώς σε σχέση με συνεταιρισμούς άλλων
ευρωπαϊκών χωρών.
Είναι γνωστό ότι, όταν οι συνθήκες αλλάζουν, οι
οργανισμοί που επηρεάζονται από αυτές οφείλουν να προσαρμόζονται, διαφορετικά,
είτε καθίστανται ανενεργοί, είτε περιθωριακοί, είτε εξαφανίζονται. Αυτό
συμβαίνει διαχρονικά στην Ελλάδα σε αρκετές περιπτώσεις, γιατί αργούμε να
αντιληφθούμε τις επισυμβαινόμενες μεταβολές. Όσον αφορά δε στους ελληνικούς
αγροτικούς συνεταιρισμούς, οι συνθήκες του περιβάλλοντος στο οποίο
δραστηριοποιούνται, έχουν μεταβληθεί εδώ και αρκετά χρόνια, πλην όμως ούτε οι
ίδιοι ως επιχειρήσεις, ούτε ο νομοθέτης ως αρμόδιος για το θεσμικό τους πλαίσιο
προέβησαν στις απαραίτητες ενέργειες, προκειμένου να προσαρμοστούν οι
δραστηριότητές τους στα νέα δεδομένα (οι ελάχιστες εξαιρέσεις, π.χ., Ν.
2810/2000, επιβεβαιώνουν τον κανόνα). Ανεξαρτήτως της όποιας κριτικής στα κατά
καιρούς νομοθετήματα για τους αγροτικούς συνεταιρισμούς, ο νομοθέτης, μεταξύ
άλλων, εξέλαβε ως ανάγκη την ένταξη των αγροτικών συνεταιριστικών σχημάτων σε
Μητρώο, το οποίο καθιερώθηκε αρχικά με τον Ν. 4015/2011, κατόπιν τον Ν.
4384/2016 και ήδη τον Ν. 4687/2020.
Πριν τον Ν. 4015/2011 η τήρηση μητρώου των ΑΣ γινόταν
ουσιαστικά με την υποβολή των εγκεκριμένων καταστατικών (σε φυσική-έντυπη
μορφή) από τις Γραμματείες των αρμοδίων κατά τόπο Δικαστηρίων στην αρμόδια
Υπηρεσία του ΥΠΑΑΤ. Καταμετρώντας τα εγκεκριμένα καταστατικά των εν λόγω ΑΣ
προέκυπτε ο αριθμός των υφιστάμενων συνεταιρισμών. Πριν τον Ν. 4015/2011 είχαν
καταγραφεί 6.770 εγκεκριμένα καταστατικά ΑΣ, 135 Ενώσεων Αγροτικών
Συνεταιρισμών (εφεξής ΕΑΣ) και αρκετών τριτοβάθμιων οργανώσεων. Τον Σεπτέμβριο
του 2011, ο Ν.4015/2011 έθεσε τις βάσεις για την καταγραφή και αξιολόγηση των ΑΣ
σε ηλεκτρονική μορφή. Με την ολοκλήρωση της ηλεκτρονικής εγγραφής, διαπιστώθηκε
ότι από το σύνολο των 6.770 ΑΣ κατεγράφησαν μόνο 3.700. Οι υπόλοιποι 3.070 ήταν,
ως επί το πλείστον, συνεταιρισμοί που δεν λειτουργούσαν, ή δεν διέθεταν ΑΦΜ,
ήταν, συνεπώς, στην ουσία ανενεργοί. Οι ανενεργοί συνεταιρισμοί, που
αποκαλούνταν «συνεταιρισμοί- σφραγίδες», ήταν γνωστοί στον συνεταιριστικό χώρο,
όμως κανείς δεν γνώριζε τον συνολικό τους αριθμό και αυτό έπρεπε από κάπου να
προκύψει. Επίσης, η διαπίστωση ότι κάποιος συνεταιρισμός ήταν ανενεργός, έπρεπε
να τεκμηριωθεί, υιοθετώντας ενιαία κριτήρια αξιολόγησης για όλους τους
συνεταιρισμούς. Κατά τη διαδικασία της αξιολόγησης ένας σχετικά μικρός αριθμός
από αυτούς τους 3.070 συνεταιρισμούς προστέθηκε στο Μητρώο τα επόμενα χρόνια,
καθώς εναρμονίστηκαν με τις απαιτήσεις του Μητρώου. Από τις ανωτέρω ενέργειες προέκυψε
ότι υπήρχε αφενός ένας πολύ μεγάλος αριθμός ανενεργών συνεταιρισμών, που θα
έπρεπε να οδηγηθούν σε λύση και εκκαθάριση και αφετέρου ένας συγκριτικά πολύ
μικρότερος αριθμός ενεργών συνεταιρισμών από αυτούς που τηρούνταν στα αρχεία
των Ειρηνοδικείων και στο ΥΠΑΑΤ.
Στο σημείο αυτό δεν θα αναφερθούμε στην όποια (ορθή
κατά την άποψή μας) κριτική για τη δημιουργία ενός ακόμα Μητρώου και την
αδυναμία-αβελτηρία της Διοίκησης να εντοπίσει και να οδηγήσει στη
λύση-εκκαθάριση τους συνεταιρισμούς-σφραγίδες. Το παρόν άρθρο έχει ως στόχο την
όσο το δυνατόν πληρέστερη παρουσίαση του Μητρώου και της λειτουργίας του καθώς
και συγκεκριμένα συμπεράσματα που προκύπτουν από τις εγγραφές σ’ αυτό. Με τις
δυνατότητες που παρέχει τεχνολογικά η ψηφιακή εποχή, το ηλεκτρονικό Μητρώο των
συνεταιρισμών σχεδιάστηκε, όχι μόνο για να καταγράψει τους υφιστάμενους
συνεταιρισμούς, αλλά και για να αντλούνται μέσα από τη συγκεκριμένη πλατφόρμα
χρήσιμα στοιχεία, από τα οποία εξάγονται σημαντικά συμπεράσματα, που θα
παρουσιαστούν στη συνέχεια.
2.1 Νόμος 4015/2011: «Εθνικό
Μητρώο Συλλογικών Αγροτικών Οργανώσεων»
Ο Ν. 4015/2011 έθεσε τα
θεμέλια για την ίδρυση και λειτουργία του ΕΜΑΣ. Πριν τη θέσπιση του Ν. 4015/2011
δεν υπήρχε μητρώο ΑΣ που να παρείχε στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΑΤ
χρήσιμα στοιχεία, όπως κύκλους εργασιών, αριθμό μελών του κάθε συνεταιρισμού, κατατεθέν
συνεταιριστικό κεφάλαιο, σύνολο ιδίων κεφαλαίων, πλεονάσματα, κέρδη, ζημίες
κλπ. Ο αριθμός των ΑΣ, πριν το Μητρώο, προέκυπτε από την απαρίθμηση μόνο των
καταστατικών τους από τα κατά τόπους Ειρηνοδικεία ή από τη Διεύθυνση
Συνεργατισμού του ΥΠΑΑΤ. Μόνο οι ΕΑΣ ήταν «ορατές» ή υποστατές στο ΥΠΑΑΤ, ενώ ένας
μεγάλος αριθμός των ΑΣ που ήταν μέλη των ΕΑΣ ήταν «αόρατος». Δεν γνώριζε κανείς
με βεβαιότητα πόσα ενεργά μέλη είχε η εκάστοτε ΕΑΣ και κατ’ επέκταση πόσα
ενεργά μέλη είχαν τα νομικά πρόσωπα που εντάσσονταν σ’ αυτή. Επίσης, το ΥΠΑΑΤ
δεν γνώριζε πόσα μέλη ήταν ενεργά, όμως τα μέλη αυτά επηρέαζαν την εκλογή των
αντιπροσώπων στις τριτοβάθμιες οργανώσεις. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να
εκλέγονται αντιπρόσωποι, άτομα που δεν είχαν καμία ουσιαστική σχέση με τον
θεσμό. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι είχε και έχει κλονιστεί η εμπιστοσύνη στον
συνεταιριστικό θεσμό και εξαιτίας του γεγονότος αυτού. Με τη λειτουργία του
Μητρώου τα μέλη των ΑΣ, μέσω της δημοσιότητας των στοιχείων (ισολογισμοί, κύκλοι
εργασιών κλπ) και της αίσθησης ότι είναι μέλη σε έναν συνεταιρισμό εγγεγραμμένο
σε ένα Μητρώο, το οποίο εποπτεύεται (ελπίζουμε ορθά) από το ΥΠΑΑΤ, πιθανότατα νιώθουν
ένα είδος σιγουριάς (κατά την έρευνα διαπιστώθηκε η αντίληψη των περισσοτέρων
μελών ότι ο ΑΣ τους, όντας εγγεγραμμένος στο ΕΜΑΣ λειτουργεί νόμιμα, άρα έχουν
μια ελάχιστη διασφάλιση ότι ο ΑΣ είναι επιχειρηματικός φορέας και όχι συνεταιρισμός-σφραγίδα).
Το ΕΜΑΣ ήταν μια ηλεκτρονική
βάση δεδομένων. Στο Μητρώο αυτό καταχωρίζονταν σε ειδικές αντίστοιχες
κατηγορίες οι AΣ, οι Ομάδες Παραγωγών, οι Αγροτικές Εταιρικές Συμπράξεις και οι
Διεπαγγελματικές Οργανώσεις. Με απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και
Τροφίμων καθορίστηκαν η μορφή, το περιεχόμενο, η διαδικασία καταγραφής σε αυτό,
καθώς και η τήρηση του Μητρώου. Τέλος, στο ΥΠΑΑΤ, για τις ανάγκες τήρησης και
λειτουργίας του Μητρώου, ιδρύθηκε, σε επίπεδο Διεύθυνσης, διοικητική μονάδα που
ονομάστηκε Εποπτική Αρχή Αγροτικών Συνεταιρισμών (εφεξής Εποπτική Αρχή).
Η Εποπτική Αρχή
επιμελήθηκε την οργάνωση, τήρηση, λειτουργία και επικαιροποίηση του Μητρώου,
σύμφωνα με όσα προέβλεπε το άρθρο 2§3 του Ν. 4015/2011. Η Εποπτική Αρχή[1] ιδρύθηκε
με τον Ν. 4015/2011 (έναρξη ισχύος του η 21η Σεπτεμβρίου του 2011)
με κύριους σκοπούς να αξιολογήσει τους ΑΣ, να εποπτεύσει τη σύννομη λειτουργία
τους και να συνδράμει το έργο τους. Το βασικό εργαλείο της Εποπτικής Αρχής για
να ανταποκριθεί όσο το δυνατόν πληρέστερα στην υλοποίηση των σκοπών της είναι
πλέον, το Μητρώο, που συστάθηκε με τον παραπάνω νόμο (με το ν. 4277/2014
αντικαταστάθηκε η αρχική επωνυμία του) και είναι μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων
και πληροφοριών.
Οι ΑΣ, αφού
αξιολογούνταν, καταχωρίζονταν στο Μητρώο. Για την καταγραφή στο Μητρώο
αξιοποιήθηκαν και τα βιβλία που τηρούνταν στα κατά τόπους Ειρηνοδικεία, κατά τα
οριζόμενα στο άρθρο 37 του Ν. 2810/2000. Στο ξεκίνημα ενεγράφησαν στο Μητρώο
μέχρι την 21η Δεκεμβρίου 2011 οι ΑΣ, οι Αναγκαστικοί Συνεταιρισμοί,
οι ΕΑΣ και οι Ενώσεις Αναγκαστικών Συνεταιρισμών, μέσω ηλεκτρονικά υποβαλλόμενων
αιτήσεών τους. Το αποτέλεσμα που προέκυψε από την ηλεκτρονική βάση δεδομένων
στο Μητρώο ήταν 3.700 εγγεγραμμένοι συνεταιρισμοί (από τους 7.000 περίπου). Ένα
μεγάλο ποσοστό των υπολοίπων συνεταιρισμών είτε ήταν συνεταιρισμοί-σφραγίδες,
δηλαδή ανενεργοί, είτε δεν απέστειλαν τα απαραίτητα προς εγγραφή στο Μητρώο
στοιχεία. Από έρευνα προέκυψαν τα εξής συμπεράσματα:
Α.
2.100 περίπου ΑΣ όδευαν σε οριστική διαγραφή από το Μητρώο, καθώς διαπιστώθηκε
ότι ήταν ανενεργοί για πάνω από τρία χρόνια.
Β.
610 ΑΣ εμφάνιζαν ελλείψεις δικαιολογητικών στην Ψηφιακή Εφαρμογή και βρίσκονταν
προσωρινά εκτός Μητρώου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Μόνο όσοι ανταποκρίθηκαν στα
κριτήρια απέκτησαν Αριθμό Μητρώου.
Γ.
200 ΑΣ εμφανίζονταν με κύκλο εργασιών (τζίρος - εφεξής ΚΕ) μικρότερο των 30.000
ευρώ. Οι συνεταιρισμοί αυτοί βάσει των κριτηρίων αξιολόγησης του Νόμου
βρίσκονταν εκτός Μητρώου. Εφόσον όμως υπερέβαιναν το όριο των 30.000 ευρώ στον ΚΕ,
μέσα σε έξι μήνες, δικαιούνταν να εγγραφούν.[2]
Οι ΑΣ υπέβαλαν τις
αιτήσεις πρώτης εγγραφής με τα τέσσερα απαιτούμενα δικαιολογητικά τα οποία
ήταν:
1. Αντίγραφο του
καταστατικού τους και βεβαίωση εγγραφής τους στα οικεία βιβλία του αρμοδίου
Δικαστηρίου.
2. Ετήσιο ΚΕ κατά την
τελευταία τριετία, με βάση τους ισολογισμούς, λογαριασμούς και αποτελέσματα
χρήσης των τελευταίων τριών ετών ή των ετών λειτουργίας τους, εάν οι ΑΣ έχουν
ιδρυθεί μέσα στην τελευταία τριετία.
3. Αριθμό μελών,
σύμφωνα με το βιβλίο μητρώου μελών.
4. Πρακτικό των
αρχαιρεσιών για την ανάδειξη των διοικητικών οργάνων του ΑΣ.
Η ακρίβεια των παραπάνω
στοιχείων, που προσκομίζονταν από κάθε συνεταιρισμό, επαληθεύονταν από την
Εποπτική Αρχή και με βάση την πληρότητά τους, συντάσσονταν κατάλογος όσων
εκπλήρωναν και τα τέσσερα κριτήρια, οπότε χαρακτηρίζονταν ως ενεργοί. Όσοι δεν
εκπλήρωναν τα κριτήρια χαρακτηρίζονταν ως ανενεργοί, κατά την πρώτη εγγραφή. Οι
ΑΣ που για δύο συνεχόμενες αξιολογήσεις καταχωρίζονταν στο Μητρώο ως ανενεργοί,
έπρεπε να τεθούν σε εκκαθάριση, σύμφωνα με το άρθρο 4§4 του ν. 4015/2011.
Ο Ν. 4384/2016[3]
υιοθέτησε και συνέχισε τη λειτουργία του ΕΜΑΣ στο πλαίσιο άσκησης της κρατικής
εποπτείας επί των ΑΣ. Η εποπτεία αφορούσε στη σύννομη λειτουργία και την
υποβοήθηση του έργου των ανωτέρω συλλογικών μορφών, τη διαπίστωση της
νομιμότητας των πράξεων και την ορθή εφαρμογή των διατάξεων του νόμου, του
καταστατικού και των αποφάσεων των οργάνων διοίκησης.
Το ΕΜΑΣ συνέχισε να είναι
μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων και πληροφοριών και ενίσχυσε το βασικό εργαλείο
της Εποπτικής Αρχής για να ανταποκριθεί όσον το δυνατόν πληρέστερα στην
υλοποίηση των σκοπών της. Στο Μητρώο καταχωρίζονταν πλέον, μέσω ηλεκτρονικά
υποβαλλόμενων αιτήσεών τους, όλοι οι ΑΣ. Το Μητρώο περιλάμβανε την τήρηση των
διατάξεων των νόμων, του καταστατικού και των αποφάσεων των Γενικών Συνελεύσεων,
την τήρηση του Μητρώου και την αξιολόγησή τους μέσω αυτού, την εξακρίβωση της
αλήθειας των χρηματοοικονομικών καταστάσεων και γενικά των βιβλίων και
στοιχείων που τηρούνταν από τους ανωτέρω, καθώς και την εξακρίβωση της
καταβολής της αξίας των συνεταιρικών μερίδων ή άλλων ληξιπρόθεσμων οικονομικών
υποχρεώσεων των μελών τους. Επίσης στο Μητρώο καταχωρίζονταν οι Κλαδικοί
Εθνικοί Α.Σ., οι Κλαδικοί Α.Σ. οι Αγροτικές Εταιρικές Συμπράξεις, οι
Αναγκαστικοί Συνεταιρισμοί και προέβλεπε την ίδρυση του Ταμείου Αγροτικής
Συνεταιριστικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.
Στην πορεία
διαπιστώθηκε ότι ορισμένα κριτήρια της ΥΑ 1004/135291 (ΦΕΚ Β΄ 2918/2014) δυσκόλευαν
ορισμένους μικρούς συνεταιρισμούς ως προς την υποχρέωσή τους να έχουν ΚΕ 30.000
(οργανώσεις ηπειρωτικής Ελλάδας) ή 10.000 ευρώ (Οργανώσεις νησιωτικής Ελλάδας,
πλην Εύβοιας και Κρήτης). Τα κριτήρια διορθώθηκαν με την αριθ. ΥΑ 656/37132
(ΦΕΚ Β΄913/2018) με στόχο τη διάσωση και ανασυγκρότηση τέτοιων συνεταιρισμών.
Το όριο αυτό κρίθηκε αυστηρό για τη συνέχιση της δραστηριότητας των συνεταιρισμών,
οι οποίοι παρουσίαζαν προοπτικές ανάπτυξης και λειτουργούσαν σύμφωνα με τις συνεταιριστικές αξίες και αρχές. Σημειωτέον
ότι οι συνεταιρισμοί αυτοί αποκλείονταν από τα προνόμια που είχαν νομοθετηθεί,
ενώ είναι επίσης σημαντικό να τονιστεί ότι η Υ.Α. εισήγαγε τον διαχωρισμό του
ύψους του ΚΕ των ΑΣ από την παραγωγική τους δραστηριότητα.
Με την τροποποίηση αυτή
παρακάμπτονταν τα προβλήματα που είχαν ορισμένοι ΑΣ για να καταστούν ενήμεροι στο
Μητρώο, όπως ΑΣ που δεν είχαν παραγωγική δραστηριότητα ή εμπορική δράση, αλλά παρείχαν
υπηρεσίες και εξυπηρετούσαν τα μέλη τους, εκπληρώνοντας το βασικό σκοπό
σύστασης ενός ΑΣ. Σε αυτούς τους ΑΣ περιλαμβάνονταν, λόγου χάρη, αρδευτικοί
συνεταιρισμοί με περιορισμένο περιθώριο αύξησης της διάθεσης νερού,
αναγκαστικοί συνεταιρισμοί διαχειρίσεως κοινής χορτονομής, ΑΣ προώθησης
προβατοτροφίας που υλοποιούσαν επιχειρησιακά προγράμματα, ή ΑΣ εξαγοράς
κτημάτων που νοίκιαζαν βοσκοτόπους.
2.3. Νόμος 4673/2020 «Αγροτικοί
Συνεταιρισμοί και άλλες διατάξεις»
Επιδίωξη του Ν. 4673/2020[4]
είναι (ακόμα μια φορά) η ανασυγκρότηση και η αναδιοργάνωση των συνεταιρισμών.
Με τον νέο Νόμο ρυθμίζεται ο ρόλος του ΥΠΑΑΤ, που περιορίζεται στις διαδικασίες
καταχώρισης στο Μητρώο, στον έλεγχο νόμιμης λειτουργίας και στη μέριμνα για την
ανάπτυξη των ΑΣ. Ο Ν. 4673/2020, σε σχέση με τον Ν. 4384/2016, δεν απαιτεί από
τον υπό σύσταση συνεταιρισμό να αποταθεί στο Ειρηνοδικείο για την επικύρωση του
καταστατικού του. Αρμόδια αρχή ελέγχου για το σύννομο ή όχι του καταστατικού
είναι η εποπτεύουσα αρχή του ΥΠΑΑΤ. Σημειωτέον ότι για την ίδρυση ενός ΑΣ
απαιτούνται πλέον 10 άτομα, που πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις του άρθρου 6
του Νόμου, αντί των 20 ατόμων που προέβλεπε ο Ν. 4384/2016. Μία ακόμα σημαντική
και αμφιλεγόμενη αλλαγή είναι η δυνατότητα εισόδου στον ΑΣ μέλους-επενδυτή, με
ποσοστό έως το 35% του συνολικού αριθμού των ψήφων που διαθέτουν τα μέλη του ΑΣ.
Βέβαια, τέτοιο μέλος-επενδυτή προέβλεπε και ο Ν. 4384/2016, όμως, το μέλος αυτό
μπορούσε να αγοράσει συνεταιρικές έντοκες μερίδες χωρίς να έχει δικαίωμα
παρουσίας και ψήφου στη Γ.Σ του συνεταιρισμού. Η είσοδος του επενδυτή σε κάθε
περίπτωση είναι δυνητική και εναπόκειται στην Γενική Συνέλευση του ΑΣ να το αποφασίσει.
3. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ
ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΜΗΤΡΩΟ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣ
Από τα τηρούμενα αρχεία
στο ΥΠΑΑΤ, προκύπτει ότι, πριν την εφαρμογή του Ν. 4015/2011, θεωρητικά υπήρχαν
6.800 περίπου ΑΣ. Όπως αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του Ν. 4673/2020,
μετά τη λειτουργία του Μητρώου, 2.088 ΑΣ είναι αδρανείς, 112 ΑΣ βρίσκονται σε
διαδικασία λύσης και εκκαθάρισης, ενώ σε λειτουργία και ενήμεροι είναι σήμερα 887
Α.Σ (επικαιροποιημένα στοιχεία 26/3/2020 στο Μητρώο). Λαμβάνοντας υπόψη τα
ανωτέρω και μελετώντας τους κάτωθι πίνακες και γραφήματα που προέκυψαν από την
επεξεργασία του Μητρώου, αλλά και από την έρευνα και επεξεργασία των
οικονομικών στοιχείων των καταχωρημένων σε αυτό ΑΣ (27/04/2020) διαπιστώνεται
ότι:
Στον Πίνακα 1 και στο Γράφημα
1 αναφέρονται οι ΚΕ των ΑΣ για τα έτη 2014 έως και 2018, ανά Περιφέρεια. Στις
περισσότερες Περιφέρειες της χώρας παρατηρείται μια μικρή θετική βελτίωση ως
προς τον ΚΕ των ΑΣ, μολονότι τα έτη που επιλέχθηκαν προς μελέτη (2014-2018) η
οικονομία της χώρας βρίσκονταν στη δίνη της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008.
Επιπλέον παρατηρείται ότι μετά το 2014 η σταθερή μικρή άνοδος που αποτυπώνεται στον
συνολικό ΚΕ των ΑΣ είναι πολύ σημαντική, καθώς θα πρέπει να συνεκτιμηθεί το
γεγονός ότι εκείνη την χρονική περίοδο ετέθησαν σε εκκαθάριση πολύ μεγάλες ΕΑΣ με
ΚΕ πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Η συγκράτηση του συνολικού ΚΕ από τους
εναπομείναντες συνεταιρισμούς φανερώνει ότι μέσο-μακροπρόθεσμα θα υπερκαλυφθεί
το κενό που άφησαν οι πρώην ΕΑΣ. Αξίζει να σημειωθεί το παράδοξο της περίπτωσης
της Περιφέρειας Ηπείρου. Ενώ η Περιφέρεια Ηπείρου είναι μια «φτωχή» Περιφέρεια
(κατατάσσεται στην προτελευταία θέση σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, με
κριτήριο το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν για το έτος 2017), οι
συνεταιρισμοί της πραγματοποιούν τους μεγαλύτερους ΚΕ, γεγονός που οφείλεται
αποκλειστικά κατ’ ουσία στους μεγάλους «τζίρους» των δύο πτηνοτροφικών συνεταιρισμών
της περιοχής.
Από την επεξεργασία των
οικονομικών στοιχείων των ΑΣ για τα έτη 2014-2018 που διερευνήθηκαν και
λαμβάνοντας υπόψη τους Μέσους Όρους του ΚΕ τους προκύπτουν τα κάτωθι στοιχεία,
όπως αποτυπώνονται και στον σχετικό πίνακα .
Ο αναγνώστης μπορεί να
διαπιστώσει ότι:
1. Στην κλίμακα άνω των
100 εκατ. ευρώ μόνο ένας συνεταιρισμός έχει καταγραφεί.
2. Στην κλίμακα μεταξύ
50 εκατ. και 100 εκατ. ευρώ, καταγράφονται δύο ΑΣ.
3. Στην κλίμακα μεταξύ 20
εκατ. και 50 εκατ. ευρώ έχουν παρουσία έξι ΑΣ.
4.
Στην κλίμακα μεταξύ 10 εκατ. και 20 εκατ. ευρώ έχουν καταγραφεί δεκαπέντε ΑΣ.
5.
Στην κλίμακα μεταξύ 5 και 10 εκατ. ευρώ καταγράφονται είκοσι ΑΣ.
6.
Στην κλίμακα μεταξύ 1 εκατ. και 5 εκατ. ευρώ βρίσκονται εκατόν δεκαεννέα ΑΣ.
7.
Στην κλίμακα μεταξύ 1 εκατ. και 500.000 ευρώ ΚΕ υπάρχουν ενενήντα οκτώ ΑΣ.
8.
Στην κλίμακα μεταξύ 500.000 και 100.000 ευρώ ΚΕ υπάρχουν εκατόν ογδόντα εννέα ΑΣ.
9.
Στην κλίμακα μεταξύ 100.000 και 50.000 ευρώ βρίσκονται εξήντα επτά ΑΣ.
10.
Στην κλίμακα μεταξύ 50.000 και 10.000 ευρώ βρίσκονται εκατόν έντεκα ΑΣ.
11.
Στην κλίμακα μεταξύ 132,44 και 10.000 ευρώ ΚΕ βρίσκονται πενήντα τέσσερις ΑΣ.
12.
Στην κλίμακα μεταξύ 0 και 132,44 ευρώ καταγράφονται διακόσιοι έξι ΑΣ.
Το γεγονός ότι 260
συνεταιρισμοί έχουν ΚΕ από 0 ευρώ έως τα 10.000 ευρώ είναι αξιοσημείωτο. Είναι
ενδεικτικό του γεγονότος ότι τόσο ο Ν. 4384/2016 όσο και ο Ν. 4673/2020 αποφεύγουν
να καθορίσουν ένα κατώτατο αποδεκτό όριο ΚΕ για τους ΑΣ, ώστε αυτοί αφενός να θεωρούνται
βιώσιμοι και αφετέρου να διευκολύνεται η αξιολόγησή τους στο Μητρώο.
Πίνακας
1: Κύκλος Εργασιών των
Αγροτικών Συνεταιρισμών ανά Περιφέρεια για τα έτη 2014-2018
|
|
Σύνολο Κύκλου Εργασιών (€) |
||||
|
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
|
ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ |
4.235.440,26
|
10.027.589,69
|
8.295.585,13
|
7.641.966,68
|
3.004.924,96
|
|
ΑΝ. ΜΑΚ/ΝΙΑ ΘΡΑΚΗ |
77.333.000,94
|
85.987.282,53
|
97.032.472,29
|
90.423.919,07
|
75.070.243,85
|
|
ΑΤΤΙΚΗ |
7.965.489,01
|
7.371.341,54
|
7.688.515,44
|
8.167.498,94
|
5.009.851,48
|
|
ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ |
38.143.050,20
|
50.055.447,77
|
57.031.315,37
|
60.914.107,61
|
27.141.366,15
|
|
ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ |
111.629.456,40
|
122.747.442,50
|
123.071.411,20
|
129.158.625,75
|
116.153.309,45
|
|
ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ |
35.452.595,55
|
36.603.209,16
|
36.390.156,93
|
37.129.539,82
|
28.754.944,79
|
|
ΗΠΕΙΡΟ |
258.728.423,95
|
263.140.566,53
|
280.589.850,98
|
286.554.105,53
|
309.277.639,99
|
|
ΘΕΣΣΑΛΙΑ |
156.081.563,34
|
163.708.813,03
|
169.069.594,93
|
168.236.689,20
|
127.384.533,14
|
|
ΚΕΝΤ.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ |
262.338.297,11
|
255.071.395,95
|
256.756.334,71
|
247.305.861,28
|
200.878.195,38
|
|
ΚΡΗΤΗ |
92.932.910,90
|
119.619.085,41
|
118.407.503,74
|
118.959.999,83
|
69.521.256,32
|
|
ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ |
36.229.141,65
|
37.052.594,50
|
45.661.354,05
|
46.679.195,26
|
18.383.835,28
|
|
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ |
96.113.412,88
|
112.081.155,33
|
105.910.098,33
|
96.989.976,88
|
58.068.778,32
|
|
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ |
25.229.780,09
|
26.972.222,88
|
31.094.615,36
|
32.250.685,13
|
12.939.226,66
|
|
Γενικό
Άθροισμα |
1.202.412.562,28 |
1.290.438.146,82 |
1.336.998.808,46 |
1.330.412.170,99 |
1.051.588.105,77 |
Γράφημα
1: Κύκλου Εργασιών των Αγροτικών Συνεταιρισμών ανά Περιφέρεια για
τα έτη 2014-2018
Στον πίνακα 2 και στο γράφημα 2
αποτυπώνονται τα συνολικά Κέρδη των Συνεταιρισμών[5] ανά
Περιφέρεια για τα έτη 2014-2018. Για το έτος 2015, παρατηρείται ότι υπάρχει
άνοδος στο γενικό άθροισμα των κερδών του συνόλου των ΑΣ της χώρας, ενώ στη
συνέχεια παρατηρείται πτώση, που κορυφώνεται το 2018. Η πτώση των κερδών
οφείλεται στα κάτωθι:
1. Το
έτος 2018 δεν έχουν αποστείλει οικονομικά στοιχεία στο Μητρώο όλοι οι
καταχωρημένοι ΑΣ με αποτέλεσμα τα κέρδη των ΑΣ να μην έχουν υπολογιστεί στο συνολικό
άθροισμα των κερδών του έτους.
2. Σε
αρκετούς Παραγωγικούς Συνεταιρισμούς τα κέρδη εξαρτώνται από την παραγωγή του
προϊόντος. Επισημαίνεται ότι χαρακτηριστικό των αγροτικών προϊόντων είναι η
εξάρτησή τους από τις κλιματικές συνθήκες, από το είδος και τις ιδιαιτερότητες
του προϊόντος (π.χ., παρενιαυτοφορία ελιάς) κ.α.
3. Αρκετοί
Συνεταιρισμοί (122) είναι νεοϊδρυθέντες και δεν έχουν ΚΕ.
4. Η
χώρα μας έχει διανύσει μια περίοδο μακράς οικονομικής κρίσης και ύφεσης .
Πίνακας 2: Συνολικά Κέρδη των Αγροτικών Συνεταιρισμών ανά Περιφέρεια για
τα έτη 2014-2018
|
|
Συνολικά Κέρδη σε (€) |
|||||
|
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
|
|
ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ |
23.390,75
|
120.133,19
|
26.087,53
|
125.897,44
|
51.343,07
|
|
|
ΑΝΑΤ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΡΑΚΗ |
1.729.558,79
|
1.304.578,60
|
1.658.759,43
|
1.387.172,16
|
751.761,49
|
|
|
ΑΤΤΙΚΗ |
370.495,96
|
237.963,38
|
247.682,35
|
256.513,03
|
153.723,53
|
|
|
ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ |
717.073,54
|
981.793,50
|
1.024.400,61
|
1.936.805,86
|
563.983,36
|
|
|
ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ |
2.966.645,25
|
4.171.161,37
|
4.583.950,67
|
4.249.591,30
|
5.347.073,09
|
|
|
ΔΥΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ |
407.554,38
|
3.971.985,48
|
994.030,71
|
858.962,57
|
763.066,47
|
|
|
ΗΠΕΙΡΟ |
1.204.364,28
|
3.633.731,48
|
1.384.631,79
|
4.527.911,56
|
2.960.120,18
|
|
|
ΘΕΣΣΑΛΙΑ |
17.662.592,42
|
18.609.614,21
|
8.246.180,25
|
2.362.137,29
|
3.274.792,48
|
|
|
ΚΕΝΤ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ |
10.622.496,49
|
2.808.344,43
|
4.908.414,88
|
2.126.349,81
|
2.438.391,07
|
|
|
ΚΡΗΤΗ |
2.201.167,92
|
4.921.069,43
|
4.261.329,84
|
3.176.262,29
|
1.123.852,39
|
|
|
ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ |
1.385.396,35
|
1.412.174,93
|
496.375,10
|
1.864.349,90
|
207.750,61
|
|
|
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ |
3.072.052,70
|
4.325.303,60
|
8.204.936,23
|
5.548.393,45
|
2.367.713,53
|
|
|
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ |
308.403,50
|
111.657,71
|
436.006,18
|
431.868,55
|
67.631,98
|
|
|
Γενικό Άθροισμα |
42.671.192,33
|
46.609.511,31
|
36.472.785,57
|
28.852.215,21
|
20.071.203,25
|
|
Γράφημα 2: Συνολικά Κέρδη των Αγροτικών Συνεταιρισμών ανά Περιφέρεια για
τα έτη 2014-2018
Πίνακας και Γράφημα 3: Συνολικά Κέρδη και
Συνολικές Ζημιές των Αγροτικών Συνεταιρισμών ανά Περιφέρεια για τα έτη
2014-2018
Πίνακας 5: Συνολικό κατατεθέν Συνεταιριστικό κεφάλαιο
|
|
Συνολικό κατατεθέν Συνεταιριστικό κεφάλαιο |
||||
|
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ |
2014 |
2015 |
2016 |
2017 |
2018 |
|
ΙΟΝΙΩΝ
ΝΗΣΩΝ |
261.659,49 |
906.432,37 |
3.333.128,04 |
3.358.192,76 |
676.341,67 |
|
ΑΝΑΤ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
ΘΡΑΚΗ |
2.491.029,69 |
3.324.463,24 |
7.193.472,52 |
8.700.292,62 |
2.610.929,80 |
|
ΑΤΤΙΚΗ |
374.274,00 |
1.184.859,52 |
1.557.112,20 |
2.282.166,59 |
1.262.558,05 |
|
ΒΟΡΕΙΟ
ΑΙΓΑΙΟ |
3.661.110,88 |
4.733.200,91 |
5.789.340,01 |
6.090.650,91 |
1.415.977,53 |
|
ΔΥΤΙΚΗ
ΕΛΛΑΔΑ |
1.376.026,85 |
2.663.975,04 |
8.714.264,77 |
9.582.533,62 |
9.326.079,34 |
|
ΔΥΤ.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ |
123.185,46 |
223.411,79 |
2.008.999,09 |
2.479.367,59 |
2.314.622,44 |
|
ΗΠΕΙΡΟ |
21.000,00 |
2.216.974,21 |
15.123.470,92 |
17.543.033,03 |
14.746.497,17 |
|
ΘΕΣΣΑΛΙΑ |
642.541,72 |
992.720,16 |
4.349.363,86 |
5.844.644,12 |
7.381.209,18 |
|
ΚΕΝΤ.
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ |
6.407.030,67 |
10.119.662,10 |
19.362.515,41 |
21.171.047,33 |
16.195.761,74 |
|
ΚΡΗΤΗ |
1.393.626,49 |
7.250.297,87 |
21.716.794,30 |
33.353.219,27 |
25.694.168,71 |
|
ΝΟΤΙΟ
ΑΙΓΑΙΟ |
765.975,85 |
1.060.032,47 |
1.749.261,24 |
2.016.594,71 |
1.267.225,12 |
|
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ |
13.571.561,82 |
19.561.540,67 |
21.734.068,50 |
23.399.763,19 |
3.817.805,76 |
|
ΣΤΕΡΕΑ
ΕΛΛΑΔΑ |
1.198.410,05 |
1.646.167,41 |
2.159.903,67 |
2.297.170,14 |
1.229.216,29 |
|
Γενικό
Άθροισμα |
32.287.432,97
€ |
55.883.737,76
€ |
114.791.694,53
€ |
138.118.675,88
€ |
87.938.392,80
€ |
Γράφημα 5: Συνολικό κατατεθέν Συνεταιριστικό κεφάλαιο
Στον Πίνακα 3 και Γράφημα 3, όπου αποτυπώνονται τα συνολικά Κέρδη –
συνολικές Ζημίες ανά Περιφέρεια για τα έτη 2014-2018, διαπιστώνεται ότι υπάρχει
πτώση των κερδών και αύξηση των ζημιών των ΑΣ. Αυτό οφείλεται σε διάφορους
λόγους, με σημαντικότερο την οικονομική κρίση του 2008. Υπάρχουν ωστόσο και
άλλοι παράγοντες που δημιουργούν ζημιές στους συνεταιρισμούς. Συγκεκριμένα,
στην αύξηση των ζημιών συμβάλλει η πίεση των μελών των ΑΣ προς τη διοίκηση να
αγοράζουν τα προϊόντα τους σε τιμές υψηλότερες από αυτές που μπορούν να τα
διαθέσουν στην αγορά. Ακόμα ένας λόγος να συσσωρεύονται ζημιές στους συνεταιρισμούς
είναι οι μεγάλες πιστώσεις στα μέλη για την αγορά γεωργικών εφοδίων, οι οποίες αρκετές
φορές οδηγούν σε επισφάλειες που προκαλούν στην συνέχεια ζημιές στον
συνεταιρισμό. Τέλος ένας ακόμη λόγος που δημιουργεί ζημιές είναι οι αλόγιστες
επενδύσεις, που υπερβαίνουν τις παραγωγικές και οικονομικές δυνατότητες των
συνεταιρισμών. Από την ανάλυση του πίνακα των κερδών/ζημιών, ένα ακόμα στοιχείο
που προκύπτει είναι ότι το 2018, από τους 887 συνεταιρισμούς, το 50% των
συνολικών ζημιών το δημιουργούν 6 ΑΣ και ΑΕΣ και την ίδια χρονιά το 50% περίπου
των κερδών το πραγματοποιούν 7 ΑΣ. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι 6 ΑΣ και ΑΕΣ που
δημιουργούν ζημίες είναι στο όριο της βιωσιμότητάς τους.
Στον Πίνακα 4 και στο Γράφημα
4 παρουσιάζεται το συνεταιριστικό ίδιο κεφάλαιο (δηλαδή οι ζημίες ή τα κέρδη
που έχουν οι ΑΣ συνυπολογίζοντας και τα αποθεματικά τους[6]) ανά Περιφέρεια για τα έτη 2014-2018.
Το ύψος του συνεταιριστικού
ιδίου κεφαλαίου κατατάσσει τους ΑΣ σε θετική ή αρνητική
θέση, αναλόγως από το πρόσημο, θετικό ή αρνητικό του ίδιου συνεταιριστικού τους
κεφαλαίου. Η κατάταξη σε θετική ή αρνητική θέση των ΑΣ παρέχει μια σημαντική
πληροφορία στο Μητρώο, προκειμένου να παρακολουθούνται οι ΑΣ που παρουσιάζουν
αρνητική θέση κάθε χρόνο, ώστε να εφαρμόζεται η σχετική διάταξη του νόμου για
το θέμα αυτό.
Στον Πίνακα 5 και στο Γράφημα
5 αποτυπώνεται το κατατεθέν συνεταιριστικό κεφάλαιο ανά Περιφέρεια για τα έτη
2014-2018 και διαπιστώνεται ότι το συνολικό κατατεθέν συνεταιριστικό κεφάλαιο των ΑΣ σε επίπεδο χώρας έχει σχεδόν
τριπλασιαστεί. Εκτιμάται ότι σε αυτό έχει συμβάλλει η αυστηρή εφαρμογή του Ν.
4384/2016.
Επίσης μια πληροφορία που αντλείται από τον ανωτέρω Πίνακα είναι ότι το
συνολικό συνεταιριστικό κεφάλαιο 887 συνεταιρισμών είναι 138.118.675,88 ευρώ το
2017, δηλαδή ο μέσος όρος του συνεταιριστικού κεφαλαίου ανά συνεταιρισμό είναι 155.539
ευρώ. Σύμφωνα λοιπόν με τον Ν.
4673/2020, αν κάποιο μέλος-επενδυτής επιθυμεί να συμμετάσχει με ποσοστό έως 35%
στο συνεταιριστικό κεφάλαιο του ΑΣ, πρέπει να καταβάλει ποσό έως 54.439 ευρώ (155.539Χ
35%). Το ποσό αυτό (υπενθυμίζουμε ότι αφορά τον μέσο όρο) είναι πολύ μικρό, άρα
εκτιμάται ότι, τυχόν συμμετοχή τέτοιων μελών δεν αναμένεται να προσφέρει
σημαντική βοήθεια στην αύξηση ρευστότητας των συνεταιρισμών. Εν πάση περιπτώσει
η μελλοντική εφαρμογή του νόμου θα δείξει τις πραγματικές δυνατότητες και χρησιμότητα
της διάταξης αυτής.
4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ, ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Πριν την ισχύ του Ν. 4015/2011 στο ΥΠΑΑΤ είχαν κατατεθεί περίπου 6.800 χειρόγραφα εγκεκριμένα καταστατικά από τις κατά τόπους Δικαστικές Αρχές (Ειρηνοδικεία). Το 2011, με την εφαρμογή του Ν. 4015, τέθηκαν συγκεκριμένα κριτήρια αναγνώρισης των συνεταιρισμών. Το 2016, με το Ν. 4384, δόθηκε χρονικό περιθώριο έως τον Απρίλιο του 2017, προκειμένου να εναρμονιστούν οι συνεταιρισμοί στην κείμενη νομοθεσία. Το 2017, μετά την παρέλευση της ορισθείσας ημερομηνίας, 1.070 Συνεταιρισμοί είχαν αποστείλει τα προσαρμοσμένα καταστατικά τους στην ηλεκτρονική βάση δεδομένων του Μητρώου.[7] Σήμερα, από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε, στο ΕΜΑΣ εμφανίζονται ενήμεροι 887 ΑΣ. Η ανταπόκριση των συνεταιρισμών όσον αφορά στην καταγραφή τους ήταν ικανοποιητική και αυτό οφείλεται και στην συνεπή στάση του ΥΠΑΑΤ. Η μεγάλη διαφορά στους ως άνω αριθμούς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι μεγάλο μέρος των συνεταιρισμών που δεν απογράφηκαν ήταν ανενεργοί. Εννοείται ότι δημιουργούνται εύλογα ερωτήματα ως προς τον λόγο ύπαρξης των συνεταιρισμών αυτών και των πιθανών σκοπιμοτήτων που εξυπηρετούσαν. Πάντως και αυτός είναι ένας από τους λόγους που το συνεταιριστικό κίνημα, όχι μόνο έχασε κατά πολύ την αξιοπιστία του, αλλά και δεν κατάφερε να απελευθερώσει την πραγματική δυναμική του.
Άλλο ένα στοιχείο που προκύπτει από την έρευνα είναι ότι τα εγγεγραμμένα μέλη των ΑΣ, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΜΑΣ, ανέρχονται σε 141.274 έναντι 330.000 κατά κύριο επάγγελμα αγροτών, αριθμός που υποδηλώνει, χωρίς όμως περαιτέρω ποιοτική διερεύνηση, ότι περίπου το 50% των κατά κύριο επάγγελμα αγροτών συμμετέχουν σε συνεταιρισμούς. Η συμμετοχή του μισού αγροτικού πληθυσμού σε ΑΣ είναι βέβαια ένα ενθαρρυντικό ποσοστό για τη χώρα μας, υπό την προϋπόθεση, όμως, ότι όλοι συμμετέχουν ενεργά ως μέλη στον συνεταιρισμό τους. Ακόμα μια ενδιαφέρουσα πληροφορία που αντλεί κανείς από το Μητρώο είναι ότι από τις 500 περίπου Ομάδες και Οργανώσεις Παραγωγών, οι 307 έχουν ιδρυθεί υπό τη νομική σκέπη των συνεταιρισμών αποκομίζοντας σχετικά φορολογικά και άλλα οφέλη. Οι υπόλοιπες Ομάδες και Οργανώσεις Παραγωγών υφίστανται και δραστηριοποιούνται με άλλη νομική μορφή, π.χ., ΑΕ, ΙΚΕ.
Τα αποτελέσματα της έρευνας κατέδειξαν ωστόσο και ορισμένες αδυναμίες του Μητρώου όσον αφορά στην καταγραφή της
κύριας δραστηριότητας των ΑΣ, ευθύνη όμως για την ελλιπή ενημέρωση έχουν τα
μέλη των Διοικητικών Συμβουλίων των ΑΣ, καθώς δεν αποστέλλουν ορθά και πλήρη στοιχεία
για την ενημέρωση του Μητρώου. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι από τους 887 ΑΣ, μόνο
οι 218 έχουν αποστείλει ορθά στοιχεία για την κύρια δραστηριότητά τους, όπως
αποτυπώνονται στον Πίνακα 6.
Πίνακας 6: Συνεταιρισμοί ανά Κύρια Δραστηριότητα
|
Πλήθος ΑΣ |
Είδος προϊόντος |
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ |
|
8 |
Ακτινίδια |
|
|
1 |
Ακτινίδια και λάδι |
|
|
1 |
Άνθη και καλλωπιστικά |
Στο Μητρώο είναι εγγεγραμμένοι 4 Ανθοκομικοί Συνεταιρισμοί |
|
7 |
Βαμβάκι |
|
|
8 |
Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα |
|
|
5 |
Δημητριακά |
|
|
1 |
Ελαιούχους σπόρους |
|
|
55 |
Ελιά και λάδι |
|
|
17 |
Εσπεριδοειδή |
|
|
3 |
Καπνό |
|
|
4 |
Κεράσια |
|
|
39 |
Λάδι |
|
|
4 |
Λάδι και ελιές |
|
|
1 |
Μέλι |
Στο Μητρώο είναι εγγεγραμμένοι 4 Συνεταιρισμοί |
|
46 |
Οπωροκηπευτικά |
|
|
18 |
Ροδάκινα |
|
|
218 |
|
Συνολικός αριθμός ΑΣ που έχουν στείλει ορθά στοιχεία ως προς την
κύρια δραστηριότητά τους στο ΕΜΑΣ στο σύνολο των 887 ΑΣ |
Λόγου χάρη, στο Μητρώο είναι εγγεγραμμένοι 4 ανθοκομικοί συνεταιρισμοί, ωστόσο μόνο ένας έχει αποστείλει ορθά στοιχεία με αποτέλεσμα, στην αναζήτηση ανά κύρια δραστηριότητα στο Μητρώο να εμφανίζεται μόνο ένας με κύρια δραστηριότητα την παραγωγή ανθέων και καλλωπιστικών φυτών κλπ. Άρα η Εποπτική αρχή δεν έχει ορθή πληροφόρηση ως προς τον τομέα αυτό. Επίσης στην αναζήτηση δεν εμφανίζονται οι οινοποιητικοί και οι ελαιοκομικοί συνεταιρισμοί, παρόλο που είναι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο, υφίστανται, δραστηριοποιούνται και συνεισφέρουν στο ΑΕΠ της χώρας. Εννοείται ότι και η Εποπτική Αρχή θα μπορούσε να επιδιώκει ασκώντας μεγαλύτερη πίεση την αποστολή πληρέστερων στοιχείων προς καταγραφή. Επίσης αν οι Α.Σ τηρούσαν διακριτή λογιστική όσον αφορά τις συναλλαγές με τα μέλη και τα μη μέλη, ενδεχομένως να είχαμε διαφορετική εικόνα στους συνολικούς Κ.Ε και στα συνολικά κέρδη-ζημίες των Α.Σ. Αυτό όμως προϋποθέτει την καθιέρωση ενός αυστηρότερου τρόπου καταγραφής των διακριτών λογαριασμών, π.χ., ΑΣ ο οποίος πραγματοποιεί συναλλαγές άνω του 1.000.000 ευρώ, ενώ για τις συναλλαγές με τα μέλη του στον Κ.Ε απεικονίζονται μόνο κάποιες χιλιάδες ευρώ. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο Α.Σ να κατατάσσεται σε άλλη κατηγορία βάση Κ.Ε, με κίνδυνο να μην κριθεί επιλέξιμος ενίσχυσης από διάφορα ευρωπαϊκά προγράμματα.
Αντί επιλόγου
Με το επίσημο-θεσμικό ξεκίνημά τους το 1915, οι συνεταιρισμοί συμμετείχαν μαζί με το τραπεζικό σύστημα της εποχής στην καθιέρωση της αγροτικής πίστης και στην καταπολέμηση της τοκογλυφίας. Επίσης, το 1923 συνέβαλαν στην ομαλή ενσωμάτωση των προσφύγων στην Ελληνική επικράτεια. Ολοκλήρωσαν ορθά την πυραμιδική οργάνωσή τους και έδειξαν ότι μπορούν να αποτελέσουν εργαλείο ανάπτυξης του αγροτικού τομέα. Δυστυχώς, όμως, βίωσαν τον κρατικό παρεμβατισμό και «προστατευτισμό» και την κατά καιρούς ακατάλληλη και αχρείαστη νομική τους ρύθμιση και σταδιακά αποξενώθηκαν από τα μέλη τους. Σήμερα αναζητείται μια νέα αφετηρία, προκειμένου μέσω του κατάλληλου οργανωτικού μοντέλου να αναθερμανθεί το ενδιαφέρον των αγροτών για ενεργό συμμετοχή τους στους ΑΣ. Οι προϋποθέσεις φαίνεται ότι υπάρχουν και η δημιουργία του Μητρώου μπορεί να συμβάλλει ως οδηγός προς αυτήν την κατεύθυνση.
Η λειτουργία του Μητρώου δεν είναι μια απλή βάση δεδομένων που
διευκολύνει την καταγραφή των αγροτικών συνεταιρισμών και άλλων συλλογικών φορέων.
Με τα σταθερά κριτήρια αξιολόγησης η Εποπτική Αρχή διευκολύνεται προκειμένου να
ξεκαθαρίσει το Μητρώο από τους για πολλά χρόνια ανύπαρκτους συνεταιρισμούς. Το
Μητρώο δείχνει να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο και ως τέτοιο πρέπει να το
βλέπουμε και να το χρησιμοποιούμε με σκοπό την ανάπτυξη των συνεταιρισμών. Θα
μπορούσε από την επεξεργασία των στοιχείων του Μητρώου να εκδίδεται μια
τυποποιημένη ανάλυση υπό μορφή ετήσιας έκθεσης στατιστικών, όπου θα
περιγράφεται η εξέλιξη όλων των οικονομικών μεγεθών τα οποία καταγράφονται π.χ.,
μέσος όρος ΚΕ/μέλος ή ΚΕ/Περιφέρεια ή η πληροφορία των νεοϊδρυθέντων ΑΣ και σε
ποιο κλάδο και προϊόν δραστηριοποιούνται κ.ο.κ.
Το Μητρώο δεν έχει δομικά προβλήματα, οι πληροφορίες του θα αυξάνονται
με την πάροδο του χρόνου και η αξία των στοιχείων είναι τέτοια που προσφέρονται
για αξιόπιστες αναλύσεις και συμπεράσματα. Στη δομή του Μητρώου θα μπορούσε να
προστεθεί η ανάλυση των ισολογισμών των ΑΣ ανά κατηγορία – μεγέθους τους, βάσει
του ΚΕ, εργασία που φαντάζει μεν επίπονη, αλλά θα μπορούσε να υλοποιηθεί με την
βοήθεια των συνεταιριστών και της πανεπιστημιακής κοινότητας, καθιστώντας το
Μητρώο ένα σπουδαίο εργαλείο για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη μιας σύγχρονης
γενιάς συνεταιρισμών.
Μέσα από το Μητρώο το ΥΠΑΑΤ αντλεί τις απαραίτητες πληροφορίες που επιβεβαιώνουν ποιες συλλογικές οντότητες είναι ικανές ή όχι να υλοποιήσουν και να ολοκληρώσουν με επιτυχία Εθνικά και Ευρωπαϊκά προγράμματα. Μέσω αυτών των προγραμμάτων οι συνεταιρισμοί γίνονται ισχυρότεροι οικονομικά, για να προσφέρουν οφέλη τόσο στα μέλη τους, όσο και στην τοπική κοινωνία, υλοποιώντας με επιτυχία τους στόχους της εθνικής και Ενωσιακής πολιτικής και εκπληρώνοντας με τον καλύτερο τρόπο τον σκοπό τους. Επιπλέον μέσα από τη διαστρωμάτωση των ΑΣ ανά μέγεθος με βάση τον ΚΕ δίνεται η δυνατότητα στο ΥΠΑΑΤ να διαμορφώσει διαφορετικό ποσοστό οικονομικής ενίσχυσης ανά κλάδο (προϊόν). Η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΑΤ, καθώς και τα στελέχη του, χαράζοντας και υλοποιώντας την αγροτική πολιτική, σε θέματα σχετικά με τους ΑΣ πρέπει να λαμβάνουν πάντα σοβαρά υπόψη τα στοιχεία του Μητρώου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Cakir, M., Balagtas, J. (2012). Estimating market
power of US dairy cooperatives in the fluid milk market. American Journal of
Agricultural Economics, pp. 647–658.
Matei, L., Matei, Α. (2012). The
social enterprise and the social entrepreneurship –instruments of local
development. A comparative study for Romania. Procedia - Social and Behavioral
Sciences, Volume 62, pp. 1066-1071.
Valentinov, V., Iliopoulos, C. (2013). Economic theories of
nonprofits and agricultural cooperatives compared: New perspectives for
nonprofit scholars. Nonprofit and Voluntary Sectors Quarterly, 42, pp. 109-126.
Ευθυμίου-Διανέοσις, Π. (2017). Επιχειρηματικοί Συνεταιρισμοί Νέου Τύπου.
Κιντής, Σ. (1989). Δίκαιο
Συνεταιρισμών, Σάκκουλας Αντ. Ν.,
2004
Κοντογεώργος, Α., Σεργάκη,
Π. (2015). Αρχές Διοίκησης Αγροτικών Συνεταιρισμών. Ελληνικά Ακαδημαϊκά
Συγγράμματα και Βοηθήματα, https://repository.kallipos.gr/handle/11419/3684.
Λαμπροπούλου–Δημητριάδου, B. (1995). Κριτική θεώρηση της Ελληνικής
Συνεταιριστικής Νομοθεσίας. Συνεταιριστική Πορεία.
Νόμων, Α. Ε.-Τ. (2011). Έκθεση.
Παπαγεωργίου, K. (2015). Βιώσιμη Συνεταιριστική Οικονομία. Θεωρία
και Πρακτική (Γ΄ Έκδοση ed.). Αθήνα:
Σταμούλη.
Πλιακούρα Α., Μπεληγιάννης Γ., Κοντογεώργος Α. (2019), Το Αγροτικό Συνεταιριστικό Μοντέλο Επιχειρηματικότητας Μέσα από τη Διεθνή Βιβλιογραφία. https://isem-journal.blogspot.com/2019/12/blog-post_42.html.
Σελλιανάκης, Γ. (2010). Οι
Αγροτικοί Συνεταιρισμοί στην Ελλάδα. Η άνοδος η πτώση και η λεηλασία.
Φεφές, Μ. (2007). Ο
Ευρωπαϊκός Συνεταιρισμός - Ευρωπαϊκοί Θεσμοί Κοινωνικής Οικονομίας: Ι. Αθήνα
– Κομοτηνή: Αντ. Ν. Σάκκουλα.
Φεφές, Μ. (2013). «Greek and Italian Co-operative
Movement: A brief comparison», Συλλογικός Τόμος Διημερίδας με
τίτλο Agricultural
cooperatives in South and Central Europe, 19th - 20th century: a comparative
approach, pp. 101-116, Ακαδημία Αθηνών.
Φεφές, Μ. (2019). Φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και Αγροτικοί Συνεταιρισμοί: Νομοθετικά Παράδοξα», Κοινωνική Οικονομία, Τεύχος 18, https://isem-journal.blogspot.com/2019/12/blog-post_43.html.
[1]. Νόμος 4015/2011 ΦΕΚ Α΄/210/21-09-2011
[2]. Έρευνα της «Διανέοσις» με θέμα Επιχειρηματικοί
Συνεταιρισμοί Νέου τύπου, Π. Ευθυμίου, 2017. Επί των συμπερασμάτων της έρευνας
(όχι των αριθμητικών στοιχείων που αναφέρονται στο παρόν), βλ. σχόλιο στο
https://isem-journal.blogspot.com/2018/09/blog-post_97.html.
[3]. Νόμος 4384/2016 ΦΕΚ
Α΄/78/26-04-2016
[4]. Νόμος 4673/2020 ΦΕΚ
Α΄/52/11-03-2020
[5] Επισημαίνεται ότι στους πίνακες (όπως
έχουν διαμορφωθεί από το Μητρώο) είναι λάθος η χρήση του όρου «κέρδη» και θα
έπρεπε να χρησιμοποιείται το «διαχειριστικό υπόλοιπο» κερδοφόρο ή ζημιογόνο. Δυστυχώς
το διαχειριστικό υπόλοιπο δεν αποτυπώνεται στις οικονομικές καταστάσεις των Α.Σ
πλην λίγων εξαιρέσεων, διότι οι περισσότεροι Α.Σ δεν παρουσιάζουν ξεχωριστά τις
συναλλαγές με τα μέλη τους και τα μη μέλη. Επίσης όπου αναφέρεται ο όρος κέρδος
ή συνολικά κέρδη συμπεριλαμβάνονται τα πλεονάσματα των ΑΣ. Είναι σκόπιμο να
διευκρινιστούν συνοπτικά οι εξής ορισμοί: Πλεόνασμα:
Το «περίσσευμα» που προέρχεται από τις συναλλαγές του ΑΣ με τα μέλη του. Κέρδος: Το «περίσσευμα» από τις
συναλλαγές του ΑΣ με μη μέλη. Το πέραν του πλεονάσματος υπόλοιπο λογίζεται ότι προέρχεται από τις
συναλλαγές με τρίτους. Διαχειριστικό
υπόλοιπο: Αν από τα
ακαθάριστα έσοδα των ΑΣ αφαιρεθούν οι κάθε είδους δαπάνες, οι ζημίες, οι
αποσβέσεις και οι τόκοι των προαιρετικών μερίδων, το υπόλοιπο που απομένει
αποτελεί το διαχειριστικό υπόλοιπο της χρήσης. Το Διαχειριστικό υπόλοιπο περιλαμβάνει τόσο το
πλεόνασμα όσο και το κέρδος ή ζημία ενός Α.Σ
[6]. Αποθεματικό κεφάλαιο: Από τα πλεονάσματα, πριν από
την αφαίρεση για τις προαιρετικές μερίδες, κρατείται ποσοστό δέκα τοις εκατό
(10%) για το σχηματισμό τακτικού αποθεματικού. Η κράτηση αυτή παύει να είναι
υποχρεωτική, όταν το τακτικό αποθεματικό φθάσει στο ύψος του συνολικού ποσού
των υποχρεωτικών μερίδων των μελών του συνεταιρισμού και επαναφέρεται, εάν το
τακτικό αποθεματικό υστερήσει έναντι του συνολικού ποσού των μερίδων των μελών.
Το καταστατικό μπορεί να προβλέπει μεγαλύτερο ποσοστό κράτησης. Το μέρος των
πλεονασμάτων που μεταφέρεται στο τακτικό αποθεματικό λογίζεται ως ισόποση
εισφορά των μελών. Το αποθεματικό κεφάλαιο διακρίνεται σε τακτικό και έκτακτο.
Στο τακτικό αποθεματικό περιέρχονται: α) Τα κέρδη μετά τη φορολόγησή τους. β) Η
κράτηση του 10%. γ) Τα έσοδα που περιέρχονται στο συνεταιρισμό από χαριστική
αιτία. δ) Κάθε άλλο έσοδο, για το οποίο δεν ορίζεται διαφορετικά από το
καταστατικό πχ χορηγία. Έκτακτο αποθεματικό κεφάλαιο σχηματίζεται, αν με
απόφαση της ΓΣ του ΑΣ αποφασίζεται επιπλέον κράτηση για περαιτέρω ανάπτυξη του
ΑΣ.
[7]. Έρευνα Διανέοσις, βλ. ανωτέρω.
