Σημείωμα του Συντονιστή έκδοσης

Πρώτο θέμα στο παρόν τεύχος του περιοδικού αποτελεί η εργασία του Καθηγητή Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών Συνεταιρισμών του Πανεπιστημίου Tilburg Ολλανδίας κ. Hans Groeneveld, με τίτλο “Επιχειρηματική Δράση των Συνεταιρισμών –Μεθοδολογία και διερευνητική Εφαρμογή για 33 Χώρες”. Στην εργασία αυτή αξιοποιείται το Εγχειρίδιο Συνεταιριστικής Νομοθεσίας (International Handbook of Cooperative Law, 2013) των Cracogna, Fici και Henry, κορυφαίων επιστημόνων για την συνεταιριστική νομοθεσία, και με τη χρήση μιας ενδιαφέρουσας μεθοδολογίας η μελέτη αυτή δίνει μια λεπτομερή εικόνα των συστατικών στοιχείων του ευνοϊκού περιβάλλοντος για τους συνεταιρισμούς, ενώ διαπιστώνεται ότι είναι αδύνατο να κατασκευαστεί ένας δείκτης ευνοϊκού περιβάλλοντος. Μεταξύ των συμπερασμάτων της μελέτης είναι ότι:

- Ο συνεταιριστικός τομέας είναι γενικά μικρότερος σε κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από μεγάλες ανισότητες και όπου η εξουσία συγκεντρώνεται στα χέρια μικρού αριθμού ανθρώπων,
- Το ευνοϊκό περιβάλλον συνδέεται με καλύτερη συνεταιριστική επίδοση,
- Οι καλές συνθήκες διακυβέρνησης συσχετίζονται θετικά με την συνεταιριστική επίδοση
- Η αντίληψη για το επίπεδο της διαφθοράς συσχετίζεται αρνητικά με τη συνεταιριστική επίδοση.
- Η εισοδηματική ανισότητα συσχετίζεται σημαντικά και αρνητικά με τις συνεταιριστικές επιδόσεις.
- Υπάρχει θετική σχέση μεταξύ της συνολικής κατάστασης της δημοκρατίας και της συνεταιριστικής επίδοσης.

Παρά τις επιφυλάξεις που ο ίδιος ο συγγραφέας διατυπώνει, οι διαπιστώσεις αυτές αποτελούν ό,τι καλύτερο σήμερα υπάρχει για την αναγνώριση του πεδίου της συνεταιριστικής επιχειρηματικότητας.

Η μελέτη που ακολουθεί, με τίτλο «Περιπέτειες και κατάρρευση των ελληνικών αγροτικών συνεταιρισμών» αποτελεί εισήγηση του Ομότιμου Καθηγητή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου κ. Κ. Παπαγεωργίου, που παρουσιάστηκε σε συνέδριο του Κέντρου Έρευνας της Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας της Ακαδημίας Αθηνών (μεταφρασμένη στην Ελληνική και ενημερωμένη με νεώτερα στοιχεία), που επιδιώκει να παρουσιάσει και να ερμηνεύσει τα αίτια έντονων διακυμάνσεων της ανάπτυξης των γεωργικών συνεταιρισμών στην Ελλάδα και της ουσιαστικής κατάρρευσής τους, προκαλώντας έντονο αρνητικό αντίκτυπο στην αξιοπιστία του συνεταιριστικού θεσμού. Ως κύρια αίτια προκύπτουν ο εναγκαλισμός των γεωργικών συνεταιρισμών από τα κόμματα, ο εκμαυλισμός εκ μέρους του Κράτους και η εξυπηρέτηση των σκοπιμοτήτων του καθώς και η χαλαρή συνεταιριστική συνείδηση πολλών κορυφαίων στελεχών που θέλησαν να εξυπηρετήσουν προσωπικές πολιτικές σκοπιμότητες.

Στα αξιόλογα κείμενα, προτάσσεται η απόφαση της UNESCO να ανακηρύξει το συνεταιριστικό φαινόμενο ως «Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας», ύστερα από την υιοθέτηση τεκμηριωμένης πρότασης που υποβλήθηκε από δύο Γερμανικές Οργανώσεις αφιερωμένες στους Γερμανούς πρωτεργάτες των Συνεταιρισμών Σούλτσε-Ντέλιτς και Ραϊφφάιζεν. Η αναγνώριση αυτή τονίζει την ποιοτική ανωτερότητα του οικονομικο-κοινωνικού θεσμού και τη σημασία του στη δόμηση δικαιότερων κοινωνιών.

Στη Διεθνή Διάσκεψη Κορυφής των Συνεταιρισμών του 2016, στο Κεμπέκ του Καναδά, αναφέρεται το επόμενο θέμα, και στη Δήλωσή της, στην οποία τοποθετείται ως επίκεντρο η ικανότητα των συνεταιρισμών να δραστηριοποιούνται για κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά ζητήματα, όπου μπορούν να επηρεάσουν τα πράγματα με την εισαγωγή στρατηγικών βιώσιμης ανάπτυξης, με τη διασύνδεση σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο και μέριμνα για την κλιματική αλλαγή.

Με τίτλο «Αγροτική αγορά – Από τους παραγωγούς στους καταναλωτές», ακολουθεί αφήγηση του πρωτεργάτη του συστήματος απ’ ευθείας διάθεσης των γεωργικών προϊόντων στους καταναλωτές Καθηγητή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Χρ. Καμενίδη και ανάλυση των πλεονεκτημάτων του τρόπου αυτού εξυπηρέτησης τόσο των παραγωγών όσο και των καταναλωτών και της εθνικής οικονομίας.

Στο ίδιο πλαίσιο προβληματισμού κινείται και το επόμενο θέμα, με τίτλο «Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές μεταξύ επιχειρήσεων στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων». Θέματα όπως αυτό, επανέρχονται στην επικαιρότητα (βλ. τεύχος 1 αυτού του περιοδικού), χωρίς να διαφαίνεται κάποια αντιμετώπισή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή και παγκοσμίως, ενώ, όπως προκύπτει από τις μελέτες αυτές , οι παραγωγοί γεωργικών προϊόντων καταβάλλουν το μεγαλύτερο τίμημα. Η Έκθεση καλεί την Επιτροπή να λάβει μέτρα ενίσχυσης της θέσης των συνεταιρισμών και των Οργανώσεων Παραγωγών με σκοπό την εξισορρόπηση της διαπραγματευτικής δύναμης.

Στο επόμενο θέμα, η ΕΟΚΕ, από την οποία προέρχονται πολλές γόνιμες προτάσεις, με Γνωμοδότησή της προτείνει την «Οικοδόμηση ενός χρηματοπιστωτικού οικοσυστήματος για τις κοινωνικές επιχειρήσεις» και την κοινωνική οικονομία γενικότερα, όπου τα κράτη μέλη να ενεργήσουν ως επενδυτές για τη σύσταση ταμείων κοινωνικής καινοτομίας και ταμείων κοινωνικής επιχειρηματικότητας.

Μετά τον Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης Γεωργικών Συνεταιρισμών (τ. 10) και τον αντίστοιχο για τους συνεταιρισμούς καταναλωτών (τ. 11), ακολουθεί στο παρόν τεύχος ο Κώδικας διακυβέρνησης για τους συνεταιρισμούς εργαζομένων, ένα χρήσιμο εργαλείο για την μικρή αυτή αλλά πολύ σημαντική κατηγορία συνεταιρισμών.

Η OXFAM, με την φετινή έκθεσή της και με βάση νεότερα στοιχεία, δείχνει ότι τα πράγματα είναι χειρότερα από ό,τι είχε αναφέρει στην περυσινή της έκθεση, αφού όχι μόνο το 1% συγκεντρώνει πλούτο όσο το υπόλοιπο 99% του κόσμου (βλ. τεύχος 8, Απρ.-Ιουν 2016) αλλά δείχνει ότι 8 άνθρωποι κατέχουν τόσον πλούτο όσο ο μισός φτωχότερος πληθυσμός της γης. Ο λεγόμενος αναπτυγμένος κόσμος δεν μπορεί να επαίρεται για το «επίτευγμα» αυτό!

Στα θέματα της συνεταιριστικής νομοθεσίας σημειώνεται σημαντική κινητικότητα στον διεθνή χώρο, όπως έχει γίνει αντιληπτό και από τα μέχρι τώρα δημοσιευθέντα κείμενα στο περιοδικό αυτό. Οι D. Hiez και Ιφ. Δουβίτσα μας ενημερώνουν για δύο διεθνείς συνεδριακές εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Μοντεβιδέο της Ουρουγουάης για το συνεταιριστικό δίκαιο, με προσκεκλημένο ομιλητή τον Hagen Henry, τον συγγραφέα των κατευθυντήριων Γραμμών για την Συνεταιριστική Νομοθεσία (που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Κοινωνική Οικονομία (τ. 8, Απρ.-Ιούν. 2016) και συνεργάτη στο «Σχέδιο Αρχών Ευρωπαϊκής Συνεταιριστικής νομοθεσίας», PECOL , (βλ. τ. 6) και σε πολλές άλλες πολύ χρήσιμες μελέτες.

Το σχόλιο για τη φορολογία των συνεταιρισμών αναφέρεται σε διαμαρτυρία της ΠΑΣΕΓΕΣ, η οποία σε κατάλογο αιτημάτων, αναφέρεται και στην «εξοντωτική φορολογική επιβάρυνση των συνεταιρισμών», ενώ, όπως είναι γνωστό, το πλεόνασμα των συνεταιρισμών δεν φορολογείται. Μόνο το κέρδος φορολογείται, δικαίως.

Το σχόλιο για την εκπροσώπηση των συνεταιρισμών αναφέρεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει σήμερα εθνική εκπροσώπηση των συνεταιρισμών σήμερα ενώ υπήρξε ακόμη και το 1869 ! Το καταφέραμε και αυτό!

Το σχόλιο για τις αγορές παραγωγών προτείνει να μπορούν και οι συνεταιρισμοί να μετέχουν ως εκπρόσωποι πολλών παραγωγών και να επιτρέπεται η συμμετοχή παραγωγών από όλη τη χώρα.

Στο τμήμα για καλά παραδείγματα συνεταιρισμών περιλαμβάνει την Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας, η οποία σε δύσκολους καιρούς σημειώνει ανοδική πορεία και, εκτός των άλλων, το 2015 ως ηθική τράπεζα εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ηθικών και Εναλλακτικών Τραπεζών (FEBEA).